Η Νοομαχία και οι Τρεις Φιλοσοφικές Χώρες

Στο βιβλίο Αναζητώντας τον Σκοτεινό Λόγο, προσεγγίσαμε την ύπαρξη των Λόγων ως τρεις απόψεις του κόσμου ή τρία θεμελιώδη παραδείγματα της φιλοσοφίας. Τους ορίσαμε ως εξής:

1. Ο Φωτεινός Λόγος = ο Λόγος του Απόλλωνα
2. Ο Σκοτεινός Λόγος = ο Λόγος του Διονύσου.
3. Ο Μαύρος Λόγος = ο Λόγος της Κυβέλης.

Αυτά τα τρία παραδείγματα μπορούν προσωρινά να τοποθετηθούν κατά μήκος ενός κάθετου άξονα μεταξύ του "εδώ" (ενταύθα) και του "εκεί" (εκείνα), μεταξύ της Γης και του Ουρανού, μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος, μεταξύ της απόδοσης και της πηγής κ.ο.κ. Κάθε Λόγος οικοδομεί το δικό του σύμπαν και παρουσιάζεται ως κύριος και "ημίθεος". Επομένως, από νοολογική άποψη, δεν έχουμε να κάνουμε με έναν κόσμο αλλά με τρεις, των οποίων τα παραδείγματα συγκρούονται μεταξύ τους και το καθένα περιλαμβάνει έναν άπειρο αριθμό κοσμικών στρωμάτων, ιεραρχιών και κύκλων ζωής. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Νοομαχία εκτυλίσσεται μεταξύ αυτών των τριών Λόγων στη διαμάχη τους για την κυριαρχία, και ο απόηχος αυτής της αρχέγονης πάλης προβάλλεται μέσα σε αυτά τα τρία νοολογικά σύμπαντα, δημιουργώντας έτσι εσωτερικές μάχες, συγκρούσεις, διασπάσεις και αντιθέσεις. Λόγω της ενδόρηξης, αυτός ο παραδειγματικός "τριπλός πόλεμος" καταρρέει καθένα από τους Λόγους, βυθίζοντας το περιεχόμενο, τις δομές και τους "πληθυσμούς" τους σε μια χοάνη θεμελιωδών καταστροφών. Η μελέτη της Νοομαχίας απαιτεί επομένως μια πιο προσεκτική ανάλυση αυτών των τριών Λόγων. Καθένας από αυτούς μπορεί να παρουσιαστεί ως μια φιλοσοφική χώρα, οργανωμένη σύμφωνα με ορισμένους κανόνες, με τη δική της εκτεταμένη γεωγραφία και τοπολογία κεντρικών και περιφερειακών ζωνών, και με μια σειρά από εσωτερικά επίπεδα και τόσο κοινές όσο και τοπικές ιεραρχίες. Αυτές οι τρεις νοολογικές χώρες είναι η χώρα του Απόλλωνα, η χώρα του Διονύσου και η χώρα της Κυβέλης (της Μεγάλης Μητέρας).

Τρία καθεστώτα της φαντασίας του Gilbert Durand: Το diurne (Ημερήσιο)

Οι Τρεις Λόγοι που συζητάμε μπορούν να συσχετιστούν οπτικά με τα τρία καθεστώτα της φαντασίας που περιγράφονται στη θεωρία του Γάλλου κοινωνιολόγου και πολιτισμολόγου Gilbert Durand. Στον Durand και τις ιδέες του αφιερώσαμε ένα ξεχωριστό έργο, την Κοινωνιολογία της Φαντασίας: Μια εισαγωγή στη δομική(στρουκτουραλιστική) κοινωνιολογία, στο οποίο εξετάσαμε μάλλον διεξοδικά αυτά τα τρία καθεστώτα: το diurne/ημερήσιο το δραματικό νυχτερινό και το μυστικιστικό νυχτερινό. Αναπτύσσοντας την κεντρική φιλοσοφική εστίαση του Henry Corbin στο "φανταστικό" -δηλαδή τον κόσμο της ενεργού φαντασίας, τον ενδιάμεσο κόσμο μεταξύ του σωματικού και του πνευματικού, ή το alam al-mithal της ισλαμικής παράδοσης- ο Durand πρότεινε τη θεωρία του imaginaire, δηλαδή την "ανθρωπολογική τροχιά" των δομών που βρίσκονται ανάμεσα στο υποκείμενο και το αντικείμενο και οργανώνονται σύμφωνα με την επικράτηση του ενός ή του άλλου κυρίαρχου αντανακλαστικού. Το imaginaire δομείται στην πρώιμη παιδική ηλικία και αργότερα καθορίζει τα θεμελιώδη σημεία της διαμόρφωσης της προσωπικότητας. Αν και το imaginaire περιλαμβάνει αναγκαστικά και τα τρία καθεστώτα, ένα από αυτά είναι πάντα κυρίαρχο και καταπιέζει τα άλλα, ορθώνοντας έτσι τη δομή της συνείδησης σύμφωνα με τη δική του γεωμετρία και τοπολογία.

Η κυριαρχία του αντανακλαστικού της στάσης (που ωθεί το παιδί στην όρθια, κάθετη στάση) οργανώνει τη συνείδηση σύμφωνα με το diurne/ημερήσιο  καθεστώς. Το καθεστώς αυτό κυριαρχείται από διαιρετικές λειτουργίες, όπως η διαίρεση, ο διαμελισμός, η θέσπιση σαφών ορίων, ο στοχασμός, η κάθετη ιεραρχία, οι αυστηροί λογικοί νόμοι, και χαρακτηρίζεται από τη συγκέντρωση της ταυτότητας προς το ένα άκρο (δηλ. η κατασκευή ενός παγιωμένου υποκειμένου) παράλληλα με τον διαμελισμό (μέχρι το μιάσμα) του αντικειμένου της αντίληψης στο αντίθετο άκρο (π.χ. η ανάλυση ενός αντικειμένου, ο διαμελισμός ενός θυσιαζόμενου ζώου κ.λπ.). Στο diurne/ημερήσιο  καθεστώς, το υποκείμενο αναγνωρίζει τον εαυτό του ως ήρωα που αντιμετωπίζει τον χρόνο και τον θάνατο, με τους οποίους διεξάγει ατέρμονο πόλεμο. Σε αυτό το καθεστώς κυριαρχούν οι κάθετες συμμετρίες, οι εικόνες της πτήσης (και της πτώσης) και τα αρσενικά σύμβολα, όπως η ευθεία γραμμή, το σπαθί, το σκήπτρο, ο άξονας, τα βέλη, το φως, ο ήλιος και ο ουρανός. Το diurne/ημερήσιο  καθεστώς αντιστοιχεί πλήρως σε αυτό που ονομάζουμε Λόγο του Απόλλωνα. Πρόκειται για το ηλιακό, αρσενικό, ηρωικό, νοερό σύμπαν.

Το Μυστικιστικό Νυχτερινό

Ο δεύτερος τρόπος της φαντασίας, σύμφωνα με τον Durand, είναι εντελώς αντίθετος από εκείνον του πρώτου. Ο Durand τον ονομάζει μυστικιστικό νυχτερινό, και τον συνδέει με το αναθρεπτικό αντανακλαστικό, με τις αναμνήσεις της ενδομήτριας κατάστασης. Όταν η φαντασία αιχμαλωτίζεται από τις δομές αυτού του τρόπου, αντιλαμβάνεται τον κόσμο υπό το σύμβολο της Νύχτας και της Μητέρας. Το καθεστώς αυτό χαρακτηρίζεται από την απουσία διαύγειας, καθώς η συνείδηση απολαμβάνει τον συνεχή και απεριόριστο ιστό από δύσκολα διακριτά πράγματα. Κυριαρχούν οι αισθήσεις της πέψης, του κορεσμού, του ύπνου, της άνεσης, της ακινησίας, του γλιστρήματος και της ελαφριάς βύθισης. Τα κυρίαρχα στοιχεία είναι το νερό, η γη και η ζεστασιά. Τα σχετικά σύμβολα είναι το κύπελλο, η Μητέρα, το λυκόφως, τα μειωμένα αντικείμενα, οι κεντρομόλες συμμετρίες, το βρέφος, η κουβέρτα, το κρεβάτι και η μήτρα. Πρόκειται για το θηλυκό, μητρικό καθεστώς. Το μυστικιστικό νυχτερινό βασίζεται στη ριζική θηλυκοποίηση και είναι μια antiphrasis. Σε αυτό το καθεστώς, τα επικίνδυνα και δυσοίωνα φαινόμενα (θάνατος, χρόνος, κακό, απειλές, εχθροί και δυστυχία κ.λπ.) λαμβάνουν πιο ήπια ή αντιφατικά ονόματα:

Θάνατος = ύπνος (κυριολεκτικά αποκοιμούνται) ή ακόμη και γέννηση (ανάσταση),

Χρόνος = πρόοδος, γίγνεσθαι, βελτίωση,

Απειλή = ένα παιχνίδι που επιλύεται με ειρήνη και ευδαιμονία,

Ο εχθρός = ένας φίλος που δεν είναι επικίνδυνος και στο πλευρό του οποίου πρέπει αναγκαστικά να περάσει κανείς το συντομότερο δυνατό (σύνδρομο της Στοκχόλμης)

Ατυχία = ευτυχία (μια προσωρινή πρόκληση που αποσκοπεί σε κάτι καλό), κ.λπ.

Ένα άτομο με κυρίαρχο μυστικιστικό νυχτερινό είναι επιρρεπές στην αναζήτηση συμβιβασμών, διακρίνεται από κομφορμισμό και υπερ-συμβατισμό, είναι φιλειρηνικό, προσαρμόζεται εύκολα σε οποιεσδήποτε συνθήκες, είναι θηλυκό, έλκεται από την ηρεμία και θέτει πάνω απ' όλα την άνεση, τον κορεσμό, την ασφάλεια και την αρμονία, πιστεύοντας ότι το καλύτερο είναι εγγυημένο ότι θα έρθει φυσικά. Εδώ μπορούμε να αναγνωρίσουμε αλάνθαστα τις δομές του Μαύρου Λόγου, τον νοερό κόσμο της Κυβέλης, της Μεγάλης Μητέρας, και τους χθόνιους κόσμους της μήτρας.

Το Δραματικό Νυχτερινό

Το τρίτο καθεστώς του imaginaire είναι επίσης νυχτερινό, αλλά είναι δραματικό, δυναμικό και ενεργό. Μπορεί να τοποθετηθεί μεταξύ του ημερησίου και του μυστικιστικού νυχτερινού. Είναι χτισμένο πάνω σε μια συντροφική κυριαρχία, στο ρυθμό, την κίνηση και τις διπλές συμμετρίες. Το σύμβολό του είναι το αμφιφυλόφιλο ον, το ανδρόγυνο, ένα ζευγάρι εραστών, η χορεία, ο κύκλος, ο χορός, η περιστροφή, η επανάληψη, ο κύκλος, η κίνηση που επιστρέφει στην προέλευσή της.

Το δραματικό νυχτερινό δεν παλεύει με τον χρόνο και τον θάνατο όπως το diurne/ημερήσιο και δεν περνάει στην πλευρά του χρόνου και του θανάτου όπως το μυστικιστικό νυχτερινό. Κλείνει τον χρόνο σε έναν κύκλο και διατηρεί τον θάνατο σε μια αλυσίδα γεννήσεων και θανάτων που αντικαθιστούν τακτικά η μία την άλλη (μετενσάρκωση). Σε αυτό το καθεστώς, το υποκείμενο αντανακλάται στο αντικείμενο και αντίστροφα, και αυτό το παιχνίδι των αντανακλάσεων αναπαράγεται σε μια άπειρη ακολουθία. Αν το diurne/ημερήσιο είναι το αρσενικό καθεστώς, το βασίλειο της ημέρας, και αν το μυστικιστικό νυχτερινό είναι το μητρικό βασίλειο της νύχτας, τότε το δραματικό νυχτερινό συσχετίζεται με το λυκόφως (σούρουπο και αυγή) και το ζεύγος αρσενικού/θηλυκού (ενίοτε ενωμένο σε ένα). Ενώ το diurne/ημερήσιο διαχωρίζει άκαμπτα το ένα από το άλλο (diaeresis) και το μυστικιστικό νυχτερινό ενώνει τα πάντα (synthesis), το δραματικό νυχτερινό ενώνει τα διαιρεμένα και χωρίζει τα ενωμένα - ποτέ εντελώς, αλλά διατηρώντας τις διαφορές στη συγχώνευσή τους και την ομοιότητα στη διαίρεσή τους.

