Η Διεθνής Πολιτική και το Ευρασιατικό όραμα

Διάλεξη του Αλεξάντρ Ντούγκιν που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος «Η Εξωτερική Πολιτική της Ρωσίας» του τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά. Η διάλεξη πραγματοποιήθηκε στις 12 Απριλίου 2013.

Σύντομο σχόλιο: Στη διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, Ο καθηγητής Ντούγκιν εξέφρασε τις απόψεις του για τη διεθνή πολιτική και το Ευρασιατικό του όραμα στο σύγχρονοκόσμο. Απορρίπτοντας τις βασικές θέσεις των τριών κύριων θεωριών Διεθνών Σχέσεων (ρεαλισμός, νεοφιλελευθερισμός, νεο-μαρξισμός), παρουσίασε το όραμά του για έναν πολυπολικό κόσμο, μια νέα διεθνή τάξη (τον τέταρτο Νόμο της Γης) βασισμένηστην εμφάνιση πολλών πόλων που αντιστοιχούν στους μεγάλους πολιτισμούς που υπάρχουν στην ανθρωπότητα. Μετά από ένα χρονικό διάστημα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου κατά το οποίο πολλοί δυτικοί μελετητές προέβλεψαν τον ερχομό ενός μονοπολικού διεθνούς συστήματος που θα βασίζονταν στην κυριαρχία της αμερικανικής ηγεμονίας και την παγκόσμια εξάπλωση του φιλελεύθερου καπιταλισμού (μια εξέλιξη που υποστηρίζονταν για διαφορετικούς λόγους τόσο από το νεο- μαρξιστική όσο και από τη νεο-φιλελεύθερη θεωρία), μια νέα περίοδος ξεκίνησε στη δεκαετία του 2000, όταν κατέστη σαφές ότι οι προβλέψεις στις οποίες μια τέτοια εξέλιξη θα βασιζόταν (κυρίως η διαρκής παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη και η διάσπαση ορισμένων μεγάλων παγκόσμιων δυνάμεων, όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία ως αποτέλεσμα της ενσωμάτωσης των οικονομικών ολιγαρχιών τους στον πλούσιο Βορρά) αποδείχθηκαν λανθασμένες.
Ο Καθηγητής Ντούγκιν εξέφρασε την άποψη ότι μετά από όλες αυτές τις εξελίξεις ερχομαστε πιο κοντά σε έναν πολυπολικό κόσμο όπου ο πολιτισμός (και όχι το εθνικό κράτος όπως προτείνεταιαπό το ρεαλισμό) θα αποτελείτον κύριος δρώντα. Θεωρώντας ότι κινούμαστε στην εποχή της μετα-νεωτερικότητας (η Αραβική Άνοιξη αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα αυτής της νέας κατεύθυνσης), εξέφρασε τη θέση ότι ο κόσμος προχωρεί προς μια περίοδο κατά την οποία το δυτικό κρατοκεντρικόσύγχρονο διεθνές σύστημα θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα μεταμοντέρνοστο οποίοοι διαφορετικοί πολιτισμοί (και όχι μόνο ένας πολιτισμός, ο δυτικός) θα αναγνωρίζονται ως ίσοι από όλους και θα αναδειχθούν ως ο κύριος διεθνής παράγοντας. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ντούγκιν εναπόκειται στις πνευματικές ελίτ και τους λαούς του κάθε πολιτισμού να αποφασίσουν το μέλλον τους με βάση το δικαίωμα της ελευθερίας της επιλογής, χωρίς οποιαδήποτε απόφαση να τους επιβάλλεται από έξω.

Ισχυριζόμενος ότι η εσωτερική πολιτική της Ρωσίας (καθώς και άλλων χωρών) χαρακτηρίζεται από μια πάλη ανάμεσα σε μια φιλοαμερικανική, φιλελεύθερη ελίτ από τη μία πλευρά και από την άλλη τον Πρόεδρο Πούτιν, το μεγαλύτερο μέρος της ρωσικής πνευματικής ελίτ και της ρωσικής κοινωνίας (στόχος των οποίων είναι η διατήρηση της ρωσικής ταυτότητας), περιέγραψε την ΕυρασιατικήΈνωση του Πούτιν ως ένα σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου που αντιστέκεται στην αμερικανική ηγεμονία και, κατά συνέπεια, είναι προϋπόθεση για τη διατήρηση της ρωσικής ταυτότητας. Στο πλαίσιο αυτό, εξέφρασε την άποψη ότι οποιαδήποτε προσπάθεια της Δύσης για την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος (που αποτελεί ένα σημαντικό σύμμαχο της Ρωσίας, ο οποίος επίσης αντιστέκεταιστην προοπτική ενός μονοπολικού κόσμου) με τη βία θα λάβει μια πολύ σκληρή απάντηση από τη Μόσχα.

