Θα ήθελα να πω λίγα λόγια για το πνευματικό μήνυμα που αναδύεται μέσα από τη Ντάσα, τη ζωή της, τα σχέδια και τις φιλοδοξίες της, καθώς και για τα βάθη και τα ύψη της καρδιάς της, όπως αυτά αποτυπώνονται στο ημερολόγιό της και εκφράζονται στις δύο βασικές ιδέες που θα παρουσιάσω τώρα.

Πρώτα απ' όλα, μαζί με εμάς, τους γονείς της, η Ντάσα αγαπούσε τη Διάνοια: όχι την καθημερινή, κοσμική, ορθολογική διάνοια που ο Αριστοτέλης ονόμαζε φρόνηση, και όχι τη σύγχρονη, ψηφιακή, υπολογιστική διάνοια που μετρά ζημίες και κέρδη, αλλά μάλλον την ελεύθερη, παράδοξη Διάνοια, τη Διάνοια που είναι η αντανάκλαση και η φωνή της Θείας Σοφίας, του Νου, όπως την αποκαλούσαν οι αρχαίοι Έλληνες. 

Η οικογένειά μας μιλούσε συχνά για την Ηρακλείτεια και μετέπειτα Αριστοτελική θέση " ζώον λόγον έχων" - "ο άνθρωπος είναι ζώον διανοητικόν", ή ακριβέστερα "το ζωντανό ον που είναι διαποτισμένο από τη Διάνοια". Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η Διάνοια μπορεί να αποκαλυφθεί στην ολότητά της στο ανθρώπινο ον σαν δώρο από το Θείο, και μπορεί να μετατρέψει το ανθρώπινο ον σε ένα μοναδικό μαργαριτάρι μέσα στο περίβλημα του Σύμπαντος, σε ένα φιλομαθές, αναρωτώμενο ον που έχει συνείδηση της ανεπάρκειάς του, του πεπερασμένου του και του θανάτου του.

Ο άνθρωπος είναι ένα ον που έχει μια παράδοξη παρουσία στον κόσμο, ένα "εδώ-είναι", στο οποίο η ζωή, το σώμα, η ψυχή και το πνεύμα είναι ενωμένα, στο οποίο η δράση, η βούληση, το πάθος και το συναίσθημα αναμειγνύονται σε μια ιδιαίτερη ουσία. Αλλά το πιο σημαντικό απ' όλα για ένα άτομο, ιδανικά, είναι να του ανοίγεται και να του αποκαλύπτεται η Υπέρτατη Θεία Διάνοια, ο Λόγος, με προβληματισμό, κατανόηση και εμπέδωση των νόμων και της λογικής του. Τότε ο άνθρωπος είναι ο τόπος όπου αποκαλύπτονται οι νόμοι της δημιουργίας, όπου το θαυμαστό "άνθρωπος-μη άνθρωπος" γίνεται αντιληπτό ως ένα Σχέδιο, το οποίο δεν αφορά απλώς τη φευγαλέα ζωή ενός ατόμου, αλλά όπου στη συνέχεια γεννιούνται και επιβεβαιώνονται οι ιδέες και οι υποψίες για το νόημα της ιστορίας, της κουλτούρας, του πολιτισμού και των σκοπών και των νοημάτων της ανθρώπινης ζωής. Το ανθρώπινο ον είναι ο τόπος της Διάνοιας.

Η Ντάσα επέλεξε το ψευδώνυμο "Πλατώνοβα", επειδή στον Πλάτωνα η κύρια φιγούρα του παγκόσμιου δράματος είναι η Διάνοια και, ακόμη ψηλότερα από τη Διάνοια, το Ένα, το οποίο ξεπερνά τη Διάνοια, την τραβά προς τα πάνω και την καθιστά ανοιχτή, αλλά άδηλη, όχι απόλυτα γνωστοποιήσιμη, αποφατική, που διαρκώς μεταφέρεται προς τα πάνω, όχι μόνο προς τον Ουρανό, αλλά και προς τον άγνωστο Πέρα-Ουρανό. Στη Φιλοσοφική Σχολή, η Ντάσα επέλεξε το Τμήμα Ιστορίας της Φιλοσοφίας για την ειδίκευσή της και τις μεταπτυχιακές της σπουδές, γιατί πίστευε ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε κανείς να μελετήσει την ιστορία της Διάνοιας και το ακατανόητο που συνοδεύει τον άνθρωπο μέσα από την ιστορία της Σκέψης, του Λόγου, της Διάνοιας.