Όσοι έχουν κυρίαρχο το δραματικό νυχτερινό παρουσιάζουν ανεπτυγμένες καλλιτεχνικές ικανότητες, ψυχολογική ευελιξία, ερωτισμό, ελαφρότητα, κινητικότητα, ικανότητα να διατηρούν την ισορροπία στην κίνηση και να αντιλαμβάνονται τα γεγονότα στον εξωτερικό κόσμο ως μια ατέρμονη, μεταβαλλόμενη εναλλαγή σκοτεινών και φωτεινών στιγμών (dies fastus/dies nefastus των αρχαίων Ρωμαίων).

Το δραματικό νυχτερινό έργο του Durand ταιριάζει απόλυτα στην περιγραφή του Σκοτεινού Λόγου, του νοερού σύμπαντος του Διονύσου, του θεού που συγχωνεύει τα αντίθετα μέσα του - πόνο και ψυχραιμία, θάνατο και ανάσταση, αρσενικό και θηλυκό, υψηλό και χαμηλό κ.ο.κ. Γι' αυτό ακριβώς η "αναζήτηση του Σκοτεινού Λόγου" μας οδήγησε στον Διόνυσο και στο ευρύ σύμπλεγμα της κατάστασής του.

Οι Τρεις Κόσμοι στη Μυθολογία

Η μυθολογία, ιδίως η ελληνική μυθολογία, μας παρέχει άφθονο υλικό για τη σύνθεση των τριών νοητικών χώρων. Το βασίλειο του Φωτεινού Λόγου αντιστοιχεί στον Όλυμπο, τον ουράνιο κόσμο, και στον βασιλιά των θεών, τον κεραυνό-θεό Δία, τη σύζυγό του, την Ήρα του αέρα, τον ηλιακό Απόλλωνα, την πολεμίστρια Αθηνά, τη θεά της δικαιοσύνης Δίκη και άλλες ανάλογες μορφές. Αυτός είναι ο υψηλότερος ορίζοντας των ουράνιων Ολύμπιων θεών στη μέγιστη καθαρότητα με την οποία οι Έλληνες προσπάθησαν να φανταστούν τους θεούς απαλλαγμένους από χθόνια ή αρχαϊκά στοιχεία. Αυτή η σειρά των θεών μπορεί να ονομαστεί ημερήσια σειρά, διότι το πρωταρχικό πεδίο διακυβέρνησής τους είναι αυτό της ημέρας, της εγρήγορσης, του καθαρού νου, των κάθετων συμμετριών της δύναμης και της κάθαρσης.

Το δεύτερο βασίλειο του μύθου, που αντιστοιχεί στο μυστικιστικό νυχτερινό, είναι αυτό των χθόνιων θεοτήτων που συνδέονται με τη Γαία, τη Μεγάλη Μητέρα. Εδώ περιλαμβάνονται η "Ουρανία" της Ρέας, οι βοηθοί του τιτάνα Κρόνου και η μητέρα του Δία, όλες οι γενιές των Τιτάνων που ανατράπηκαν από τους Θεούς, καθώς και άλλα πλάσματα της Γης, όπως οι Εκατόχειρες, οι γίγαντες και άλλα χθόνια τέρατα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν επίσης ορισμένοι από τους θεούς που για τον ένα ή τον άλλο λόγο εκδιώχθηκαν από τον Όλυμπο, όπως ο Ήφαιστος. Σε αυτή τη ζώνη βρίσκονται οι κάτω κόσμοι του Άδη και κάτω από αυτόν τα Τάρταρα. Εδώ θα πρέπει να δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στους Τιτάνες, των οποίων η ίδια η φύση αντανακλά τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του μυστικιστικού νυχτερινού. Επιπλέον, η Τιτανομαχία (όπως και η Γιγαντομαχία) μπορεί να θεωρηθεί ως μυθολογικό ανάλογο των "πολέμων του νου" με τους οποίους κατανοούμε τη Νοομαχία. Αυτό το Βασίλειο της Νύχτας έχει επίσης τη δική του φιλοσοφική γεωμετρία και είναι θεμελιωδώς αντίθετο με αυτό της Ημέρας. Στο διάλογο του Πλάτωνα Ο Σοφιστής, η φιλοσοφική πτυχή της Γιγαντομαχίας περιγράφεται με εξαιρετικά εκφραστικούς όρους:

Ξένος: Απέχουμε πολύ από το να έχουμε εξαντλήσει τους ακριβέστερους στοχαστές που πραγματεύονται το είναι και το μη είναι. Αλλά ας αρκεστούμε στο να τους αφήσουμε και ας προχωρήσουμε στην εξέταση εκείνων που μιλούν με λιγότερη ακρίβεια- και θα διαπιστώσουμε ως αποτέλεσμα όλων, ότι η φύση του όντος είναι εξίσου δύσκολο να κατανοηθεί με εκείνη του μη όντος.

Θεαίτητος: Οπότε τώρα θα πάμε στους άλλους.

Ξένος: Φαίνεται ότι διεξάγεται ένα είδος πολέμου των Γιγάντων και των Θεών μεταξύ τους- πολεμούν μεταξύ τους για τη φύση της ουσίας.

Θεαίτητος: Πώς γίνεται αυτό;

Ξένος: Κάποιοι από αυτούς σέρνουν όλα τα πράγματα από τον ουρανό και από το αόρατο στη γη, και κυριολεκτικά πιάνουν στα χέρια τους πέτρες και βελανιδιές- από αυτά κρατούν και υποστηρίζουν πεισματικά ότι μόνο τα πράγματα που μπορούν να αγγιχτούν ή να χειριστούν έχουν ον ή ουσία, επειδή ορίζουν το ον και το σώμα ως ένα, και αν κάποιος άλλος πει ότι υπάρχει αυτό που δεν είναι σώμα, τον περιφρονούν εντελώς και δεν ακούνε για τίποτε άλλο παρά μόνο για σώμα.

Θεαίτητος: Έχω συναντήσει συχνά τέτοιους ανθρώπους, και είναι τρομεροί τύποι.

Ξένος: Και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι αντίπαλοί τους υπερασπίζονται προσεκτικά τους εαυτούς τους από ψηλά, από έναν αόρατο κόσμο, ισχυριζόμενοι δυναμικά ότι η αληθινή ουσία αποτελείται από ορισμένες νοητές και ασώματες ιδέες- τα σώματα των υλιστών, τα οποία από αυτούς υποστηρίζεται ότι είναι η ίδια η αλήθεια, τα σπάνε σε μικρά κομμάτια με τα επιχειρήματά τους και ισχυρίζονται ότι δεν είναι ουσία, αλλά γένεση και κίνηση. Μεταξύ των δύο στρατών, Θεαίτητε, μαίνεται πάντοτε μια ατελείωτη σύγκρουση σχετικά με αυτά τα ζητήματα.

Το τρίτο βασίλειο, που βρίσκεται ανάμεσα στον Όλυμπο και τον Άδη (Τάρταρο), είναι η επικράτεια των ενδιάμεσων θεών. Ο αδιαμφισβήτητος βασιλιάς αυτού του μυθικού βασιλείου είναι ο Διόνυσος, ο οποίος κατεβαίνει στον Άδη ως Ζαγρεύς και ανεβαίνει στον Όλυμπο ως ο αναστημένος Ίακχος των Ελευσίνιων μυστηρίων και των Ορφικών ύμνων. Εδώ θα πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν ο ψυχοπομπικός θεός Ερμής, η θεά της συγκομιδής και της γονιμότητας Δήμητρα, καθώς και η αμέτρητη σειρά κατώτερων θεών και δαιμόνων - οι νύμφες, οι σάτυροι, οι δρυάδες, οι σίληνοι κ.λπ. Ορισμένοι από τους Ολύμπιους θεούς, όπως ο Άρης και η Αφροδίτη, κινούνται επίσης προς αυτή την ενδιάμεση ζώνη. Εδώ είναι επίσης που οι τιτάνες (όπως ο Προμηθέας) ξεφεύγουν σε ορισμένες καταστάσεις και αγωνίζονται προς τα πάνω. Ωστόσο, η πιο σημαντική πτυχή για χάρη μας είναι ότι σε αυτό το μυθολογικό βασίλειο βρίσκουμε εκείνους τους ανθρώπους που οι Ορφικοί πίστευαν ότι αναδύθηκαν από τις στάχτες ή από τους τιτάνες που χτυπήθηκαν από τον Δία επειδή διαμέλισαν και έφαγαν το βρέφος Διόνυσο. Η φύση των ανθρώπων είναι επομένως ταυτόχρονα τιτανική και θεϊκή, διονυσιακή. Στον ανώτερο ορίζοντα, αυτή η φύση αγγίζει το βασίλειο των θεών της ημέρας του Ολύμπου. Στον κάτω ορίζοντα, κατεβαίνει στον κάτω κόσμο, τη νυχτερινή περιοχή των τιτάνων.

Έτσι, έχουμε αποκτήσει έναν μυθολογικό χάρτη των τριών νοερών κόσμων που μας ενδιαφέρουν. Με βάση την προσεκτική ερμηνεία των διαφόρων τροπών, ιστοριών, παραδόσεων και θρύλων, μπορούμε να αντλήσουμε ένα τεράστιο πλήθος δεδομένων σχετικών με τη μελέτη μας για τη Νοομαχία.

Φιλομυθία και Φιλοσοφία

Στο βαθμό που από την αρχή έχουμε τεκμηριώσει την αναγκαιότητα της απομάκρυνσης από τη "σύγχρονη στιγμή", μπορούμε να θεωρήσουμε τη ζώνη του μύθου εξ ολοκλήρου και χωρίς επιφυλάξεις ως αξιόπιστη βάση για την αναζήτησή μας. Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τη φιλομυθία (όρος που επινόησε ο Βραζιλιάνος φιλόσοφος Vicente Ferreira da Silva) ως ένα παράλληλο επιστημονικό πεδίο δίπλα στη φιλοσοφία. Τίποτα δεν μας εμποδίζει να αντιστρέψουμε την πορεία από τον Μύθο στον Λόγο και να μελετήσουμε την αλυσίδα από τον Λόγο στον Μύθο. Επιπλέον, θα ήταν ακόμη πιο παραγωγικό να θεωρήσουμε το λογικό και το μυθολογικό ως δύο ισότιμους τύπους αφηγήσεων, ιδίως εφόσον στην Αρχαία Ελλάδα και οι δύο όροι, λέγω και μυθέω, σήμαιναν λόγους διαφορετικών σημασιολογικών αποχρώσεων. Στο επίπεδο του παραδείγματος της σκέψης, όπως εξετάζεται εκτός της κλασικής εκδοχής του ιστορικού, η ισότιμη θεώρηση όλων των τύπων λόγων είναι απολύτως θεμιτή. Στην πραγματικότητα, αυτό ακριβώς βλέπουμε στα έργα του Πλάτωνα και των Νεοπλατωνιστών, οι οποίοι μεταπηδούσαν εύκολα από τη μία μέθοδο στην άλλη προκειμένου να είναι περισσότερο κατανοητοί και πειστικοί. Η "σύγχρονη στιγμή" απαιτεί να προσεγγίσουμε σοβαρά τη λογολογική πλευρά του Πλάτωνα (κατεβαίνοντας ακόμη και στο επίπεδο του "αφελούς" ιδεαλισμού του) και να αφήσουμε στην άκρη τη μυθολογική διάσταση, εφόσον αυτή απλώς αντανακλά τα "κατάλοιπα και τις δεισιδαιμονίες της εποχής". Αλλά με την εγκαθίδρυση της απόστασης από τη σύγχρονη στιγμή, όλο αυτό το ερμηνευτικό σύστημα καταρρέει, και μπορούμε και πρέπει να στραφούμε στον Μύθο και στον Λόγο ταυτόχρονα, σε κοινή βάση, αναζητώντας αυτό που πραγματικά μας ενδιαφέρει.