Τέλος, ο Αλεξάντρ Ντούγκιν μίλησε και για το ρόλο της Ελλάδας στη σημερινή Ευρώπη υποστηρίζοντας ότι είναι πολύ πιο σημαντικό το νασυμβάλλει η Ελλάδα στην αναδημιουργία της αρχιτεκτονικής της Ευρώπης μέσω της ενίσχυσης της Ανατολικής Ευρώπης ως πόλο στο εσωτερικό της ΕΕ από ό, τι το να ενταχθεί ηΕλλάδα στην Ευρασιατική Ένωση.

Η απομαγνητοφώνηση και το παραπάνω σχόλιο συντάχθηκαν από τον Αντώνη Σκοτινιώτη, υποψήφιο διδάκτορατου Πανεπιστημίου Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών.

Νίκος Κοτζιάς (συντονιστής): Καλώς ήρθατε. Μπορείτε να ξεκινήσετε.

ΑλεξάντρΝτούγκιν: Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση να μιλήσω εδώ στην Ελλάδα για τη διεθνή πολιτική, για το ρόλο και τη θέση της Ρωσίας στο πλαίσιο του σύγχρονου κόσμου, για τον Ευρασιατισμό ως μια ιδέα η οποία γίνεται όλο και πιο δημοφιλής όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και στο πλαίσιο των γειτονικών της χωρών,τις οποίες ακόμη αποκαλούμε μετασοβιετικό χώρο ή Εγγύς Εξωτερικό. Προτείνω να κάνω ένα είδος εισαγωγής σχετικά με τα σημαντικότερα ζητήματα της διεθνούς πολιτικής και μετά θα μπορούσαμε να ανταλλάξουμε ιδέες, ερωτήσεις και κριτικές. Πρέπει να ορίσουμε ένα χρονικό πλαίσιο. Όταν αισθάνεστε ότι έχω μιλήσει αρκετά, μπορείτε να με σταματήσετε.

Το πιο σημαντικό σημείο της πραγματικότητας στο διεθνές πεδίο είναι οι θεμελιώδεις αλλαγές στην αρχιτεκτονική της παγκόσμιας πολιτικής. Υπάρχουν διαφορετικά είδη διεθνούς τάξης που ακολουθούν το ένα το άλλο και για να αρχίσουμε να μιλάμε για το που είμαστε θα πρέπει να κάνουμε μια μικρή έρευνα σχετικά με τις διαφορετικές μορφές διεθνούς τάξης που υπήρχαν στο παρελθόν. Έτσι μόνο θα κατανοήσουμε καλύτερα τι συμβαίνει στο παρόν. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε δύο έννοιες, δύο θεωρίες.

Πρώτα απ ' όλα, να πάρουμε τις ιδέες του Carl Schmitt για το Νόμο (ελληνική λέξη) της γης. Σύμφωνα με τη γερμανική πολιτική θεωρία του Schmitt, υπήρξε ο πρώτος Νόμος της γης που αντιστοιχούσεστις παραδοσιακές αυτοκρατορίες του προ-νεωτερικού παρελθόντος. Έτσι, είχαμε ένα είδος προ-νεωτερικής παγκόσμιας τάξης όπου οι δρώντες, οι ιεραρχίες, οι ηγεμονίες, οι ισορροπίες ισχύος ήταν δομικά εντελώς διαφορετικές από ότιστη νεωτερικότητα. Θα μπορούσε να οριστεί ως η προ-νεωτερική διεθνής τάξη. Στην έννοια αυτή αντιστοιχεί απόλυτα η ιδέα του αρχαίου ή κλασσικού διεθνούς συστήματοςτην οποία πρότεινανοι Άγγλοι ερευνητές των διεθνών σχέσεων, Barry Buzan και Richard Little. Έτσι, αυτές οι δύο έννοιες (ο προ-νεωτερικός πρώτος Νομός της γης του Carl Schmitt και το κλασικό/αρχαίοδιεθνές σύστημα του Barry Buzan) στο άθροισμα αντιστοιχούν μεταξύ τους.

