Ο 20ός αιώνας ήταν ένας αιώνας αντιπαλότητας μεταξύ τριών ιδεολογιών. Ορισμένες κατάφεραν να βασιλεύσουν για αρκετούς αιώνες (φιλελευθερισμός), άλλες για δεκαετίες και χρόνια (κομμουνισμός και εθνικοσοσιαλισμός). Όμως, ο θάνατός τους μας φαίνεται προφανής. Και οι τρεις ιδεολογίες, κόρες της φιλοσοφίας της Νέας Εποχής, έχουν εγκαταλείψει τον χώρο της πολιτικής. Η εποχή της νεωτερικότητας έφτασε στο τέλος της.

Το τέλος της σύγχρονης εποχής

Ο θάνατος του φιλελευθερισμού δεν φαίνεται τόσο προφανής όσο ο θάνατος του κομμουνισμού ή του εθνικοσοσιαλισμού. Ο Francis Fukuyama διακηρύσσει "το τέλος της ιστορίας", δηλαδή το τέλος της αντιπαλότητας μεταξύ των τριών ιδεολογιών και την τελική νίκη του φιλελεύθερου δόγματος. Αλλά ο φιλελευθερισμός δεν κέρδισε... Αυτό μπορεί να γίνει αντιληπτό αν προσέξουμε το θέμα της πολιτικής σήμερα. Αν στον κλασικό φιλελευθερισμό το υποκείμενο της πολιτικής ήταν το άτομο (η κύρια αρετή του ήταν η ελευθερία με την αρνητική έννοια: περιγράφεται με ακρίβεια από τον Helvetius: "Ελεύθερος άνθρωπος είναι ο άνθρωπος που δεν είναι αλυσοδεμένος, δεν είναι φυλακισμένος, δεν εκφοβίζεται σαν σκλάβος από το φόβο της τιμωρίας..."), σήμερα αυτό το άτομο δεν υπάρχει πια. Το υποκείμενο του κλασικού φιλελευθερισμού εξαλείφεται από όλες τις σφαίρες, η ολότητά του δυσπιστείται, η ταυτότητά του, ακόμη και αν τίθεται αρνητικά, χαρακτηρίζεται ως αποτυχία στη λειτουργία του παγκόσμιου εικονικού συστήματος της νεωτερικότητας. Ο κόσμος έχει εισέλθει στη σφαίρα της μετα-πολιτικής και του μετα-φιλελευθερισμού.

Ριζοματική πολιτική

Το άτομο έχει μετατραπεί σε ρίζωμα, το περίγραμμα του υποκειμένου έχει διαλυθεί με την πίστη στη Νέα Εποχή ("Δεν υπήρξε Νέα Εποχή!" διακηρύσσει ο Bruno Latour, σημειώνοντας στη νεωτερικότητα τις πολλές αντιφάσεις και την αποτυχία να σεβαστεί τους ίδιους τους κανόνες λειτουργίας της - το σύνταγμα). "Κουραστήκαμε από το ξύλο", το λογότυπο της νεωτερικότητας χλευάζεται από την υγρή και συγχωνευμένη κοινωνία της μετανεωτερικότητας. Αναδύεται ένας νέος παράγοντας στην πολιτική: το μετα-υποκείμενο. Σκέφτεται χαοτικά: οι διαφάνειες αλλάζουν στο κεφάλι του με ταχύτητα φωτός, παρεμβαίνοντας στις κλασικές στρατηγικές λογικής σκέψης. Η νέα σκέψη είναι η σκέψη ενός χαοτικού κομματιού, η σκέψη της δυσλειτουργίας. Η πολιτική μετατρέπεται σε μια χώρα των θαυμάτων στην οποία ο ηθοποιός-αποδεικτικό στοιχείο-Αλίκη πότε αυξάνεται, πότε μειώνεται στο ψυχεδελικό σχήμα της νέας μετα-ορθολογικότητας.