Επιπλέον, με βάση τη Nεοπλατωνική γλώσσα που ανέπτυξε συστηματικά ο Πλωτίνος, μπορούμε να προτείνουμε το ακόλουθο ορολογικό μοντέλο. Τα βασικά παραδείγματα της σκέψης (και αυτό σημαίνει τις πηγές της φιλοσοφίας) δεν πρέπει να τοποθετούνται στο πεδίο του Λόγου, αλλά στο πεδίο του Νου (νοῦς), ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ως η κοινή πηγή τόσο του Λόγου όσο και του Μύθου. Το νοερό προηγείται του λογικού καθώς και του μυθικού. Ο Νους περιέχει τον Λόγο, αλλά δεν ταυτίζεται με αυτόν. Ο Λόγος είναι μια συγκεκριμένη εκδήλωση του Nous. Ο Μύθος μπορεί επίσης να θεωρηθεί μια άλλη συγκεκριμένη εκδήλωση του Νους. Επομένως, αφενός είναι παράλληλες μεταξύ τους και αφετέρου έχουν κοινή πηγή. Μας ενδιαφέρει ακριβώς το νοητικό τμήμα, εκείνα τα στρώματα της σκέψης και της ύπαρξης όπου δεν έχει ακόμη εδραιωθεί αυτή η απόκλιση. Επομένως, ο παραλληλισμός μεταξύ φιλομυθίας και φιλοσοφίας είναι απολύτως δικαιολογημένος. Η Νοομαχία μπορεί να περιγραφεί και να γνωριστεί τόσο όπως απεικονίζεται στην εικόνα της Τιτανομαχίας όσο και με όρους της ορθολογικής πολεμικής των φιλοσοφικών σχολών.

Όσον αφορά την ερμηνεία των μύθων και την περιγραφή της σχέσης μεταξύ των "νέων θεών" και των "αρχαίων τιτάνων", είναι επίσης απαραίτητο να υιοθετήσουμε εξαρχής μια σωστή θέση. Με βάση το γεγονός της αιωνιότητας του Νου, του νοῦς (ή του ανάλογου του, του πνεύματος, της Πηγής κ.λπ.) ως βάσης πάνω στην οποία οικοδομούνται όλα τα μη σύγχρονα (=παραδοσιακά) και μη δυτικά (=ανατολικά) δόγματα και θρησκευτικά συστήματα, η διαχρονική δομή του μύθου μπορεί να θεωρηθεί συμβολική συμβατικότητα. Οφείλουμε να κατανοήσουμε την ένδειξη ότι οι "Τιτάνες" υπήρχαν (και βασίλευαν) πριν από τους θεούς, sub specie aeternitatis, είτε ως λογική συνέχεια, είτε ως ένδειξη της θέσης τους στη δομή της συγχρονικής τοπολογίας του νοερού σύμπαντος. Οι Τιτάνες υπήρχαν πάντοτε, όπως ακριβώς ο Μαύρος Λόγος της Κυβέλης ή το καθεστώς του μυστικιστικού νυχτερινού. "Πριν" σημαίνει είτε "ανώτερο" είτε "κατώτερο", ανάλογα με την οπτική γωνία της ζώνης του νοερού σύμπαντος όπου βρισκόμαστε. Για τη Μητέρα Γη, σε σχέση με τους Τιτάνες, "πριν" σημαίνει "καλύτερα". Για τους Ολύμπιους ισχύει το αντίστροφο, αφού θεωρούν τους εαυτούς τους ως τους "νέους θεούς" που έχουν κερδίσει την αιωνιότητα σε αντίθεση με τους ατέλειωτους κύκλους της αυτοπεριοριστικής διάρκειας των Τιτάνων. Από τη σκοπιά του Λόγου του Απόλλωνα, οι Τιτάνες είναι "αρχαίοι" επειδή "δεν γνώρισαν ακόμη" την αιωνιότητα, και κατοικούν κάτω επειδή δεν θα τη γνωρίσουν ποτέ. Η ασυμφωνία μεταξύ της ερμηνείας του "πριν" και του "μετά" δεν είναι απλώς συνέπεια σχετικής τοποθέτησης, αλλά επεισόδιο -και μάλιστα θεμελιώδες- της Τιτανομαχίας, η οποία δεν εκφράζει τίποτε περισσότερο ούτε λιγότερο από την επιλογή πλευράς στην ατέρμονη μάχη της αιωνιότητας εναντίον του χρόνου. Ο πόλεμος των θεών και των τιτάνων είναι ένας πόλεμος για τη θέση του "παρατηρητηρίου", ένας πόλεμος για τον έλεγχό του. Εκείνοι που καθορίζουν το παράδειγμα, το grille de la lecture( γαλ: πίνακας ανάγνωσης) , θα κυβερνήσουν. Βρισκόμαστε έτσι στο επίκεντρο των πολέμων του νου. Οι τιτάνες επιδιώκουν να ανατρέψουν τους θεούς του Ολύμπου για να επιβάλουν τον Λόγο τους ως υποδειγματικό και κανονιστικό, ενώ οι θεοί επιμένουν στον θρίαμβο του diurne/ημερήσιο. Επομένως, η φύση κάθε μυθικής μορφής ή αφήγησης εξαρτάται από το από ποιον τομέα του νοητού σύμπαντος βλέπουμε κάτι τέτοιο και σε ποιον στρατό ανήκουμε εμείς οι ίδιοι. Και αυτό το ανήκειν σε μια τάξη του ενός ή του άλλου θεϊκού ηγέτη το εκθέτει ο Πλάτων στον Φαίδρο, όπου ο Σωκράτης εξηγεί στον Φαίδρο ότι στο πρόσωπο που αγαπάμε βλέπουμε τη μορφή του θεϊκού ηγέτη που ακολουθεί η ψυχή μας στην ουράνια υπόστασή της. Σε αυτόν που αγαπάμε, αγαπάμε τον Θεό και ταυτόχρονα, στον Θεό, το ανώτερο "εγώ" μας.

Θα ήταν εξαιρετικά αφελές να υποθέσουμε ότι όλοι οι άνθρωποι επιλέγουν το στρατόπεδο των θεών, τον Λόγο του Απόλλωνα και το ηλιακό καθεστώς του ηρωικού diurne/ημερήσιο. Αν συνέβαινε αυτό, η Γη θα ήταν ο Παράδεισος. Κάποιοι τείνουν προς τις χθόνιες δυνάμεις της Γης, σε αλληλεγγύη με τους κόσμους της Μεγάλης Μητέρας. Κάποιοι βλέπουν διαισθητικά ή συνειδητά τους εαυτούς τους ως πολεμιστές του στρατού του Διονύσου. Όπως προκύπτει, έχουμε το δικαίωμα να περιμένουμε από τέτοιες διαφορετικές επεξεργασίες των μύθων, φιλοσοφικές αντιλήψεις και αντίστοιχες μορφές Αγάπης μεταξύ των τριών ανθρώπινων τύπων.

Η γεωμετρία των Λόγων

Ας φανταστούμε αυτή την εικόνα ως σύνολο σε ένα διάγραμμα.

Αυτό το μυθολογικό στιγμιότυπο του κόσμου μπορεί να ερμηνευτεί με τους πιο διαφορετικούς τρόπους. Από συγχρονική άποψη, είναι ένας χάρτης τριών ταυτόχρονων περιοχών του κόσμου, καθεμιά από τις οποίες αντιστοιχεί στο μοντέλο μιας από τις τρεις θεμελιώδεις ζώνες και τους τρεις τρόπους της φαντασίας. Στην περίπτωση αυτή, οι Τρεις Λόγοι αντιπροσωπεύουν τρεις αρχέγονες θέσεις θέασης του χάρτη του Σύμπαντος: από ψηλά (από τον Απόλλωνα και τον Όλυμπο), από κάτω (από τη Γαία, την Κυβέλη και τα Τάρταρα) και από μια ενδιάμεση θέση (αυτή του Διονύσου, της Δήμητρας και της ανθρωπότητας).

Ταυτόχρονα, μπορεί να ειπωθεί ότι η βασική μορφή του Σύμπαντος θα αλλάξει ανάλογα με τη διάταξη αυτού ή εκείνου του "παρατηρητηρίου". Ο Λόγος του Απόλλωνα πιστεύει ότι είναι το κέντρο, το θεμέλιο, η κορυφή του τριγώνου ή η κορυφή του Ολύμπου. Η θέα από εδώ είναι μια θέα που κοιτάζει προς τα κάτω πάνω στη βάση του τριγώνου. Η κατακόρυφη κάθοδος του ηλιακού Λόγου θέτει στο αντίθετο άκρο του εαυτού του την αντίθεσή του - την επίπεδη, οριζόντια Γη. Εξ ου και ο δελφικός τύπος "εσύ είσαι" και "Γνώρισε τον εαυτό σου".  Το "εγώ" είναι το "εγώ" του Απόλλωνα, η κορυφή του Ολύμπου. Και όπως ακριβώς συμβαίνει με τη διαδρομή από το "εγώ" στο "μη-Εγώ", έτσι και η διαδρομή από το "μη-Εγώ" (η γήινη επιφάνεια, η οριζόντια και η έκταση) στο "Εγώ" πρέπει να είναι αυστηρά κάθετη (η διαδρομή του ήρωα στον Όλυμπο). Το υψηλότερο σημείο αυτής της λογολογικής και μυθολογικής γεωμετρίας είναι σκόπιμα δεδομένο: όλα τα υπόλοιπα τοποθετούνται ως απομακρυσμένα από τον εαυτό τους και οι ηλιακές ακτίνες που εκπέμπει πέφτουν για να αναπαυθούν στο επίπεδο της Γης. Σε αυτή την εικόνα, η Γη είναι αναγκαστικά επίπεδη, όπως φαίνεται από την κορυφή του παγκόσμιου βουνού.

Ο ενδιάμεσος κόσμος του Διονύσου είναι δομημένος διαφορετικά. Το ύψος του υψώνεται μέχρι τον ουρανό και το βάθος του φτάνει μέχρι το κέντρο της κόλασης. Το κέντρο του Διονύσου βρίσκεται στον εαυτό του, ενώ τα πάνω και τα κάτω είναι τα όρια της θεϊκής του πορείας - που διαμορφώνονται όχι από μόνα τους, αλλά κατά τη διάρκεια των δραματικών μυστηρίων του τραγικού, θυσιαστικού θανάτου και της νικηφόρας ανάστασής του. Ο Λόγος του Διονύσου είναι δυναμικός- ενσαρκώνει την αφθονία και την τραγωδία της ζωής. Το σύμπαν του Διονύσου διαφέρει ριζικά από το σύμπαν του Απόλλωνα, στο βαθμό που οι διαφορετικές απόψεις τους αποδίδουν διαφορετικούς κόσμους. Ο Λόγος του Διονύσου είναι ένα φαινόμενο, μια μεταβλητή δομή της επιφάνειάς(θεοφανείας) του. Απέχει πολύ από το χάος, αλλά δεν είναι η σταθερή τάξη του Απόλλωνα. Είναι ένα είδος παιγνιώδους συνδυασμού και των δύο, ένα ιερό τρεμόπαιγμα νοημάτων και νου που απειλεί διαρκώς να βυθιστεί στην τρέλα - μια τρέλα που θεραπεύεται από την ώθηση προς τον ανώτερο Νου. Δεν είναι το σταθερό τρίγωνο του βουνού, αλλά η παλλόμενη, ζωντανή καρδιά που συνθέτει τον παραδειγματικό καμβά της σκέψης.