Μπορεί όλα αυτά να είναι παρελθόν αλλά το παρελθόν έχει πολύ βαθιές ρίζες στην ιστορία μας και εξακολουθεί να είναι παρών στον πραγματικό κόσμο καθώς βρισκόμαστε στην περιφέρεια της διεθνούς κοινότητας όπου υπάρχουν υπολείμματα αυτού του προ-νεωτερικού πεδίου των διεθνών σχέσεων. Έτσι, δε θα έπρεπε να απορρίψουμε πολύ εύκολα την προ-νεωτερικότητα στις διεθνείς υποθέσεις. Αυτό δεν είναι αποδεκτό ως κάτι φυσιολογικό αλλά υπάρχει. Για παράδειγμα, ο ισλαμικός παράγοντας. Δεν πρόκειται για ένα μοντέρνο πολιτικό παράγοντα. Αλλά, υπάρχουν τεράστιες κοινότητες και πολύ ισχυρά κράτη που προσπαθούν να δομήσουν τις πολιτικές τους με βάση τις αξίες της προ-νεωτερικότητας. Έτσι, η προ-νεωτερικότητα δεν είναι μόνο παρελθόν. Έχει επίσης μια θέση στο παρόν. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Επειδή πρόκειται για ένα είδος δομικής προσέγγισης. Το παρελθόν δεν είναι μόνο παρελθόν. Το παρελθόν αποτελεί εν μέρει και παρόν και ίσως θα πάρει μέρος στην οικοδόμηση του μέλλοντος. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό. Το παρελθόν ως προ-νεωτερική τάξη αποτελείκατά ένα μέροςιστορία, αλλά αποτελεί και μέρος τηςπραγματικότητας.

Ο δεύτερος Νομός της γης είναι γνωστός ως διεθνές σύστημα της Βεστφαλίας που βασίζεται στην κρατο-κεντρική θεώρηση. Αποτελεί στοιχείο νεωτερικότητας, πολιτικής νεωτερικότητας. Αποκαλείται δεύτερος Νομός της γης από τον Schmitt και παγκόσμιο διεθνές σύστημα από τον Barry Buzan και τον Richard Little. Αυτή είναι η δεύτερη διεθνής τάξη όπου υπάρχει ένας νέοςδρών που θεωρείται ως ένας κανονικός και μοναδικός δρών με τον κανονιστικό τρόπο. Είναι το εθνικό κράτος το οποίο βασίζεται στο μοντέλο του σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους, το οποίο ήταν ένα είδος δικαίου ή κανονιστικού παραδείγματος που έγινε καθολικά αποδεκτό μετά τη συνθήκη ειρήνης της Βεστφαλίας.

 

Έχουμε δηλαδή τον κόσμο της Βεστφαλίας όπου υπάρχουν δύο σημαντικές αρχές: η κυριαρχία, πράγμα που σημαίνει ότι πάνω από το εθνικό κράτοςδε θα μπορούσε να υπάρξει κανένα νομικόυποκείμενοτο οποίο θα μπορούσε να περιορίσει την απόλυτη ελευθερία του κράτους να συμπεριφέρεται όπως θέλει σε οποιαδήποτε κατάσταση, με τρόπο που αντιστοιχεί στα εθνικά του συμφέροντα, τα εγωιστικά και απολύτως υλιστικάτου συμφέροντα. Αυτή είναι η πρώτη αρχή του Βεστφαλιανού συστήματος. Ο δρών, ο μόνος παράγοντας στη διεθνή κλίμακα είναι το εθνικό κράτος.