Η σύγχρονη αριστερή και δεξιά εικόνα είναι ένα παράδειγμα αυτού του μοτίβου. Ο πρόσφατος συνασπισμός της αριστεράς και της δεξιάς κατά του Εθνικού Μετώπου (στμ εννοεί στις γαλλικές εκλογές) μετά τον πρώτο γύρο των περιφερειακών εκλογών έδειξε το τέλος του πολιτικού μοντέλου της νεωτερικότητας. Η συγχώνευση των αξιών της αριστεράς και της δεξιάς, ενωμένες από ένα νέο είδος φιλελεύθερου ιού. Η σύγχρονη αριστερά αρχίζει να φλερτάρει με το κεφάλαιο, υπερασπίζεται ενεργά τις πολιτικές αξίες της δεξιάς (οικολογία) και η δεξιά αποκτά τον κωμικό χαρακτήρα των ψεύτικων εθνικιστών.

Χαρακτηριστικό της μεταπολιτικής είναι η θόλωση των περιγραμμάτων της κλίμακας του "γεγονότος". Η κλίμακα μετατοπίζεται δραματικά ("Η Αλίκη μεγαλώνει, η Αλίκη συρρικνώνεται"). Η σύγχρονη αντιπαράθεση μεταξύ του συστήματος και της τρομοκρατίας έχει ονομαστεί από τον Μποντριγιάρ τέταρτος παγκόσμιος πόλεμος. Σε αντίθεση με τους προηγούμενους πολέμους - τον 1ο-2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο 3ος Παγκόσμιος Πόλεμος - η αντιπαράθεση των δύο βασικών γεωπολιτικών πόλων (ΗΠΑ και ΕΣΣΔ) - ένας πόλεμος ήπιας ισχύος, ημι-μεσαιωνικός πόλεμος με την ετοιμότητα να μετατραπεί ανά πάσα στιγμή σε πόλεμο με νέα όπλα- ο 4ος Παγκόσμιος Πόλεμος - ένας μεταμοντέρνος πόλεμος στον οποίο εχθρός και φίλος διαπλέκονται επιδέξια (η τρομοκρατία γίνεται μέρος του πολιτικού συστήματος). Ο 4ος Παγκόσμιος Πόλεμος φλερτάρει με την κλίμακα: το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η τυχαιότητα, το χάος και η αυθαιρεσία στον καθορισμό της κλίμακας του γεγονότος (η μικρο-αφήγηση γίνεται το γεγονός, οι μακρο-αφηγήσεις αγνοούνται). Μια τρομοκρατική ενέργεια καταλαμβάνει μια μικρή περιοχή: ένα κτίριο, έναν διάδρομο, μερικά δωμάτια ή βεράντες (μικρο-αφήγηση). Αλλά η σημασία της είναι τόσο μεγάλη όσο η μάχη του Στάλινγκραντ (μακρο-αφήγηση).

Στους κλασικούς πολέμους, υπήρχαν σημεία αναφοράς με τα οποία μπορούσαμε να συσχετίσουμε το γεγονός και το νόημά του. Στον σύγχρονο πολιτικό κόσμο δεν υπάρχουν σημεία αναφοράς: είναι σαν την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων. Τώρα μειώνεται και στη συνέχεια αυξάνεται, αλλά η "κανονική, ιδανική" ανάπτυξή του είναι αδύνατο να προσδιοριστεί (το χάος που περιγράφει ο Ντελέζ στη Λογική του νοήματος). Η λογική του πολιτικού καταργείται.

Οι τρομοκρατικές επιθέσεις (130 νεκροί - Παρίσι, Παρασκευή 13) κλονίζουν την "πολιτική" περισσότερο από τους πολέμους μεγάλης κλίμακας (Συρία). Αυτό δείχνει ότι ο κόσμος εισέρχεται σε μια νέα φάση: αυτή της ριζωματικής πολιτικής. Για να κατανοήσουμε τη σύγχρονη πολιτική, πρέπει να μάθουμε να σκεφτόμαστε με ριζωματικούς όρους. Απορροφώντας το χάος.

Η μεταπολίτευση είναι ένας κόσμος πολιτικής τεχνολογίας, 5 δευτερόλεπτα αριστερός, σοσιαλιστής - 5 δευτερόλεπτα δεξιός, ρεπουμπλικάνος. Η ταυτότητα αλλάζει με το πάτημα του τηλεχειριστηρίου μιας τηλεόρασης, της τεχνολογίας. (Μόνο που τίθεται το ερώτημα: ποιος ελέγχει το τηλεχειριστήριο, ποιος αποφασίζει να αλλάξει τη διαφάνεια;) Με τους όρους του Μάρτιν Χάιντεγκερ, η κύρια δύναμη της σύγχρονης μεταπολίτευσης: η machschaft und tehnne.