Η γεωμετρία του Σύμπαντος της Κυβέλης είναι εντελώς διαφορετική. Από τη μία πλευρά, σ' αυτήν βλέπουμε την ανεστραμμένη εικόνα του Συμπαντικού Βουνού που έχει μετατραπεί ανάποδα σε ένα είδος κοσμικής χοάνης. Η συμμετρία ανάμεσα στην κόλαση και τον παράδεισο περιγράφηκε γλαφυρά από τον Δάντη. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι στα Τάρταρα υπάρχει ένας μαύρος ουρανός με τον δικό του (ασφυκτικό) αέρα, τα δικά του (πύρινα) ποτάμια και τη δική του (βρώμικη) γη. Ωστόσο, αυτή η συμμετρία δεν πρέπει να είναι απλώς οπτική, αλλά και οντολογική και νοολογική. Ο κόσμος των τιτάνων συνίσταται στην άρνηση της τάξης του diurne/ημερήσιο. Η οριζόντια αποκτά έτσι τη διάσταση μιας κατακόρυφης προς τα κάτω, μιας οριζόντιας του βάθους. Οι διαφορές συγχωνεύονται, ενώ οι ταυτότητες διασπώνται. Το φως είναι μαύρο και το σκοτάδι φλέγεται και καίγεται. Αν στον κόσμο του Απόλλωνα υπάρχει μόνο το αιώνιο "τώρα", τότε στον κόσμο της Κυβέλης βασιλεύει ο χρόνος (Κρόνος - Χρόνος), όπου υπάρχουν τα πάντα εκτός από το "τώρα", και αντ' αυτού μόνο το "πριν" και το "πολύ αργά", όπου η κύρια στιγμή χάνεται πάντα. Τα βασανιστήρια του Ταντάλου, του Σίσυφου και των Δαναΐδων αντικατοπτρίζουν την ουσία της διαχρονικότητας της κόλασης: όλα επαναλαμβάνονται χωρίς τέλος. Το ανεστραμμένο τρίγωνο, όπως εφαρμόζεται στους κόσμους της Κυβέλης, μοιάζει περισσότερο με μια αντίστροφη "απολλώνια υπόθεση" - και έτσι πράγματι ο Απόλλωνας κατανοεί αυτό το αντίθετο προς τον εαυτό του. Η Μητέρα Γη σκέφτεται διαφορετικά: δεν έχει ευθείες γραμμές, δεν έχει σαφείς προσανατολισμούς. Οι προσπάθειες διαχωρισμού του ενός από το άλλο της προκαλούν αφόρητο πόνο. Η σκέψη της είναι υπόκωφη, ζοφερή και ασυνεπής. Δεν μπορεί να ξεφύγει από τη μάζα που αποδιαμορφώνει και διαλύει επανειλημμένα όλες τις μορφές, τις αποσυνθέτει σε άτομα και τις αναδημιουργεί ξανά στην τύχη. Έτσι γεννιούνται τα τέρατα.

Επομένως, οι τρεις απόψεις του σύμπαντος από αυτές τις τρεις θέσεις αντιπροσωπεύουν τρεις αντικρουόμενους κόσμους, και είναι αυτή η σύγκρουση των ερμηνειών που αποτελεί την ουσία του πολέμου των νοών.

Η φιλοσοφική εποχή

Εξετάζοντας αυτό το μοντέλο με στατικούς όρους, μπορούμε επίσης να προτείνουμε μια κινητική ερμηνεία. Είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι τρεις συγχρονικοί κόσμοι αυτού του μοντέλου μπορούν να θεωρηθούν ότι αντιπροσωπεύουν τον ημερολογιακό κύκλο: το ανώτερο μισό (το βασίλειο του Απόλλωνα) αντιστοιχεί στο καλοκαίρι, ο κατώτερος κόσμος της Κυβέλης στο χειμώνα και οι ενδιάμεσοι κόσμοι του Διονύσου στο φθινόπωρο και την άνοιξη. Οι τελευταίοι μπορούν να ερμηνευθούν ως τα κύρια σημεία του δράματος του Διονύσου, η θυσιαστική θανάτωση, ο διαμελισμός, η ανάσταση και η αφύπνιση. Οι σταθερές ζώνες θέσης του τριμερούς σύμπαντος ζωντανεύουν και κινούνται έτσι. Η αλλαγή των εποχών γίνεται μια φιλοσοφική διαδικασία έντονης σκέψης, μια εκδήλωση κοσμικού πολέμου, κατά την οποία οι Λόγοι επιτίθενται στις θέσεις των αντιπάλων τους. Το χειμώνα, η γη πασχίζει να καταπιεί το φως, να αιχμαλωτίσει τον ήλιο και να μετατρέψει τα τρεχούμενα νερά σε όγκους πάγου. Το καλοκαίρι έρχεται η γιορτή της τάξης, της γονιμότητας, της δημιουργίας και της ζωής. Οι κύκλοι των διονυσιακών εορτών σηματοδοτούν τις βασικές στιγμές αυτού του δράματος: τον μαρασμό και τη νέα άνθηση.

Οι Λόγοι εισέρχονται έτσι σε μια διαλεκτική αντιπαράθεση, η χωρική τοπογραφία της οποίας ενσωματώνεται σε μια χρονική ακολουθία. Έτσι, η αλλαγή των εποχών αποκαλύπτεται ότι είναι μια διαδικασία φιλοσοφίας. Ο φυσικός κύκλος συνηθίζεται να θεωρείται το ακριβώς αντίθετο της ιστορίας, η οποία αποτελείται από στιγμιαία, μη επαναλαμβανόμενα γεγονότα. Το ιστορικό εκδηλώνεται εκεί όπου ανοίγει ο κύκλος - αυτό είναι το αξίωμα του "αξονικού χρόνου". Ως εκ τούτου, ο συμβολισμός της εποχής θεωρείται από τη "σχολική φιλοσοφία" ως το άμεσο αντίθετο της φιλοσοφίας ως τέτοιας. Αλλά αυτό το αξίωμα ισχύει μόνο και αποκλειστικά από τη σκοπιά του "συγχρονικού σημείου", μια άποψη που είναι δυνατή μόνο αν αναγνωρίσουμε τον ιστορικισμό ως δογματική αλήθεια. Ανατρέποντας αυτό το κατασκεύασμα στο πνεύμα της επανάστασης που πρότειναν οι Παραδοσιοκράτες, μπορούμε να προτείνουμε ένα εναλλακτικό ερμηνευτικό μοντέλο: η ιστορία μπορεί να θεωρηθεί ως ένας μεγάλος εποχιακός κύκλος με τους δικούς της χειμώνες και τις δικές της άνοιξες, και, ως εκ τούτου, τις δικές της διασταυρώσεις των οντολογικών περιοχών της κόλασης και του παραδείσου. Υπάρχουν εποχές του Απόλλωνα, του Διονύσου ή της Μεγάλης Μητέρας που αντικαθιστούν η μία την άλλη με μια ορισμένη συνέχεια, σε κάθε μία από τις οποίες κυριαρχεί το ένα ή το άλλο παράδειγμα, ο ένας ή ο άλλος Λόγος, η μία ή η άλλη "φιλοσοφική εποχή". Οι εποχές της Απολλώνιας κυριαρχίας ασκούν έναν προσανατολισμό προς την αιωνιότητα και το είναι, προς την ιερή παράδοση και την ηρωική αρχιτεκτονική της ζωής και της συνείδησης. Πρόκειται για κάθετες εποχές, στις οποίες ανάβει η κοσμική φωτιά (Ηράκλειτος). Δεν υπάρχει ιστορία σε αυτές τις εποχές, υπάρχει μόνο το γεγονός - η επιφάνεια της σταθερής ουράνιας αιωνιότητας.

Η εποχή του Διονύσου ισορροπεί μεταξύ αιωνιότητας και χρόνου. Γιορτάζει τον ιερό χρόνο σε γιορτές, μυστήρια, μυήσεις και εκστατική έκσταση. Αυτός είναι ο ανοιχτός χρόνος - χρόνος από τον οποίο μπορεί κανείς να βγει στην αιωνιότητα. Αλλά εδώ υπάρχει ήδη ένας αξιοσημείωτος δυϊσμός ανάμεσα σε περιόδους χαράς και περιόδους θλίψης (τα Τριτέρικα). Ο μισός χρόνος περνάει μέσα στην "απόκρυψη" του θεού, την αποφάνεια του. Ο θεός πεθαίνει για να αναστηθεί στα Μεγάλα Διονύσια. Ανασταίνεται ξανά και κατοικεί ανάμεσα στους ανθρώπους (επιφάνεια), χαρίζοντάς τους τη φρίκη και τη ζάλη της ιερής ύπαρξης.

Η εποχή της Κυβέλης δεν γνωρίζει ούτε την Απολλώνια αιωνιότητα ούτε τον εκστατικό ενθουσιασμό του ετοιμοθάνατου και αναστάσιμου θεού. Είναι μονότονη και συμπαγής. Συμβάλλει σε ό,τι είναι γιγαντιαίο και υπερδιάστατο με την υλική έννοια, το οποίο όμως στερείται της πτήσης και της ελεύθερης κίνησης. Σε αυτήν ακριβώς την εποχή του χειμώνα γεννιέται ο διαρκής, "τραβηγμένος" χρόνος, εκείνος που δεν είναι ικανός για υπέρβαση. Εδώ αρχίζει η βασιλεία της προσωρινότητας.

Εφαρμόζοντας αυτή τη θεωρία της φιλοσοφίας των εποχών στο θεμελιώδες ιστορικό της σύγχρονης δυτικής φιλοσοφίας, καταλήγουμε σε ένα ενδιαφέρον συμπέρασμα. Μήπως αυτός ο "δυτικός πολιτισμός", που έχει οικοδομηθεί πάνω στην ίδια την αρχή του χρονικοκεντρισμού, δεν είναι ένα σημάδι αυτού ακριβώς του τιτάνιου γήινου κύκλου; Αν λάβουμε υπόψη τον υλισμό και την αυξημένη και σαφώς ανθυγιεινή εμμονή των σύγχρονων ανθρώπων στα πράγματα και στα ατομικά (και ολοένα και πιο μικροσκοπικά) φαινόμενα, την κυριαρχία της ποσότητας έναντι της ποιότητας, του γήινου έναντι του ουράνιου και του μηχανικού έναντι του οργανικού, την υπεροχή του ατομικιστικού κατακερματισμού, συμπεριλαμβανομένων των αισθητικών κανόνων της σύγχρονης τέχνης, τότε η ιδέα ότι βρισκόμαστε υπό την κυριαρχία του Μαύρου Λόγου φαίνεται να είναι μια απολύτως πιθανή υπόθεση.

Σε αυτή την περίπτωση, η φιλοσοφία αποκαλύπτεται ότι δεν είναι μια ριζική ρήξη με τη φύση και τους επαναλαμβανόμενους κύκλους της (όπως υποδηλώνει η evidencia της σύγχρονης στιγμής), αλλά η κοινή, θεμελιώδης και οντολογική μήτρα των ίδιων των εποχών. Η φύση και οι οικουμενικοί νόμοι της δεν είναι έτσι παρά μια μορφή εκδήλωσης του Νου και των συγκρουόμενων Λόγων του - μαζί με τη γεωμετρία, τη φιλοσοφία, τη μυθολογία, τη θρησκεία, τον πολιτισμό και την "ιστορία". Ο Νους οργανώνει τα πάντα - τόσο τις δομές της αιωνιότητας όσο και τις δομές του χρόνου, τόσο τους φυσικούς μετασχηματισμούς όσο και την ανθρώπινη σκέψη, τις τροχιές των πτήσεων των θεών και τις αντεπιθέσεις των τιτάνων. Έτσι, το ημερολόγιο και ο συμβολισμός του μπορούν οπωσδήποτε να προσφέρουν μια φιλοσοφική ανάγνωση. Αν αυτή είναι μια σωστή ανάγνωση, τότε ο ημερολογιακός συμβολισμός μπορεί να χρησιμεύσει ως ερμηνευτικό κλειδί για την κατανόηση της ιστορίας, όπως έχει τεκμηριωθεί ευγενώς από την παραδοσιακή σχολή. Ο Guénon, ο Evola και άλλοι εκπρόσωποι της Παραδοσιαρχίας προσδιόρισαν μονοσήμαντα την εποχή μας ως την εποχή του "Βασιλείου της Νύχτας", την Kali-Yuga, την τελική εποχή που αντιστοιχεί στον συγχρονικό, οντολογικό χάρτη των καταστάσεων της ύπαρξης στην κόλαση και τον πληθυσμό της. Κάτι παρόμοιο σε σχέση με το νόημα της νεωτερικότητας επιβεβαιώνεται από όλες σχεδόν τις ιερές παραδόσεις και θρησκείες. Από τη στιγμή που απέχει κανείς από την ερμηνεία της Παράδοσης και της θρησκείας από τη θέση της "σύγχρονης στιγμής" και αντίθετα προσπαθεί να προσδιορίσει τη "σύγχρονη στιγμή" από τη θέση της Παράδοσης και της θρησκείας, τότε όλα μπαίνουν αμέσως στη θέση τους και η ανωμαλία της εποχής μας αποκαλύπτεται σε όλο της τον όγκο. Ζούμε στο κέντρο του χειμώνα, στο κατώτατο σημείο του Untergang, της καθόδου. Σε αυτή την κατάσταση, είναι εύκολο να μαντέψει κανείς ποιος Λόγος κυριαρχεί πάνω μας, ποιες "θεότητες" μας κυβερνούν και ποια μυθολογικά πλάσματα και θρησκευτικές μορφές ηγούνται σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα στη Νοομαχία, στους πολέμους του νου.