 

Η δεύτερη αρχήορίζει ότι η αρχή της κυριαρχίας προϋποθέτει την αναρχία στοδιεθνέςσύστημα. Τι είναι αναρχία; Είναι το λογικό αποτέλεσμα της κυριαρχίας επειδή εάν είσαι ο ανώτατος άρχων δεν θα πρέπει να υποτάσσεσαι σε καμία βούληση που προσπαθεί να επιβληθεί από το πάνω. Έτσι, αν έχουμε πραγματικά κυρίαρχα εθνικά κράτη δεν θα μπορούσε να υπάρξει κάποιουποκείμενο ή θεσμικό όργανο που θα μπορούσε θεωρητικά να επιβάλλει τη θέλησή του στις κυρίαρχες οντότητες. Αυτές είναι οι δύο αρχές της διεθνούς τάξης της Βεστφαλίας ή του δεύτερου Νόμου της γης.

 

Έτσι, μετά τα δραματικά γεγονότα του 20ου αιώνα, στο τέλος του 20ου αιώνα, μετά τη δημιουργία του διπολικού κόσμου ο οποίος θεωρητικά ήταν στο πλαίσιο του Βεστφαλιανού συστήματος (ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών βασίζεται στην αναγνώριση της αρχής της κυριαρχίας του Βεστφαλιανού συστήματος), η απόλυτη κυριαρχία του κάθε εθνικού κράτους αποτελεί ένα είδος κανονιστικής προσέγγισης. Έτσι, υπήρχε η διπολική διεθνής τάξη που θεωρητικοποιήθηκε από τονCarl Schmitt ως ο τρίτος Νόμος της γης και η οποία στην ρεαλιστική παράδοση, τη νεο-ρεαλιστική αμερικανική παράδοση διατυπώθηκεμέσω των ιδεών του Kenneth Waltz ο οποίος πρότεινε την ιδέα της ισορροπίας δυνάμεωνκαι ο οποίοςαναγνώρισε το διπολικό σύστημα ως την πιο λογική και πλήρη έκφραση της λογικής της ανάπτυξης των διεθνών σχέσεων. Έτσι, αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι ο Waltz, ένας πολύ διάσημος επιστήμοναςδιεθνώς, επέμεινε στο διπολικό σύστημα και στην αιωνιότητα αυτού του συστήματος μόλις λίγο πριν την εξαφάνιση της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν ενδιαφέρον το γεγονός ότι ένας πολύ αναγνωρισμένος διεθνής λόγιος βεβαίωνε την παραμονή της καταστροφής της Σοβιετικής Ένωσης ότι το διπολικό σύστημα αποτελεί το τέλος, δηλαδή την τελική μορφή που μπορεί να λάβει το διεθνέςσύστημα.

 

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης υπήρχαν αποδείξεις σε διεθνές επίπεδο ότι έχουμε εισέλθει σεφάση μετάβασηςπρος την επόμενη μορφή διεθνούς τάξης. Ο Karl Schmitt δε ζούσε πιαεκείνη τη στιγμή, αλλά θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε τον τρόπο σκέψης του μιλώντας για τον τέταρτο Νόμο της γης. Ο Karl Schmitt δεν είχε πια ναπει κάτι συγκεκριμένο γι ' αυτό και έτσι χρησιμοποιούμε την έννοια του τέταρτου Νόμου της γης με αυστηρά ερωτηματικό πρόσημο. Δεν είναι κάτι που γνωρίζουμε αλλά κάτι που δεν γνωρίζουμε, ένα είδος αναπάντητουερωτήματος, ένα μοντέλο για τη μελλοντική διεθνή τάξη.

Από την πλευρά τους, οι Buzan και Littleανέπτυξαντις θέσεις μέσω της αγγλικής σχολήςτων διεθνών σχέσεων και ειδικά τη μεταμοντέρνα τηςεκδοχή η οποία είναι γνωστή ως ιστορική Κοινωνιολογία και η οποία αποτελεί ένα είδος τάσης στη μεταθετικιστική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων. Kαι κάτιπολύ σημαντικό και ενδιαφέρον: σας προτείνω να διαβάσετε ένα συγγραφέααυτής της ιστορικής σχολής των διεθνών σχέσεων, τονJohnHobson που δημοσίευσε πρόσφατα ένα λαμπρό βιβλίο το οποίοφέρει τον τίτλο «Η ευρωκεντρικήαντίληψη των διεθνών σχέσεων» (TheEurocentricConceptionofInternationalRelations)και στο οποίοεπιβεβαιώνει ότι όλη η κατασκευή, όλη η θεωρία των διεθνών σχέσεων που γνωρίζουμε είναι πραγματικά απολύτως ρατσιστική, ευρωκεντρική και αγνοεί εντελώς οποιαδήποτε άλληπιαθνότητα να εξεταστεί το διεθνές σύστημα αν δεν ανταποκρίνεται στη δυτική άποψη. Είναι ένα είδος θεωρητικού ιμπεριαλισμού όπως περιγράφεται από αυτόν τον πολύ ενδιαφέροντασύγχρονοΆγγλο μελετητή.