Ο σύγχρονος δυτικός κόσμος απαγορεύει τον πολιτισμό, απαγορεύει τη σκέψη. Στα πανεπιστήμια της Δύσης δεν συνιστώνται οι καθολικές θεωρήσεις και η φιλοσοφία έχει μετατραπεί σε συλλογισμό πάνω σε κοινότοπα καθημερινά προβλήματα, μικροπράγματα και επιμέρους ζητήματα. Η σύγχρονη Δύση έχει επαναστατήσει εναντίον της ίδιας της ιστορίας και της παράδοσής της, στην οποία είχε οικοδομηθεί η Θεία καθετότητα, στην οποία η Διάνοια είχε τιμητική θέση και στην οποία ο άνθρωπος προσπαθούσε να αναπαράγει και να μιμηθεί τη Θεία Παγκόσμια Διάνοια που με πρόνοια προέβλεπε τον κόσμο στο σύνολό του και την ολότητα των πάντων. Σήμερα, ο κόσμος καταρρέει, συρρικνώνεται, αναστατώνεται ακατάπαυστα και τρελαίνεται, επειδή η λογική με την οποία λειτουργεί παραμένει μακριά από τη Θεία Διάνοια, γνωρίζοντας μόνο το επιμέρους, το ατομικό, χωρίς να γνωρίζει την ολότητα, το Καθολικό, το Ένα, το Υπέρτατο και την αποφατική Θεία Διάνοια που είναι ανοιχτή στα παραπάνω.

Καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής της, η Ντάσα διεξήγαγε αγώνα για τη Διάνοια, για τον Λόγο. Έναν πολύ δύσκολο αγώνα. Δεκάδες φορές μέσα στο ημερολόγιό της, έθετε στον εαυτό της το καθήκον να αφοσιωθεί σε μια διανοητική προσπάθεια σε καθημερινή βάση - για παράδειγμα, διαβάζοντας κάθε μέρα εκατό σελίδες καλής λογοτεχνίας ή ενδιαφέρουσες μελέτες για την ιστορία της φιλοσοφίας. Αυτό είναι πολύ δύσκολο για τον σύγχρονο άνθρωπο. Όλοι μας έχουμε γλιστρήσει αναπαυτικά σε μια όαση αυτού που θεωρούμε ότι είναι μια ελαφριά, οπτική κουλτούρα, μια κουλτούρα που είναι ως επί το πλείστον επιφανειακή, τεμπέλικη, φτωχά διατυπωμένη και σχεδόν αποσυνδεδεμένη από τη σκέψη. Ως επί το πλείστον, ο σύγχρονος άνθρωπος εκλαμβάνει τη "σκέψη" ως την καθημερινή στρατηγική του να κρύβει το μηδέν και να ανταμείβει τον εαυτό του για αυτήν την κενή απασχόλησή του.

Ακολουθώντας τους Ρώσους ασκητές, η Ντάσα επανέλαβε το απόφθεγμα "Κράτα το μυαλό σου στην κόλαση" - αυτό σημαίνει να κρατάς τον εαυτό σου σε δράση, σε ένταση, σε αγώνα ενάντια στις διαβολικές δυνάμεις που προκαλούν τις δαιμονικές εμμονές του σύγχρονου κόσμου. Κατά τη γνώμη της Ντάσα, η Διάνοια πρέπει να αναζητηθεί, πρέπει να βρεθούν οι αντανακλάσεις και οι λάμψεις της, πρέπει να κατοικήσει κανείς μέσα σε αυτές και να κινηθεί και να ανυψωθεί μέσα από αυτές, γιατί δεν υπάρχει τίποτα πιο γλυκό και πιο εκστατικό από τη διανοητική κατανόηση, τη νοητική ασκητική. Η Ντάσα πίστευε ότι η αποφατική πλευρά της Θείας Διάνοιας δεν βρίσκεται μόνο ψηλά στις ουράνιες σφαίρες του Νοητικού χώρου, αλλά υπάρχει εδώ και τώρα. Το φως της αποκάλυψης βρίσκεται στην κάθε προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει, όπως και το σκοτάδι του εγκλωβισμού στα προβλήματα, στα αντικείμενα και τις καταστάσεις. Η αποφατικότητα ή η άδηλη, η άλλη πλευρά της Διάνοιας, βρίσκεται πέρα από τα όρια της κατανόησης, και αναβοσβήνει σαν αστραπή ή σιγοκαίει σαν φωτιά σε βάλτο, αλλά η κατανόηση των ιδεών και η άνοδος στις γραμμές του διανοητικού στοχασμού δεν σημαίνει ότι ξεμυαλίζεται ο νους, ότι "κλείνει το θέμα" ή "λύνει το πρόβλημα", όπως λένε σήμερα για τις επιχειρήσεις, αλλά ότι αποκαλύπτονται νέες διαστάσεις και στρώματα, νέα ύψη της Διάνοιας. Ο αποφατισμός και η ευρύτητα της πλατωνικής Διανόησης - αυτά είναι τα κάθετα της γνώσης, οι ιεραρχίες των ουσιών και των όντων, τα βάθη της αβύσσου προς τα πάνω. Αυτός είναι ο προσανατολισμός που η Ντάσα προσπάθησε να διατηρήσει μέσα της και να επικοινωνήσει σε εσάς, τους νέους και δημιουργικούς συντρόφους της.