Η φιλοσοφία του πρώτου Λόγου: Πλατωνισμός

Τώρα μας μένει να συνεχίσουμε τους παραλληλισμούς μεταξύ φιλομυθίας και φιλοσοφίας μέχρι το λογικό τους τέλος και να προτείνουμε μια συστηματοποίηση των τύπων φιλοσοφίας με βάση τους μυθολογικούς και εποχικούς χάρτες των παραδειγματικών τους συμπάντων. Η επιλογή των χρονικών τομέων είναι κάτι παραπάνω από αρκετά ευρεία για να καταστήσει κάτι τέτοιο εφικτό. Ωστόσο, οφείλουμε να ενεργήσουμε συμβατικά και γι' αυτό να πάρουμε ως αφετηρία εκείνη την περίοδο που ο Χάιντεγκερ ονόμασε "Πρώτη Αρχή της Φιλοσοφίας", εκείνη της κλασικής Ελλάδας. Με βάση τον συγχρονισμό της ανακατασκευής μας των Τριών Λόγων, θα πρέπει να επιχειρήσουμε να εντοπίσουμε τρεις φιλοσοφικές σχολές που στον ένα ή στον άλλο βαθμό συντονίζονται με αυτά τα τρία αντίστοιχα παραδείγματα.

Η φιλοσοφία του διούρνου(της ημέρας), του Απολλώνιου και της ηρωικής, φωτεινής ανάβασης βρίσκεται, χωρίς αμφιβολία, στον Πλάτωνα και τον Πλατωνισμό. Εδώ έχουμε την υψηλότερη μορφή αυτής της προσέγγισης, τους αξιωματικούς τύπους του ζωηρά εκφρασμένου Φωτεινού Λόγου. Η φιλοσοφία του Πλάτωνα είναι χτισμένη πάνω στο Απολλώνιο τρίγωνο, από πάνω προς τα κάτω, και αντιπροσωπεύει το πιο τέλειο μοντέλο της ενσάρκωσης της ημερότροπης σκέψης. Ο ίδιος ο Πλάτων συνδέθηκε με τη μορφή του Απόλλωνα (όπως και ο ιδρυτής του Νεοπλατωνισμού, ο Πλωτίνος, αρκετούς αιώνες αργότερα). Ο Πλάτωνας γεννήθηκε την ημέρα της γιορτής του Απόλλωνα (21 Μαΐου /  Θαργηλιών 7, 428 π.Χ.) και πέθανε την ίδια ακριβώς ημέρα το 348 σε ένα γαμήλιο γλέντι. Σε αυτή την απολλώνια γραμμή θα πρέπει επίσης να προστεθεί η οντολογική φιλοσοφία των Ελεατών (Ξενοφάνης του Κολοφώντα, Παρμενίδης και ο μαθητής του Ζήνων), καθώς και ο Πυθαγόρας και η σχολή του.

Η δομή της φιλοσοφίας του Πλάτωνα ανταποκρίνεται σε όλες τις απαιτήσεις του Απολλώνιου Λόγου. Στην κορυφή της θεωρίας του βρίσκεται το Ένα, που περιβάλλεται από αιώνιες ιδέες. Αυτή είναι η κορυφή του θεϊκού, ουράνιου κόσμου, που φωτίζεται από διαχρονικό φως. Η ύψιστη αρχή είναι το Αγαθό, το οποίο αποπνέει την αφθονία του πρώτα στον κόσμο των ιδεών (παραδείγματα) και στη συνέχεια, μέσω του αγαθού Δημιουργού-Demiurge, στο κτιστό σύμπαν. Ο Πλάτων περιέγραψε και τις τρεις αυτές ζώνες του κόσμου στον Τίμαιο, διακρίνοντας ειδικότερα το βασίλειο των παραδειγμάτων (το παρατηρητήριο των θεών, ο Πατέρας), το βασίλειο των προτύπων ή "αντιγράφων" και "εικόνων" (ο Υιός) και τη μυστηριώδη χώρα (khora) τον χώρο ή τη χώρα που ο Πλάτων παρομοίαζε με τη Νοσοκόμα ή τη Μητέρα. Περιγράφοντας τη χώρα(khora) (η οποία αργότερα ταυτίστηκε από τους Νεοπλατωνικούς με τη μητέρα), ο διάλογος του Πλάτωνα χάνει την κρυστάλλινη διαύγειά του, με αποτέλεσμα να προσφέρεται προς την παράξενη υπόθεση ότι το στοιχείο αυτό μπορεί να κατανοηθεί μόνο μέσω ενός "ειδικού Λόγου", τον οποίο ο Πλάτωνας αποκαλούσε "μπάσταρδο" ή "παράνομο" (νόθος λόγος). Το όραμα του ουράνιου θεού φτάνει έτσι μέχρι την επιφάνεια της γης, τα κατώτερα όρια του κόσμου των αντιγράφων, αλλά εδώ έρχεται αντιμέτωπο με τα όριά του, καθώς δεν μπορεί πλέον να δει τίποτα που να επιδέχεται καθαρή απολλώνεια διάκριση. Στα όρια της ημέρας, τρεμοπαίζει το βασίλειο του νυχτερινού ονείρου. Ο Τίμαιος (Πλάτων) περιορίζεται σε λίγες μόνο προτάσεις και υποθέτει ότι η χώρα (χώρος) είναι ένα επίπεδο ενδιάμεσο, πέρα από το οποίο δεν υπάρχει τίποτα και το οποίο είναι αδύνατο να κατανοηθεί, εφόσον δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να κατανοηθεί σωστά σε αυτό. Αυτή η χώρα(khora) είναι η θέα της πλάτης της Μεγάλης Μητέρας, ένα όριο απρόσιτο για τον Απολλώνιο, όπου αρχίζει η κόλαση. Ο Μέγας Αλέξανδρος, ο μαθητής του μαθητή του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, επανέλαβε την ίδια χειρονομία όταν ύψωσε στις πύλες της Κασπίας ένα χάλκινο τείχος που έκλεινε συμβολικά την πύλη του σύμπαντος (=την οικουμένη) στις άγριες ορδές της Βόρειας Ευρασίας, π.χ. τη Σκυθία, η οποία στην ελληνική ιερή γεωγραφία θεωρούνταν ότι βρισκόταν υπό τον έλεγχο των τιτάνων, εξ ου και ο μύθος ότι ο τιτάνας Προμηθέας ήταν ο βασιλιάς των Σκυθών.

Οι Νεοπλατωνιστές εξήγαγαν από τον Πλάτωνα όλες τις δυνατές γνωσιολογικές, οντολογικές και θεολογικές συνέπειες, επισφραγίζοντας έτσι τη σχεδόν χιλιόχρονη ύπαρξη της Ακαδημίας του Πλάτωνα με ένα πλήρες και μοναδικό μνημείο της Ολυμπιακής, θεϊκής, ουράνιας σκέψης. Κατά μια ορισμένη έννοια, ο Πλατωνισμός είναι αιώνιος και συνεχίστηκε τόσο στη Χριστιανική θεολογία από τον Κλήμη Αλεξανδρείας, τον Ωριγένη, τον Μέγα Βασίλειο, τον Γρηγόριο Νύσσης, τον Ιωάννη Δαμασκηνό, τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, τον Μάξιμο τον Ομολογητή, τον Μιχαήλ Ψελλό, τον Ιωάννη Ιταλό και τον Γεμιστό Πλήθωνα στην Ανατολή, όσο και από τον Βοήθιο και τον  Ιωάννης Σκώτο Εριγένη στη Δύση), καθώς και στην Αναγέννηση και ακόμη και μέσα στη σύγχρονη φιλοσοφία.

Αριστοτέλης: Αριστοτέλης: Ο δάσκαλος του "Νέου Διονύσου".

Ο δεύτερος Λόγος, η φιλοσοφία του Διονύσου, διακρίνεται στον Ορφισμό, στις διδασκαλίες των Ελληνικών Μυστηρίων (ιδίως των Ελευσίνιων) και εκδηλώνεται πληρέστερα στον Αριστοτέλη. Αν ελάχιστες αμφιβολίες προκύπτουν ως προς τον Απολλώνιο χαρακτηρισμό της φιλοσοφίας του Πλάτωνα, τότε η σύγκλιση μεταξύ του Αριστοτελισμού και του Διονυσιασμού θα μπορούσε να φανεί, τουλάχιστον, παράξενη και αδικαιολόγητη. Αυτό συμβαίνει μόνο και μόνο επειδή ο Διόνυσος και ο Διονυσιασμός αντιμετωπίζονται σήμερα κυρίως μέσα από ποιητικούς, καλλιτεχνικούς και αισθητικούς φακούς ή μόνο σε σχέση με τα Βακχικά όργια και τις εκστατικές διαδικασίες. Αν καθιερώνεται οτιδήποτε ως αντίστοιχο του Διονύσου, αυτό είναι πιθανότατα είτε η "φιλοσοφία της ζωής", είτε ο βιολογισμός, είτε, στις χειρότερες περιπτώσεις, ο υλοζωισμός. Αυτό σημαίνει ότι δεν είμαστε καθόλου έτοιμοι να πάρουμε στα σοβαρά τον Διονύσιο ως φιλόσοφο και δεν δίνουμε πλήρη σημασία στη δομική του λειτουργία στη φιλοσοφία του κόσμου. Το θέμα είναι ότι ο Διόνυσος, στον φιλοσοφικό χάρτη των Τριών Λόγων, ανήκει στον μεσαίο κόσμο κάτω από τα ανώτερα παραδείγματα, μοντέλα και ιδέες και πάνω από τους αμφίβολους και δύσκολα εξακριβωμένους (για τον Απολλώνιο Λόγο) κόσμους της Μεγάλης Μητέρας. Αυτό σημαίνει ότι ο Διόνυσος κυβερνά τον κόσμο των φαινομένων. Σε αυτή την περίπτωση, η φιλοσοφία του θα πρέπει να είναι μια φαινομενολογική φιλοσοφία. Έχουμε να κάνουμε με την έννοια του "φαινομένου" ως από το φαίνω, του οποίου η ρίζα μπορεί να αναχθεί στις έννοιες "φως" και "πραγματικότητα". Η ίδια ακριβώς ρίζα χρησιμοποιείται για να σχηματίσει την απόφασις ("απόκρυψη"), την επιφάνια ("αποκάλυψη", "epiphany"), καθώς και τον λόγο αποφαντικός, τον οποίο χρησιμοποίησε ο Αριστοτέλης για να εκφράσει τη "δηλωτική έκφραση", το θεμελιώδες στοιχείο της λογικής του. Ο Διόνυσος συνδέεται επίσης στενά με τους κύκλους των "φαινομένων" και των αποκρύψεων, τους ρυθμούς των αλλαγών που συνθέτουν τη δομή της θρησκευτικής ζωής και, κατά συνέπεια, το παράδειγμα του ιερού χρόνου των ειδημόνων του. Αλλά το κύριο σημείο είναι ότι η φιλοσοφία του Αριστοτέλη, η οποία επανεξέτασε το πλατωνικό δόγμα των ιδεών, το απέρριψε και άρχισε να οικοδομεί τις θεωρίες του με βάση τίποτε άλλο παρά το "φαινόμενο" που βρίσκεται στο όριο μεταξύ μορφής και ύλης, μεταξύ μορφής και ύλης. Από τη μία πλευρά, το φαινόμενο υψώνεται στη θεϊκή καθεστηκυία θέση της έιδους (είδος), αλλά σε αντίθεση με την πλατωνική ιδέα, η eidos εδώ νοηματοδοτείται ως στενά συνδεδεμένο με την υλική του θεμελίωση και όχι έξω από αυτήν. Έτσι, έχουμε να κάνουμε με μια γνήσια "ενδιάμεση φιλοσοφία" που βρίσκεται αυστηρά μεταξύ του Λόγου του Απόλλωνα και του Λόγου της Κυβέλης, η οποία εκτυλίσσεται στη ζώνη που έχει πλέον παραχωρηθεί στη μυθολογία (φιλομυθία) του Διονύσου και η οποία ισχυρίζεται ότι διαθέτει μια εντελώς αυτόνομη δομή ικανή να κρίνει τι είναι ανώτερο και τι κατώτερο με βάση τα δικά της κριτήρια. Το μεγάλο ενδιαφέρον του Χάιντεγκερ για μια βαθιά, φρέσκια ανάγνωση του Αριστοτέλη ήταν πιθανότατα εμπνευσμένο από αυτή ακριβώς τη σαφή συνείδηση του γεγονότος ότι εκτός από τον Αριστοτέλη τον Λογικό, πέρα από τον δημιουργό της πρώτης οντολογίας (μεταφυσικής), όπως συνηθίζεται να τον χαρακτηρίζουν οι θεωρίες της Δυτικοευρωπαϊκής ιστορίας, υπάρχει και ένας άλλος Αριστοτέλης: Αριστοτέλης ο φαινομενολόγος. Αυτός ο Αριστοτέλης προσπαθεί να ξεπεράσει κάτι παρόμοιο με τις πρωτοβουλίες του Χούσερλ και του Χάιντεγκερ σε σχέση με τον Πλάτωνα - μόνο που δεν είναι δυόμισι χιλιετίες μετά τον Πλάτωνα, αλλά αμέσως. Θα επιχειρήσουμε να το παρουσιάσουμε αυτό με περισσότερες λεπτομέρειες σε ξεχωριστό κεφάλαιο.