Η ιδέα των Buzan και Littleσχετικά με το επόμενο διεθνές σύστημα ήταν αυτή ενός μεταμοντέρνου διεθνούς συστήματος όπου, ακολουθώντας τον Karl Schmitt, θέτουμε το ερώτημα του ποιος είναι ο τέταρτος Νόμος της γης. Οι Buzan και Little ίσως δίνουν μια όχιτόσο συγκεκριμένη, μια κατά προσέγγισηαπάντηση ότι το διεθνές σύστημα θα είναι ένα μεταμοντέρνο διεθνές σύστημα. Είναι πολύ σημαντικό το πώς περιγράφουν αυτό το σύστημα. Το πλαίσιο αυτής της περιγραφής αντιστοιχεί περισσότερο ή λιγότερο σε αυτό που οι νέο-φιλελεύθεροι και οι στοχαστές της παγκοσμιοποίησης επιβεβαιώνουν ή στον τρόπο με τον οποίο οι νέο-μαρξιστές (όπως ο Ι. Wallerstein) περιγράφουν το παγκόσμιο σύστημα Έχουμεδηλαδή την έννοιαενός παγκόσμιου συστήματος με ένα εντελώς διεθνοποιημένο οικονομικό κέντρο (τον πλούσιο Βορρά) και μια φτωχή περιφέρεια. Είναι ένα είδος μιας δι-εθνικής παγκόσμιας τάξης. Έτσι, αυτό αποτελεί μια πολύ συγκεκριμένη διαφορά μεταξύ του μεταμοντέρνου διεθνούς συστήματος και του Βεστφαλιανού συστήματος (συμπεριλαμβανομένης της διπολικής περιόδου).

 

Η κύρια ιδέα αυτού του μεταμοντέρνου διεθνούς συστήματος είναι ακριβώς η εξαφάνιση του εθνικού κράτους. Έχουμε ένα είδος τέλους της εθνικής κρατικής υπόστασης ως αρχή των διεθνών σχέσεων. Είναι μια διαδικασία, δεν είναι κάτι δεδομένο, δεν είναι ένα γεγονός, αλλά είναι μια σαφώς παρατηρήσιμη τάση στην οποία τώρα συμμετέχουμε. Αυτή η ιδέα ότι το εθνικό κράτος παύει να είναι ο μοναδικός και καθολικόςδρών των διεθνών σχέσεων είναι γεγονός αλλά, μέσα στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης ή τηςνέο-μαρξιστικής προσέγγισηςαναζητούνεπίσης και την εναλλακτική αυτής της έννοιας καιθεωρούν ότι αυτή η διαδικασία είναι μόνο η αρχή της εξαφάνισης οποιουδήποτε είδους εθνικού κράτους.

 

Σήμερα έχουμε έναν πολλαπλασιασμό των δρώντων. Ενώ το εθνικό κράτοςυφίσταται, τώρα αναδύονται και νέοι δρώντες. Υπερεθνικές οργανώσεις όπωςη Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία δεν είναι κράτος, είναι ένα είδος μετακρατικής οργάνωσης, ένα νέο είδος οργάνωσης της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών που βασίζεταιστην έννοια της διακυβέρνησης και όχι της κυβέρνησης. Είναι ένα είδος ανακατανομής των αρμοδιοτήτων σε μια πολύ συγκεκριμένη κλίμακα. Θεωρείται η πιο επιτυχημένη, νομίζω ότι οι Έλληνες έχουν κάποια αμφιβολία σχετικά με αυτό, αλλά γενικά είναι αποδεκτό ότι είναι η πιο επιτυχημένη μορφή μεταμοντέρνας διεθνούς τάξης όπου το κράτος, το εθνικό κράτος, εξαφανίζεται, ακριβώς επειδή υπάρχει ο νόμος, υπάρχουν οικονομικά και οικονομικά κέντρα που έχουν υπερβατικό χαρακτήρα μπροστά στο κράτος. Έτσι, έχουμε κάτι που ξεπερνά απολύτως την εξουσία και τη δυνατότητα απόφασης του εθνικού κράτους.