Το δεύτερο διακριτικό γνώρισμα της Ντάσα ήταν η προσωπική της εμμονή, μια εμμονή που τώρα έχει μετατραπεί σε μήνυμα προς εσάς, τους συνομηλίκους της, οι οποίοι έχετε αποφασίσει να ανταποκριθείτε δημιουργικά στον Δημιουργικό Στοχασμό που φέρει το όνομά της: την ιδέα της Ομορφιάς, της αισθητικής, του αισθητισμού, η οποία πρέπει να διαπερνά τη ζωή κάθε αναζητούσας Διάνοιας, τη σκέψη και την Ιδέα κάθε νέου ανθρώπου. Στις ημερολογιακές σημειώσεις της Ντάσα από τη Σικελία, τη βρίσκουμε να συλλογίζεται πώς να σμιλεύσει ένα άγαλμα από τον εαυτό της, να αναδείξει τα χαρακτηριστικά και να κόψει το επιφανειακό για να διαμορφώσει και να αναμορφώσει το εσωτερικό, ενώ ακούει τον ήσυχο άνεμο των ανώτερων καταστάσεων της ψυχής ή τις αστραπιαίες λάμψεις των διανοητικών ενοράσεων.

Στο άρθρο του "Η φιλοσοφία του παραλογισμού", ο Όσκαρ Ουάιλντ είχε την ιδέα ότι δεν είναι η τέχνη που μιμείται τη ζωή, αλλά μάλλον η ζωή δημιουργεί τα δικά της αριστουργήματα μιμούμενη την τέχνη. Ο Ουάιλντ το ονόμασε αυτό "δανδισμό", ωστόσο εμείς μπορούμε να το ονομάσουμε "πνευματικό αριστοκρατισμό". Στο μυθιστόρημα του Huysmans "Against the Grain" (στμ. “Ανάποδα” σύμφωνα με την ελληνική μετάφραση του έργου), υπάρχει η σκέψη ότι μερικές φορές ο ρόλος της τέχνης εκπληρώνεται από ένα άτομο με σύνθετη ψυχή, το οποίο είναι το ίδιο ένα έργο τέχνης. Αυτές οι ιδέες για την ενεργητική φαντασία, για το ανθρώπινο υποκείμενο ως εκούσιο και δημιουργικό φορέα της θείας έμπνευσης, για τη μυστική φωτιά μέσα σε κάθε άνθρωπο που τον συνδέει με το θεϊκό κάθετο και το βωμό στο "μυστικό δωμάτιο" μέσα στον εσωτερικό και ενδόμυχο εαυτό του καθενός, ήταν πολύ αγαπητές στη Ντάσα. Της ήταν τόσο αγαπητές, ώστε έθεσε ως αποστολή της να κάνει τη ζωή της ένα ποιητικό αριστούργημα ή έναν όμορφο καμβά, να μεταμορφωθεί σε τέλειο άγαλμα και να σμιλεύσει σταδιακά, βήμα προς βήμα, την ιδανική μορφή από έναν όγκο αρχέγονου φυσικού υλικού.