Προς το παρόν μπορούμε να επισημάνουμε τη στενή σχέση μεταξύ του Αριστοτέλη και του βασιλικού μαθητή του, του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Σύμφωνα με τις δοξασίες των ευσεβών Ελλήνων, πατέρας του Αλέξανδρου ήταν ο ίδιος ο Δίας, ο οποίος κοιμήθηκε με τη μητέρα του Ολυμπία, ιέρεια της λατρείας του Διονύσου, με τη μορφή φιδιού (όπως και με την Περσεφόνη, τη μητέρα του Ζαγρέα) κατά τη διάρκεια των Βακχικών οργίων, με αποτέλεσμα ο Αλέξανδρος να τιμάται ως ο "Νέος Διόνυσος". Δεν αποκλείεται η πορεία του Αλεξάνδρου προς την Ινδία να ήταν προϊόν της προσωπικής του πίστης σε αυτή την εκπληκτική ιστορία. Δεν είναι λιγότερο εκπληκτικό το γεγονός ότι μια τέτοια πρωτοβουλία - εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη από στρατιωτική άποψη - στέφθηκε τελικά με πρωτοφανή επιτυχία, καθώς ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Νέος Διόνυσος, κατάφερε πράγματι να ιδρύσει μια κολοσσιαία αυτοκρατορία που ένωσε την Ανατολή και τη Δύση σε έναν ενιαίο πολιτιστικό και πολιτισμικό χώρο.

Ένα άλλο, κάπως μεταγενέστερο μοντέλο Διονυσιακής φιλοσοφίας μπορεί να διακρίνει κανείς στον Ερμητισμό της Ύστερης Αρχαιότητας, ο οποίος αντιπροσώπευε το δικό του είδος σύνθεσης θραυσμάτων του Αιγυπτιακού, του Χαλδαϊκού, του Ιρανικού και του Ελληνικού πολιτισμού με έναν ολόκληρο αριθμό ιδεών και μοντέλων δανεισμένων από τον Ορφισμό και το οπλοστάσιο των μυστηρίων. Ο Ερμής, όπως και ο Διόνυσος, ήταν θεός, αλλά σε αντίθεση με πολλούς άλλους θεούς διακρίνονταν από μια οντολογική κινητικότητα, πολυμορφία και την ικανότητα να κινείται γρήγορα και δυναμικά σε όλα τα επίπεδα του κόσμου - από τα ύψη του Ολύμπου μέχρι τα βάθη των Ταρτάρων. Οι Έλληνες πίστευαν ότι ο Ερμής ήταν ψυχοπομπός, ο "οδηγός των ψυχών", αυτός που οδηγούσε τους νεκρούς στην κόλαση και τους ήρωες στον Όλυμπο. Η φιλοσοφία που ήταν στραμμένη γύρω από το στοιχείο του Ερμή ήταν επίσης ξεχωριστή για την υβριδική της ποικιλομορφία, τον δυναμισμό και τον διαλεκτικό πολυσημαντισμό που χαρακτήριζε τον μεσαίο κόσμο. Ο Ερμητισμός μπορεί να θεωρηθεί ως σκιά της Αριστοτελικής λογικής φαινομενολογίας: εδώ η φιλομυθία, οι παραδειγματικές ποιότητες, οι μορφές του μυστηριακού κύκλου και οι μυστηριώδεις μεταφορές του πλανητικού-ορυκτού κύκλου χρησιμοποιούνται με μεγαλύτερη προθυμία από τις διαδικασίες του συνειδητού λόγου που θα χρησιμοποιούσαν με τόση προτεραιότητα ο Αριστοτέλης και οι οπαδοί του. Η ουσιαστική διαφορά στη υφολογία, ωστόσο, δεν πρέπει να μας κρύψει τις ομοιότητες της θεμελιώδους, παραδειγματικής προσέγγισης αυτών των δύο τύπων φιλοσοφίας: ανήκουν σε ένα και το αυτό νοολογικό επίπεδο, όπως δύο ταξιαρχίες του ίδιου στρατού, που δρουν αλληλέγγυα στην πορεία της Νοομαχίας. Μπορούμε να δούμε αυτή την τάση σύνθεσης από την πλευρά του Ερμητικού πνεύματος και του Αριστοτελισμού στη Στοά και αργότερα στον Μεσαίωνα στον Σχολαστικό Αριστοτελισμό (αυτόν του Albertus Magnus, του Roger Bacon και του Θωμά Ακινάτη) και στη σκιά που διπλασιάζουν οι αλχημικές πραγματείες (είτε σωστά είτε όχι, πάντως ενδεικτικά) που αποδίδονται στους κλασικούς του ορθολογιστικού σχολαστικισμού.

Η φιλοσοφία των Ευνούχων

Ποια, λοιπόν, θα είναι η τρίτη φιλοσοφία που αντιστοιχεί στον Μαύρο Λόγο της Κυβέλης; Στην ηλιακή Πλατωνική θεώρηση, μπορούμε να αποκτήσουμε μόνο μια εξωτερική, "ουράνια" άποψη, η οποία βλέπει ως πυθμένα της τη Khora (Χώρα), τον χώρο της λεπτής μεμβράνης της χαοτικής κίνησης των διασκορπισμένων σωματιδίων που δεν έχει ακόμη σχηματιστεί από τον διατάσσοντα δημιουργό (demiurge). Η Χώρα προέρχεται από την ίδια ρίζα με το μυθολογικό "chaos", χάος, που σημαίνει "χασμουρητό", ή κυριολεκτικά "άνοιγμα των σαγονιών", "απελευθέρωση του κενού χώρου". Αντί για το ογκώδες "χάος" που δημιουργεί την τρισδιάστατη εικόνα του αταξινόμητου κενού, ο Τίμαιος βλέπει μια ταινία που αντιστέκεται στην κατανόηση από τον κλασικό Απολλώνιο Λόγο και η κατανόηση της οποίας απαιτεί την πτώση στον λήθαργο, την απώλεια της σαφήνειας και της αυστηρότητας και τον εκφυλισμό.

Ο Αριστοτέλης έδωσε πολύ μεγαλύτερη προσοχή στην "ύλη", ύλη. Η τελευταία καθίσταται αναγκαίο συστατικό του όντος, χωρίς το οποίο, όπως χωρίς το "υποκείμενο" (ὑποκείμενον), δεν μπορεί να υπάρξει ον (σε αντίθεση με τις Πλατωνικές ιδέες, οι οποίες είναι αυτό που είναι: το ὄν). Κατά συνέπεια, η ύλη αποκτά μια ορισμένη θετική οντολογική διάσταση που είναι θεμελιωδώς ανώτερη από το καθεστώς της στον Πλατωνισμό. Το πράγμα ως φαινόμενο βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του συστήματος του Αριστοτέλη, και όλα τα χαρακτηριστικά του νοούνται ως προσαρτήματα στην πραγματική του παρουσία, τον ουσιαστικό ρόλο στην οποία διαδραματίζει η ύλη. Όπως προκύπτει, στο πνεύμα του Λόγου του Διονύσου έχουμε έλθει ουσιαστικά πιο κοντά στη ζώνη της ύλης και της Μητέρας. Είναι αυτός ο ιδιαίτερος, σιωπηρός υλισμός του Αριστοτέλη που υιοθετήθηκε από τους Στωικούς, οι οποίοι, συνδυάζοντας το δόγμα αυτό με εκείνα των προσωκρατικών, κατασκεύασαν ένα ανεπτυγμένο μοντέλο ορθολογιστικού υλισμού, στο οποίο ακόμη και ο Λόγος αποκτά την ιδιότητα του υλικού στοιχείου. Η πρώιμη και η ύστερη Στοά (με εξαίρεση τη μεσαία, συγκεκριμένα τον Παναίτιο και τον Ποσειδώνιο, οι οποίοι προσπάθησαν να συνδυάσουν τον Στωικισμό με τον Πλατωνισμό, απομακρυνόμενοι έτσι από το κύριο σύστημα αυτής της φιλοσοφίας) μπορεί να θεωρηθεί ως το οριακό σενάριο της Αριστοτελικής φιλοσοφίας, στο οποίο το κέντρο της προσοχής μετατοπίζεται στην ύλη ως το κατώτερο όριό της. Παρόλα αυτά η μορφή, το εἰδος (eidos), παραμένει ο θεμελιώδης πόλος του φαινομένου και, όπως προκύπτει, δεν μπορεί επομένως να διεκδικήσει τον ρόλο της φιλοσοφίας της Κυβέλης. Αντίθετα, η τελευταία αντιστοιχεί σε μια διαφορετική φιλοσοφική παράδοση, που γεννήθηκε στη θρακική πόλη των Αβδήρων και μεταδόθηκε από τον Λεύκιππο μέσω του Δημόκριτου στον Επίκουρο και τους Επικούρειους, μέχρι τον Ρωμαίο φιλόσοφο Λουκρήτιο Κάρο. Αυτός ο αστερισμός στοχαστών βρίσκεται πιο κοντά από όλους στις δομές του Μαύρου Λόγου.

Ο Δημόκριτος οικοδόμησε τα δόγματά του πάνω στην πλήρη άρνηση της Απολλώνιας κάθετης τάξης, κινούμενος έτσι όχι από πάνω προς τα κάτω (όπως οι Πλατωνικοί), αλλά από κάτω προς τα πάνω. Η φιλοσοφία του Δημόκριτου βασίστηκε σε δύο έννοιες: το ελάχιστα αδιαίρετο σωματίδιο (το άτομο) και το κενό ή το "Μεγάλο Κενό". Τέτοιος είναι ο πυλώνας της ύπαρξης που διέπει όλα τα φαινόμενα που σχηματίζονται από την αλληλεπίδραση των ατόμων που κινούνται χαοτικά σύμφωνα με τους νόμους της ισονομίας, δηλαδή προς κάθε δυνατή κατεύθυνση και σε κάθε δυνατό συνδυασμό. Το τυφλό αμόκ των εκτοξευόμενων σωματιδίων μετατρέπεται σε στροβίλους που συνιστούν οργανωτικά σύνολα, αλλά η ίδια η τάξη, συμπεριλαμβανομένων των ειδών, των μορφών, των σωμάτων και των διαδικασιών, διαμορφώνεται από τους τυχαίους νόμους των τυχαίων συνδυασμών.