 

Αλλά υπάρχουν και άλλα φαινόμενα, πολύ σημαντικά, όπως ο ρόλος της ανάπτυξης των ΜΚΟ στη διεθνή πολιτική, όπου μη κρατικοί φορείς όπως τα δίκτυα ΜΚΟ μπορούν να υποχρεώσουν την κυβέρνηση μιας χώρας να λάβει μια απόφαση. Έτσι, ενεργούν σε υπερεθνικό επίπεδο, δεν αναγνωρίζουν τα σύνορα και μπορούν να υπαγορεύουν τη θέλησή τους σε διακρατικό επίπεδο. Και έχουμε το φαινόμενο της Αραβικής Άνοιξης, όπου έχουμε να αντιμετωπίσουμεόχι μία πολιτική επανάσταση αλλά ένα είδος στρατηγικής δικτύων που δίνουν στο τέλος μια συγκεκριμένη πολιτική απόφαση. Την εξαφάνιση, για παράδειγμα, ενός ηγέτη ή την εμφάνισημιαςεξέγερσης. Δεν αποτελεί μια παραδοσιακή εξέγερση, είναι ένα είδος της μεταμοντέρνας εξέγερσης, μιας επανάστασηςτου twitterόπου τα κοινωνικά δίκτυα, οι ΜΚΟ και διαφορετικά τμήματα της κοινωνίας των πολιτών δρουν σε υπερεθνικό επίπεδο. Δεν έχουμε δηλαδή μόνο μια τυνησιακή ή μια αιγυπτιακή επανάσταση ή Άνοιξη, έχουμε ένα είδος μιας (πολύ αιματηρής) αραβικής άνοιξης.

Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αραβικής, όχι κρατικής. Η έννοια αραβική περιλαμβάνει διάφορα κράτη που μοιράζονται περισσότερο ή λιγότερο και με διαφορετικές συνέπειες, την ίδια Άνοιξη. Έχουμε δηλαδή την ίδια Άνοιξη για όλους τους Άραβες. Αυτό είναι ένα είδος μεταμοντέρνου φαινομένου, δεν πρόκειται για μια πολιτική εξέγερση, μια πολιτική επανάσταση σε μια μόνο χώρα. Είναι ένα φαινόμενο που υπερβαίνει τα σύνορα.

 

Υπάρχουν και πολλά άλλα φαινόμενα. Για παράδειγμα, η οικονομική παγκοσμιοποίηση η οποία κάνει διαφορετικές χώρες και κοινωνίες να εξαρτώνται η μία από την άλλη μέχρι του σημείου όπου τα εθνικά συμφέροντα θεωρούνται ότι είναι λιγότερο σημαντικά από τα συμφέροντα των υπερεθνικών χρηματοπιστωτικών εταιριών. Αυτή είναι μια κατάσταση που αισθάνεστε οι ίδιοι για τον εαυτό σας. Έτσι, τι είναι Ελλάδα στη μετανεωτερικότητα που περιγράφουμε; Είναι ένας χώρος ενός υπερεθνικού οικονομικού πεδίου. Έτσι είναι ένα ημι-κράτος και ένα ημι-πεδίο. Είναι μέρος ενός κοινού οικονομικού χώρου και μέχρι ενός ορισμένου σημείου εξακολουθεί να αποτελείκαι ένα εθνικό κράτος με εθνικά συμφέροντα. Και τι είναι αυτό που διακυβεύεται τώρα, ποιο είναι το διακύβευμα εδώ στην Ελλάδα, αν η δημιουργία αυτής της διεθνούς τάξης περιορίζει την εθνική κυριαρχία; Κατ’αυτόν τον τρόπο, όπου σταματά το εθνικό συμφέρον, ξενικά το συμφέρον της παγκόσμιας οικονομικής ολιγαρχίας, τηςπλανητικής ολιγαρχίας.