Τα γραπτά του Χάιντεγκερ προσφέρουν μια ιδιαίτερη προοπτική για την οργάνωση του πολιτικού. Στη φιλελεύθερη δυτική κοινωνία, το έργο του Χάιντεγκερ και ιδιαίτερα η πολιτική του φιλοσοφία (η οποία δεν αναφέρεται ρητά) δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς. Κατά κανόνα, η μελέτη της πολιτικής φιλοσοφίας του Χάιντεγκερ περιορίζεται σε μια προσπάθεια να βρεθεί στον φιλόσοφο μια απολογία του φασισμού και του αντισημιτισμού (παράδειγμα αυτού είναι η αντίδραση της φιλοσοφικής κοινότητας στην πρόσφατη δημοσίευση των Μαύρων Τετραδίων, ιδιαίτερα εύγλωττη από τον Γάλλο ιστορικό της φιλοσοφίας Emmanuel Faye). Μια τέτοια ερμηνεία αγνοεί τη μεταφυσική διάσταση της φιλοσοφίας του Χάιντεγκερ και φαίνεται άσκοπα επιφανειακή και διαστρεβλωτική της διδασκαλίας του Χάιντεγκερ.

Ο Μάρτιν Χάιντεγκερ δεν μπορεί να ερμηνευθεί στο πλαίσιο οποιασδήποτε πολιτικής θεωρίας του 20ού αιώνα. Η κριτική του για το machenshaft δεν ισχύει μόνο για τους Εβραίους (και όχι από βιολογική, αλλά από μεταφυσική άποψη), αλλά και, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό, για τον εθνικοσοσιαλισμό. Υπό αυτή την έννοια, μπορούμε να πούμε ότι ο Χάιντεγκερ αντιπροσωπεύει μια θεμελιώδη κριτική του εθνικοσοσιαλισμού, στην οποία βλέπει εκδηλώσεις του machenshaft (σε αντίθεση με τον "πνευματικό", αυθεντικό εθνικοσοσιαλισμό - ο οποίος, σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, δεν πραγματοποιήθηκε υπό την κυριαρχία του Χίτλερ).

Ο Χάιντεγκερ αναγνωρίζει μια βαθιά κρίση στα πολιτικά συστήματα. Εφαρμόζοντας την ιστορία του όντος στην ιστορία του πολιτικού, η πολιτική εμφανίζεται ως μια διαδικασία σταδιακής λήθης του Όντος και προσέγγισης του είναι. Ο σύγχρονο πολιτικός δεν έχει υπαρξιακή διάσταση, υπάρχει με έναν μη αυθεντικό τρόπο. Η πολιτική και η οντολογία είναι αδιαχώριστες, ο Πλάτωνας το είχε ήδη τονίσει αυτό στη Πολιτεία, όταν εισήγαγε την ομολογία μεταξύ του πολιτικού και του οντολογικού ("η δικαιοσύνη στην ψυχή είναι το ίδιο με τη δικαιοσύνη στην πολιτεία").

Εφαρμόζοντας τη φονταμενταλιστική οντολογία στο πεδίο του πολιτικού, μπορούμε να προτείνουμε ότι το πολιτικό μπορεί να υπάρχει αυθεντικά και μη αυθεντικά. Η αυθεντική ύπαρξη του πολιτικού είναι η ενασχόλησή του με το Όν, η μη αυθεντική είναι η υπερβολική ενασχόλησή του με το είναι, η λήθη του Όντος. Η κατάσταση στην οποία ο πολιτικός γίνεται αυθεντικά υπαρξιακός είναι ιεραρχική. Το οντολογικό βρίσκεται πάνω από το οντικό. Το αυθεντικό έναντι του μη αυθεντικού. Οι τύποι κυριαρχίας βρίσκονται σε μια αυστηρή κάθετη γραμμή: από τη mahenschaft στη herschaft.

Στη σημερινή κατάσταση της κρίσης του "πολιτικού", η υπαρξιακή πολιτική αξίζει ιδιαίτερη προσοχή και μας φαίνεται μια πραγματική εναλλακτική λύση στη ριζωματική πολιτική. Χρειάζεται σε βάθος μελέτη και περαιτέρω ανάπτυξη.

Μετάφραση από τα αγγλικά: Ρήγας Ακραιος