Έτσι, ο Δημόκριτος υποστήριξε ότι οι θεοί είναι ουσιαστικά ένα παραισθησιογόνο σύμπλεγμα ατόμων και, ως τέτοιο, δεν είναι αιώνιοι, αλλά είναι ικανοί να εμφανίζονται στα όνειρα για να ενημερώσουν τον κοιμώμενο για δευτερεύοντα γεγονότα ή απλώς για να τον τρομάξουν. Δεν υπάρχει καμία αρμονία ή ενυπάρχουσα λογική στον κόσμο, τα πάντα είναι εντελώς ανούσια. Βλέποντας τον κόσμο ως ένα ασήμαντο ατύχημα, ο Δημόκριτος γελούσε με όποιον αντιμετώπιζε την ύπαρξη με σοβαρότητα και επισημότητα, κερδίζοντας έτσι το προσωνύμιο "ο γελαστός φιλόσοφος". Εδώ βλέπουμε την τυπική απεικόνιση της γέννησης της Γαίας ως ένα βλοσυρό, σκουληκόμορφο τέρας που μιμείται την ανθρώπινη συνείδηση ενός συμπυκνωμένου φαντάσματος (εἴδωλον). Οι κάτοικοι των Αβδήρων θεωρούσαν τον Δημόκριτο παράφρονα. Ο Δημόκριτος περνούσε όλο τον ελεύθερο χρόνο του - και όλος ο χρόνος του ήταν ελεύθερος, καθώς ήταν ένα παράσιτο που ζούσε από την κληρονομιά του - στο νεκροταφείο ή στις χωματερές της πόλης. Στο πνεύμα του γενικού του συστήματος, ο Δημόκριτος δεν πίστευε στην αιωνιότητα, την ψυχή ή την αθανασία, αλλά αποκλειστικά στο ατύχημα και στο Μεγάλο Κενό του νεκρού και αλλοτριωμένου Σύμπαντος.

Εδώ μπορούμε να δούμε ένα ζωντανό παράδειγμα του μυστικιστικού νυχτερινού, της μετατόπισης της συνείδησης προς την αντίθετη πλευρά, προς την ταύτιση με τις τυφλές, αόρατες ή φανταστικές δυνάμεις της ύλης, της αταξίας και του χάους, δηλαδή τη φιλοσοφία της Νύχτας. Ο Πλάτων είχε απόλυτο δίκιο να βλέπει στον Δημόκριτο και τους ατομιστές του υπαρξιακούς εχθρούς, τους φορείς του χθόνιου, τιτάνιου στοιχείου. Είναι ενδεικτικό ότι ο Πλωτίνος συνέκρινε ευθέως τους ατομιστές με τους ευνουχισμένους ιερείς της Μεγάλης Μητέρας (τους Γάλλους) και τόνισε ότι ο ευνούχος είναι ο μόνος πραγματικά στείρος: ενώ η γυναίκα μπορεί να χρησιμεύσει ως βιότοπος της ωρίμανσης ενός εμβρύου, ο ευνουχισμένος ενσαρκώνει την απόλυτη ματαιοδοξία και την απόλυτη ανικανότητα.

Παρόμοιες ιδέες αναπτύχθηκαν στη φιλοσοφία του Επίκουρου, ο οποίος ανάγει όλη την πραγματικότητα στον αισθητό κόσμο και αναγνωρίζει το δόγμα των ατόμων, απορρίπτοντας έτσι όχι μόνο το είναι των Πλατωνικών ιδεών, αλλά και τις μορφές/είδοι του Αριστοτέλη. Για τον Επίκουρο, ο οποίος πίστευε σε πολλούς κόσμους, οι θεοί είναι σαν τέλειες συνοχές ατόμων σε πλήρη απομόνωση από τους ανθρώπους (μεταξύ των κόσμων) που δεν έχουν καμία επιρροή σε τίποτα. Ο Επίκουρος πίστευε ότι η ευτυχία είναι η πλήρης αδιαφορία (ἀταραξία). Εφόσον οι θεοί είναι ευτυχισμένοι, πρέπει να είναι αδιάφοροι για τα πάντα και, ως εκ τούτου, δεν συμμετέχουν στη ζωή του σύμπαντος, ούτε στην ύπαρξη των ανθρώπων, και επομένως η παρουσία τους, εντελώς άδηλη, είναι ουσιαστικά ταυτόσημη με την απουσία τους - εξ ου και η έννοια του deus otiosus, ή του "τεμπέλη, άεργου θεού" που μαρτυρείται σε διάφορα θρησκευτικά και μυθολογικά συστήματα. Οι άνθρωποι τείνουν συνήθως να ξεχνούν γρήγορα τέτοιους θεούς.

Στην περίπτωση αυτή, η ψυχή του ανθρώπου είναι τόσο θνητή όσο και το σώμα του. Ο Επίκουρος πίστευε στην εξέλιξη των ειδών, υποστηρίζοντας ότι οι υλικές δυνάμεις αναπτύσσονται από τις απλούστερες μορφές προς την ανάδυση πιο οργανωμένων όντων. Επιπλέον, ο Επίκουρος θεωρούσε ότι ο στόχος της ζωής είναι η ηδονή. Μια πλήρης έκθεση των επικούρειων απόψεων παρουσιάστηκε στο ποίημα του Λουκρήτιου Κάρου, ο οποίος συνθέτει τις φιλοσοφικές πτυχές του Μαύρου Λόγου με μια σειρά από χθόνιους μύθους που αφορούν την προέλευση των ανθρώπων, τις λιγότερο τέλειες αποδόσεις της Γης που προηγήθηκαν και τις μορφές που δεν έχουν ακόμη εξελιχθεί μέσα στην έκταση του γνωστού σε εμάς ζωικού και φυτικού κόσμου.

Στον Δημόκριτο, τον Επίκουρο και τον Λουκρήτιο Κάρο, έχουμε ένα ανεπτυγμένο πανόραμα της φιλοσοφίας των Τιτάνων που διαμόρφωσε τον Λόγο της Μεγάλης Μητέρας και συστηματοποίησε τις διαδικασίες και τις βασικές έννοιες του. Πρόκειται για το πνευματικό στρατηγείο της Τιτανομαχίας που δραστηριοποιείται σε φιλοσοφικό, θρησκευτικό και πολιτιστικό επίπεδο. Πρόκειται για έναν από τους τρεις κύριους πόλους του πολέμου των διανοιών, τη Νοομαχία. Σε αυτόν τον στρατό των στοχαστών του μυστικιστικού νυχτερινού, μπορούμε επίσης να δούμε ότι αυτό δεν είναι καν αυτό που σκέφτεται η ίδια η Γαία, αλλά μάλλον τα προϊόντα της παρθενογενετικής αυτογονιμοποίησής της, προϊόντα της δημιουργίας της, κινητοποιημένα στον στρατό της, που παράγονται από τη στέρηση, τη φτώχεια και την ανεπάρκεια, δηλαδή τις βασικές ιδιότητες του υλικού στοιχείου.

Οι Νεοπλατωνικοί θεωρούσαν την ευνουχισμένη φιλοσοφία του υλισμού ως κατάφωρη παραβίαση της υγιούς λογικής και συνέδεσαν τις βασικές αρχές της με τις τέσσερις τελευταίες υποθέσεις του Παρμενίδη του Πλάτωνα που αφορούν την άρνηση της ύπαρξης του Ενός. Έτσι, έχουμε να κάνουμε εδώ με μια φιλοσοφία του σύμπαντος η οποία, από μια Απολλώνια άποψη, απλώς δεν μπορεί να υπάρξει - δεν μπορεί και δεν πρέπει να υπάρξει.

Η συνάφεια των τριών φιλοσοφιών

Έχοντας εξετάσει την κάθετη, συγχρονική θεώρηση των φιλοσοφικών σχολών της κλασικής Ελλάδας, τις έχουμε χωρίσει σε τρεις τύπους και πόλους που αντιστοιχούν στους Τρεις Λόγους. Οι κύριες μορφές αυτών των τριών αρχηγείων της Νομαχίας εκπροσωπούνται από τον Πλάτωνα (και τους Πλατωνικούς), τον Αριστοτέλη και τον Δημόκριτο (και τον Επίκουρο).

Οι Πλατωνιστές υπερασπίζονται την ιεραρχία όταν αυτή υπάρχει, και αγωνίζονται για την αποκατάστασή της όταν αυτή έχει κλονιστεί. Η φιλοσοφία τους μπορεί να αλλάξει το εποικοδόμημα της ανάλογα με την κατάσταση του κόσμου στην οποία βρίσκεται ο πλατωνιστής και ανάλογα με τη φύση της φιλοσοφικής εποχής. Αν ο Απόλλωνας, ο Δίας και οι θεοί του Ολύμπου κρατούν σταθερά την εξουσία πάνω στην πόλη, τους ανθρώπους, τη χώρα και τον πολιτισμό, τότε οι Πλατωνικοί δρουν ως συντηρητικοί. Αν οι Πλατωνιστές τεθούν στο πλαίσιο του ασταθούς, τρεμοπαίχνοντος, δραματικού Λόγου του Διονύσου ή του Ερμή, θα τείνουν προς την αποκατάσταση, προς την ανύψωση του Διονύσου και την αποτροπή του να κατέβει ξανά. Τέλος, κάτω από την πραγματικότητα της κόλασης, υπό τον έλεγχο του Μαύρου Λόγου της Μεγάλης Μητέρας, οι Πλατωνικοί θα εκπληρώσουν το ρόλο των ριζοσπαστικών επαναστατών, των φιλοσοφικών εξτρεμιστών που αμφισβητούν την υποβλητική μαγεία των υλικών ψεμάτων.

Οι Αριστοτελικοί, εν τω μεταξύ, μπορούν θεωρητικά να υπάρξουν αρμονικά σε ιδεαλιστικά συστήματα ή να αποδεχθούν ορισμένες θέσεις του υλισμού. Η Στοά μας δείχνει τα όρια του εφικτού.

Τέλος, οι αισθητιστές ατομιστές θα παίξουν το ρόλο των επαναστατικών μηδενιστών σε μια Πλατωνική τάξη και θα στραφούν προς υλιστικές ερμηνείες των ενδιάμεσων "Διονυσιακών" συστημάτων (τονίζοντας τις ομοιότητες μεταξύ του Διονύσου και του Άδη στον Ηράκλειτο σύμφωνα με τη λογική του "κατέβηκε στην κόλαση και έμεινε εκεί"). Στη ζώνη του χθόνιου πολιτισμού, αντίθετα, θα βρεθούν με την ιδιότητα του απολογητή, του υπερασπιστή και του θεματοφύλακα της τάξης των πραγμάτων.

Το γενικό σύστημα του πολιτισμού της κλασικής Ελλάδας οικοδομήθηκε πάνω στην αυτονόητη αναγνώριση του Ολύμπιου στοιχείου και, κατά συνέπεια, της Απολλώνιας φιλοσοφίας (συμπεριλαμβανομένου του Πλατωνισμού, των Ελεατών, των Πυθαγορείων κ.λπ.). Ωστόσο, ακόμη και τότε η τάση αυτή, πέρα από τα συντηρητικά της χαρακτηριστικά, έφερε αναστηλωτικά, ακόμη και εν μέρει επαναστατικά στοιχεία, όπως στις πολιτικές ιδέες της ένωσης των Πυθαγορείων ή στις μεταρρυθμίσεις που πρότεινε ο Πλάτων στον τύραννο των Συρακουσών, τον Διονύσιο (καθώς και στον γιο του). Σε σημαντικό βαθμό, αντιπροσώπευαν πρωτοποριακά επαναστατικά σχέδια που αποσκοπούσαν στην επιστροφή της πλήρους εξουσίας στους ηλιακούς θεούς, οι οποίοι είχαν κάπως παρασυρθεί προς πιο κοσμικές και λιγότερο τέλειες εξουσίες.

Μετά τον Αριστοτέλη, στη φιλοσοφία κυριάρχησαν οι Στωικοί με τη φαινομενολογική τους προσέγγιση και το σημαντικό μερίδιο της υλικότητας (στο βαθμό που η ύλη θεωρούνταν η ζωτική ουσία του "πνεύματος" και ακόμη και ο ίδιος ο Λόγος). Οι Στωικοί ήταν οι πρώτοι που διατύπωσαν με σαφήνεια τη φιλοσοφία της αυτοκρατορίας του Αλεξάνδρου και στη συνέχεια της Ρώμης. Αν και ο ατομισμός και ο επικουρισμός δεν υπήρξαν ποτέ κυρίαρχες τάσεις στην κλασική Ελλάδα, αναπτύχθηκαν ελεύθερα και προσέλκυσαν έναν σημαντικό αριθμό νυχτερινών μυαλών που αναζητούσαν την ηδονή στη "φιλοσοφία του κήπου".