 

Ζούμε δηλαδή στο κέντρο της μετάβασης από το σύστημα της Βεστφαλίας ή το δεύτερο Νόμο της γης σε ένα μεταμοντέρνο σύστημα. Αυτό καθορίζει περισσότερο ή λιγότερο το πλαίσιο στο οποίο ζούμε, με το οποίο σκεφτόμαστε, με το οποίο ενεργούμε. Αλλά πρέπει επίσης να κατανοήσουμε δύο επιπλέον έννοιες που συνδέονται αυτή τη φορά με την γεωπολιτική και σχετίζονται με το πώς δημιουργείται η νέα παγκόσμια τάξη, η νέα υπερεθνική τάξη ή το μεταμοντέρνο διεθνές σύστημα.

 

Μετά το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, ο Charles Krauthammer, ένας πολύ σημαντικός Αμερικανός μελετητής έγραψε ένα άρθρο σχετικά με τη «μονοπολική στιγμή». Σύμφωνα με τον ίδιο, η μονοπολική στιγμή ήταν ο ερχομός της εποχής της μονοπολικής ηγεμονίας, της μονοπολικής αμερικανικής ηγεμονίας. Αυτό αποτέλεσε μέχρι ενός ορισμένου σημείουμια επιβεβαίωση τηςθεωρίας της ηγεμονικής σταθερότητας του Gilpin. Ήταν η ανταγωνιστική τάση εντός της αμερικανικής σχολής του νεορεαλισμού και ήταν κριτική απέναντι στον Waltzσχετικά με ό, τι πρότεινε στη δεκαετία του ΄70 και στις αρχές της δεκαετίας του ΄80. Ανέφερε ότι όχι ο διπολικός κόσμος, όπως πίστευε ο Waltz, αλλά ο μονοπολικός κόσμος είναι η πιο πλήρης έκφραση της διεθνούς πολιτικής στην ιστορία. Αυτή ήταν η ιδέα του Gilpin. Ο Charles Krauthammer την επιβεβαίωσε με ένα τρόπο πρόδηλο. Το ίδιο έκανε και ο Francis Fukuyama, με τον οποίο συναντήθηκα στην Ουάσινγκτον πριν από μερικά χρόνια. Δήλωνανμε διαφορετικό τρόπο (ο Fukuyama περισσότερο στο πολιτισμικό- φιλοσοφικόεπίπεδοκαι ο Krauthammer στο γεωπολιτικό- στρατηγικό επίπεδο) το ίδιο πράγμα. Ότι είμαστε στο τέλος του κόσμου της Βεστφαλίας, της εθνικής κρατικής υπόστασης και ότι θα υπάρχει μόνο μια ηγεμονία στον κόσμο, οι ΗΠΑ που θα αναδιοργανώσουν τους άλλους παράγοντες της παγκόσμιας πολιτικής με βάση την αυτοκρατορική τους εξουσία.

 

Έτσι, έχουμε ένα είδος μοναδικής παγκόσμιας αυτοκρατορίας της οποίας η εθνική κυβέρνηση γίνεται παγκόσμια κυβέρνηση και της οποίας τα εθνικά συμφέροντα γίνονται παγκόσμια, καθολικά συμφέροντα. Ο αμερικανικός τρόπος ζωής αποτελεί ένα είδος καθολικής αξίας για όλους τους ανθρώπους που ζουν στη γη. Και αυτή η ηγεμονία είναι καλοπροαίρετη, όπως προσποιήθηκαν οινεο-συντηρητικοί φιλόσοφοι και, όπως ανέφερε ο Gilpin. Είναι μια ηγεμονία που θυσιάζεται γιατί, σύμφωνα με την άποψή του, η ηγεμονία είναι ορθολογικά η βάση για την παράλογη συμπεριφορά όλων των εξαρτώμενων από αυτή μερών. Έτσι, αναγνωρίζουμε τώρα τη συζήτηση σχετικά με την ανευθυνότητα της Ελλάδας σε σχέση με την υπευθυνότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχουμε την ίδια ιδέα, ότι οι ηγεμονίες, σε αυτήν την περίπτωσηη ηγεμονία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θυσιάζει τα χρήματά της για την ανεύθυνη συμπεριφορά ενός μικρότερου εταίρου. (Οι μικροί εταίροι) θα μπορούσαν να τα καταφέρουν στο μέλλον, αλλά με αντάλλαγματην αποποίηση κάθε είδους εθνικού συμφέροντος και εθνικής κυριαρχίας. Ενίσχυση με αντάλλαγμα την ελευθερία. Είναι ένα είδος από-πολιτισμικής διαδικασίας, η οποία είναι τώρα σαφώς παρατηρήσιμη εδώ στην Ευρώπη.