Πίσω από όλα αυτά, βέβαια, χωρίς αμφιβολία, βρίσκεται ο Πλατωνισμός στην αισθητική του έκφανση. Όπως ακριβώς στην Πολιτεία ο φιλόσοφος του Πλάτωνα, ή οποιοσδήποτε συνηθισμένος πραγματικός άνθρωπος, αναζητά τη Διάνοια και ανεβαίνει σ' αυτήν από το σπήλαιο των σκιών για να ατενίσει τις όμορφες ιδέες, έτσι και ο καλλιτέχνης πρέπει να καθαρίσει την όρασή του από τα ξένα και τυχαία γνωρίσματα του ορατού υλικού και να σμιλεύσει ένα όμορφο άγαλμα από μια άμορφη μάζα, να συναρμολογήσει από λέξεις τον σκελετό ενός πλοίου για το ποιητικό ταξίδι προς το ανώτερο "Εγώ" του, να δημιουργήσει την αρχιτεκτονική καθεδρικών ναών και μουσείων μέσα από το χάος και να σχεδιάσει έναν αρμονικό κόσμο ανθρώπινων συναισθημάτων και εννοιών σε οποιοδήποτε άδειο τετράδιο. Για τους Πλατωνικούς, κάτι τέτοιο δεν γεννιέται από το τίποτα, αλλά προέρχεται από τη Θεία Διάνοια που μας αγκαλιάζει όλους. Για να διακρίνουμε δομή μέσα στο χάος, για να διακρίνουμε το κάθετο από το οριζόντιο, για να βρούμε το κέντρο σε ένα επίπεδο, για να κοιτάξουμε στα βάθη του ωκεανού και στα ύψη του ουρανού - αυτό απαιτεί προσπάθεια από την ψυχή μας και το μικρό μας μυαλό, αυτό απαιτεί τη μεταμόρφωση της απλής μας όρασης και ματιάς και τη μεταμόρφωση της συνηθισμένης μας ψυχής. Αυτό απαιτεί την αυτοκαλλιέργεια, την ανάβαση, τη μεταμόρφωση και την άνθηση του ανθρώπινου όντος.

Εδώ ερχόμαστε σε μια θεμελιώδη ιδέα της Ορθόδοξης Χριστιανικής θεολογίας: την ιδέα ότι "ο Θεός έγινε άνθρωπος για να μπορέσει ο άνθρωπος να γίνει Θεός". Ο άνθρωπος πρέπει να φωτιστεί, να ανυψωθεί ενάντια στο μικρότερο "Εγώ" του, ενάντια στην καθημερινότητα, την Altaglichkeit, και να στραφεί στις θεμελιώδεις ιδιότητες του μεγαλύτερου "Εγώ" του, στην ικανότητα να σκέφτεται και να είναι σύμφωνος με τη Διάνοια, τη Θεία Διάνοια, που είναι η Αλήθεια και η Ομορφιά.

Το ψευδώνυμο "Πλατώνοβα" της Ντάσα ήταν μοιραίο. Ο Πλατωνισμός είναι η καθαρή φιλοσοφία και μάλιστα θρησκεία της Διανοίας, του Νου, του Ενός, του Λόγου. Η Ντάσα πίστευε ότι ο άνθρωπος πρέπει να κατοικεί στις ακτίνες αυτού του μεγάλου συστήματος. Ο καθένας από εμάς πρέπει να είναι Πλατωνιστής, να βρίσκεται μαζί με τον Πλάτωνα, να είναι Πλατώνοβ ή Πλατώνοβα. Εξάλλου, ο άνθρωπος είναι ένα ον που ανυψώνεται, ένα ον που εμπνέεται και εμπνέει ή "πνευματοποιεί", ένα ον που αποκτά Διάνοια και Πνεύμα. Επιπλέον, το ανθρώπινο ον είναι ένα αισθητικό ον που γνωρίζει την Ομορφιά και ενεργεί σύμφωνα με τους νόμους της. Αυτές είναι οι δύο διαθήκες της Ντάρια Ντούγκινα-Πλατώνοβα που ενώνονται σε Ένα Μήνυμα: Εμείς, όλοι μαζί, πρέπει να ξεπεράσουμε τον κατακερματισμένο, παρακμάζοντα πολιτισμό του δυτικού κόσμου, να ξεπεράσουμε τη μεροληψία και την αποσπασματικότητα του δικού μας "Εγώ" και να κινηθούμε προς μια ολιστική, ολοκληρωμένη υπόσταση και προσωπικότητα για να ανέβουμε τη σκάλα της πνευματικής τελειότητας. Αυτή ήταν η ιδέα της Ντάσα για τον εαυτό της και τους φίλους της.

Θα ήθελα να μοιραστείτε κι εσείς αυτό το μήνυμα, να "δημιουργήσετε αδιάκοπα το δικό σας διανοητικό κάθετο"!

Μετάφραση: Οικονόμου Δημήτριος