Στον Μεσαίωνα επικράτησε ο Αριστοτελισμός, με τον Πλατωνισμό αλλά και τον υλισμό, τον αισθησιασμό και τον ατομισμό να εκτοπίζονται στην περιφέρεια. Υπό αυτή την έννοια, η συζήτηση για τα καθολικά στον Καθολικό Σχολαστικισμό αντανακλούσε την ουσιαστική έννοια της μεσαιωνικής ισορροπίας δυνάμεων της Νοομαχίας: Ο Αριστοτελικός Θωμαϊσμός/Ρεαλισμός επικράτησε έναντι του Ιδεαλισμού/Πλατωνισμού του Σκώτου Εριγένη από τη μία πλευρά και του Νομιναλισμού/Υλισμού των Φραγκισκανών (Γιοχάνες Ροσέλιν και Γουλιέλμος του Όκαμ) από την άλλη.

Η Νεωτερικότητα διακρίθηκε από τη σταδιακή άνοδο του Λόγου της Κυβέλης. Ο Γαλιλαίος και ο Γκασέντι αναβίωσαν τον ατομισμό και ο νομιναλισμός έγινε η βάση της επιστημονικής μεθόδου. Ο υλισμός έγινε έτσι σταδιακά το κριτήριο της επιστημονικότητας. Η αιωνιότητα απορρίφθηκε και αντικαταστάθηκε από την απολυτοποίηση του χρόνου, τον ιστορικισμό και, τέλος, την ιδέα της προόδου. Όπως και στη φιλοσοφία του Επίκουρου, ο θεός γίνεται πρώτα "άεργος" (ντεϊσμός) και "λογικός" (ο "θεός των φιλοσόφων"), και στη συνέχεια υποχωρεί στον καθαρό αθεϊσμό (το "Ο Θεός είναι νεκρός" του Νίτσε). Η ανθρώπινη ψυχή θεωρείται θνητή και στη συνέχεια καταλήγει να θεωρείται "psyche", δηλαδή η υποβαθμισμένη συνέχεια του φυσικού οργανισμού. Το δόγμα της ατομικής δομής της ύλης ήρθε να θεμελιώσει τον φυσικό χάρτη του κόσμου της Νεωτερικότητας, και το άνοιγμα αυτού του κενού μας φέρνει πίσω στο Μεγάλο Κενό του Δημόκριτου. Ο χώρος γίνεται ισότροπος και η αρχή της ισονομίας του Δημόκριτου γίνεται έτσι δόγμα.

Η Νεωτερικότητα, λοιπόν, είναι η έναρξη του φιλοσοφικού χειμώνα, που σηματοδοτείται από την κυριαρχία της Μεγάλης Μητέρας της Ύλης. Οι Τιτάνες εισβάλλουν στην κατοικία των θεών. Η νύχτα θριαμβεύει επί της ημέρας. Το μυστικιστικό νυχτερινό υποτάσσει τις τάξεις του ηρωικού διούρνου. Έτσι ανατέλλει η εποχή των μαζών, της βαρύτητας (η παγκόσμια βαρύτητα του Ισαάκ Νεύτωνα) και - κατά τον René Guénon - η "βασιλεία της ποσότητας". Στο πλαίσιο της Νοομαχίας, πρόκειται για τη μετατόπιση του κέντρου της προσοχής από το παραδεισένιο βουνό στη χοάνη της κόλασης, από την κορυφή και το απόγειο στον πυθμένα του κοσμικού πηγαδιού. Σε μια τέτοια κατάσταση, ο Πλατωνισμός και ο απόηχός του, δηλαδή τα απομεινάρια της στρατιάς των θεών, οι παρτιζάνοι του Ολύμπου, περνούν στην παρανομία, στη σφαίρα του περιφερειακού μυστικισμού, των "μυστικών εταιρειών", των "Συντηρητικών Επαναστατών" και των "συνωμοτών που συνωμοτούν για την αποκατάσταση της Χρυσής Εποχής". Τον 20ό αιώνα, το προγραμματικό τους μανιφέστο διατυπώθηκε στα βιβλία του René Guénon, με πρώτα και κύρια τα "Η Κρίση του Μοντέρνου κόσμου" και "Η Βασιλεία της Ποσότητας και τα Σημεία των Καιρών" (καθώς και άλλα έργα του Guénon), και στα βιβλία του Julius Evola "Η Εξέγερση Ενάντια στον Μοντέρνο Κόσμο", "Το Μυστήριο του Δισκοπότηρου" και "Ιππεύοντας την Τίγρη" (καθώς και το υπόλοιπο έργο του Evola) [10].

Τον Διονυσιακό Λόγο στη Νεωτερικότητα τον συναντάμε στον Ερμητισμό και τον Ευρωπαϊκό Ρομαντισμό, όπως στη Διονυσιολογία του Schelling ή στον Χριστιανικό Διονυσιασμό του Hölderlin, καθώς και στους πολλούς μυστικιστικούς κύκλους και μυστικές οργανώσεις που συνδέθηκαν στενά μεταξύ τους στις συνθήκες ύπαρξης μέσα σε ένα κοινό υπόγειο απέναντι στην κυριαρχία ενός κοινού εχθρού - των Τιτάνων. Στον 20ό αιώνα, αυτό εκδηλώθηκε με μεγαλύτερη σαφήνεια σε ένα φαινόμενο όπως η "ήπια Παραδοσιαρχία" (όρος του Mark Sedgwick), ο οποίος επιδιώκει όχι τόσο να αντιταχθεί όσο να συμφιλιώσει τη γήινη πραγματικότητα με τον ουράνιο Λόγο. Ένα παραδειγματικό πρωτότυπο αυτής της προσέγγισης μπορεί να ειπωθεί ότι αντιπροσωπεύεται από την ομάδα στοχαστών που συνδέθηκε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο με τα σεμινάρια Eranos που σχηματίστηκαν γύρω από τους Carl Jung, Mircea Eliade, Louis Massignon, Henry Corbin, Gershom Scholem, T. Suzuki, Karl Kerényi, και αργότερα Gilbert Durand και άλλους. Η Ρωσική θρησκευτική φιλοσοφία, και κυρίως η Σοφιολογία, ανήκει σε αυτόν τον τύπο. Στην Ευρωπαϊκή φιλοσοφία, το ρεύμα αυτό περιλαμβάνει τη φαινομενολογία και κυρίως τον Martin Heidegger. Το κάλεσμα του Νίτσε να απευθυνθεί στη μορφή του Διονύσου ακούστηκε έτσι από εκπροσώπους διαφορετικών ρευμάτων της φιλοσοφίας.

Κάτω από τη δικτατορία των Τιτάνων, ο Λόγος του Απόλλωνα και ο πιο ευέλικτος και λεπτός Λόγος του Διονύσου (ο Σκοτεινός Λόγος) βρίσκονται σε υποδεέστερη θέση. Τα κύρια πλήγματα δέχονται οι άμεσοι αντίπαλοι, όπως οι Πλατωνικοί, αλλά και οι εκπρόσωποι του Διονυσιακού στοιχείου, οι οποίοι, έχοντας φυσικό μερίδιο στο Θείο, υφίστανται επίσης την επιθετικότητα των υιών της Γης. Άλλωστε, ο Διόνυσος-Ζαγρεύς διαμελίστηκε από τους Τιτάνες και συνεχίζουν να τον διαμελίζουν μέχρι σήμερα.

Ο συγχρονισμός και ο κυκλικός διαχρονισμός αυτού του νοολογικού χάρτη και ημερολογίου μας επιτρέπουν έτσι να διακρίνουμε την Παράδοση και τη Νεωτερικότητα τόσο ως συνυπάρχουσες χωρικές ζώνες οντολογίας όσο και ως διαδοχικούς, αγωνιστικούς τύπους κυριαρχίας του ενός ή του άλλου παραδείγματος. Στη Νοομαχία υπάρχουν θέσεις εκκίνησης, περιοχές βάσης και θέατρα στρατιωτικών επιχειρήσεων όπου ο έλεγχος του ενός ή του άλλου ύψους αλλάζει χέρια κατά τη διάρκεια δραματικών και δυναμικών μαχών. Στο βαθμό που, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, "ο χρόνος είναι η εικόνα της αιωνιότητας", ο χρόνος αποτελείται τόσο από την ομοιότητα της αιωνιότητας όσο και από την ανομοιότητά της. Η τελευταία συνίσταται στη διαχρονικότητα της τάξης του ξεδιπλώματος των φιλοσοφικών εποχών, της συγκεκριμένης δυναμικής των στρατιωτικών επιχειρήσεων και των μετατοπίσεων των επεισοδίων της Τιτανομαχίας (καθώς και της Γιγαντομαχίας και, γενικότερα, της Νοομαχίας). Η ομοιότητα της αιωνιότητας βρίσκεται στο μέγιστο στο ύψος του Ολύμπου, όπου ο χρόνος συγχωνεύεται με την αιωνιότητα, και στο ελάχιστο στο Μεγάλο Μεσονύκτιο, όπου υπάρχει μόνο χρόνος. Αυτό το σημείο του Μεγάλου Μεσονυκτίου είναι το αποκορύφωμα της Νοομαχίας, η στιγμή του Endkampf, του Ragnarök, της τελικής μάχης, ο τόπος και ο χρόνος της Απόφασης (Entscheidung). Εδώ, στη ζώνη που απέχει περισσότερο από το βασίλειο του Δία, στην περίοδο της εγκατάλειψης από το Είναι (Seinsverlassenheit), κατά τη διάρκεια της Νύχτας των Θεών (Gottesnacht), όταν οι θεοί έχουν φύγει (der Flucht der Götter) και όταν ο Όλυμπος, σύμφωνα με το τελικό μαντείο, έχει πέσει, αποκαλύπτεται το τελικό μυστήριο του Διονύσου - το μυστήριο του μοναδικού θεού που είναι ικανός να διεισδύσει στον πάτο της κόλασης. Ο Χάιντεγκερ μίλησε για τον Untergehende, αυτόν που κατεβαίνει στην κόλαση χωρίς να είναι ο ίδιος κόλαση, που εισέρχεται στον χρόνο και σχίζεται από αυτόν αλλά παραμένει, στην ουσία, μια σταγόνα της αιωνιότητας. Αυτή είναι η καρδιά του Διονύσου που σώθηκε από την Αθηνά - είναι ό,τι έχει απομείνει μετά την επιτυχή υλοποίηση του διαβολικού σχεδίου των Τιτάνων.

Ο χρόνος υπερισχύει πλήρως της αιωνιότητας, την εξαγνίζει, γίνεται μόνο η ανόμοιότητά της, το ομοίωμά της, ένα αντίγραφο χωρίς πρωτότυπο - αλλά μόνο για μια στιγμή. Παύει να διαρκεί μόλις χάσει την ομοιότητά του με την αιωνιότητα της οποίας είναι εικόνα. Φυσικά, ο χρόνος το αρνείται αυτό και προσπαθεί να παρουσιάσει την ιδιωτική του ύπαρξη σαν αυτάρκη. Αυτή είναι η ουσία της εξέγερσης της Γης και των τεράτων της ενάντια στους κατοίκους του Ουρανού, του Παραδείσου. Η σημειολογία των Τελικών Καιρών και η μάχη για τους Τελικούς Καιρούς, δηλαδή η μάχη για το "τέλος του χρόνου", συγκροτείται από αυτή την αναλογία μεταξύ αυτονομίας και εξάρτησης.

Και εδώ είναι καιρός να θυμηθούμε το όνομα του Διονύσου: "Ο Ήλιος του Μεσονυκτίου". Αυτό είναι ένα παράδοξο, διότι η Νύχτα είναι Νύχτα επειδή δεν υπάρχει ήλιος. Αλλά πού είναι ο ήλιος τη νύχτα; Πού είναι η ζεστασιά και η ζωή κατά την εποχή του φιλοσοφικού χειμώνα; Πού είναι ο ουρανός όταν η Γη κερδίζει; Για πού το σκάνε οι θεοί; Αυτό είναι το ερώτημα του Διονύσου, η απόκρυψη, η επιφάνεια, η ουσία και η καρδιά του. Αυτό είναι το κύριο ερώτημα της Νοομαχίας.

μετάφραση Ρήγας Ακραίος

από εδώ: http://www.4pt.su/en/content/three-logoi-introduction-triadic-methodolog...