 

Περισσότερο ή λιγότερο η ίδια ιδέα αναγγέλθηκε και από τον Charles Krauthammer σε παγκόσμια κλίμακα. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο μονοπολικός κόσμος σημαίνει ότι θα υπάρξει μόνο ένας πόλος στον κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες ή, γενικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες με τη Δυτική Ευρώπη, οπλούσιος Βορράς, ο οποίος θα αποτελεί μια παγκόσμια αυτοκρατορία που θα οργανώσει το στρατηγικό χώρο σύμφωνα με τα συμφέροντά της. Η Ρωσία ήταν στη δεκαετία του ΄90 πολύ αδύναμη ενώ παράλληλα η τάση του εκδημοκρατισμού, του εκσυγχρονισμού διαφορετικών κρατών του κόσμουαύξανε και μεγάλωνε όλο και περισσότερο. Ο φιλελευθερισμός έγινε δεκτός ως ο μοναδικός τρόπος για την οικονομική ανάπτυξηενώ η φιλελεύθερη δημοκρατία ως η μοναδικήεπιλογή πολιτικής διακυβέρνησης. Και η ιδεολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου έγινε δεκτή ως κάτι καθολικό. Όλα ήταν προετοιμασμένα, όλα ήταν έτοιμα στη δεκαετία του ΄90, να δηλωθεί και να επιβεβαιωθεί ότι τώρα πια έχουμε να κάνουμεμε ένα μονοπολικό κόσμο. Έτσι, ο τέταρτος Νομός της γης (σύμφωνα με τον Karl Schmitt) ή το μεταμοντέρνο διεθνές σύστημα θα είναι μονοπολικό. Εκεί οδηγούσαν περισσότερο ή λιγότερο τα στοιχεία κατά τη δεκαετία του ΄90.

 

Αυτό βαφτίστηκε ως η μονοπολική στιγμή γιατί ήταν ένα είδος ελέγχου της πραγματικότητας. Όλα ήταν έτοιμα ώστε να υποστηριχθεί αυτή η ιδέα. Επίσης, στο επίπεδο της νεο-μαρξιστικής θεώρησης των διεθνών σχέσεων (I. Wallerstein), υπήρχε η ίδια ιδέα σχετικά με το παγκόσμιο σύστημα. Σύμφωνα με τον Wallerstein, όλο το κεφάλαιο καιτο σύνολο της παγκόσμιας αστικής τάξης έχει επίκεντρο τονπλούσιο Βορρά. Έτσι, ο πλούσιος Βορράςαποτελεί ένα είδος εδαφικότητας του κεφαλαίου. Το κεφάλαιο γίνεται παγκόσμιοαποκτά συγκεκριμένες εκφάνσεις σε αυτό το χώρο. Εκτείνεται πέρα από κάθε είδους εθνικά σύνορα.

 

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τον Wallerstein, υπάρχει ένα είδος περιφέρειας, μια παγκόσμια περιφέρεια, ο φτωχός Νότος που απορρίπτεται και γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον πλούσιο Βορρά. Αυτοί οι δύο πόλοι δημιουργούν ένα μονοπολικό σύστημα με το Βορρά στο κέντρο και την περιφέρεια γύρω από αυτό το κέντρο. Έτσι, σύμφωνα με τον Wallerstein, στη νεο-μαρξιστική ανάλυση αυτή θα είναι η πιο σημαντική τάση στο μέλλον ενώ η συγκέντρωση των οικονομικών δυνάμεων θα προχωρήσει κατά τον ίδιο τρόπο, σε ένα μόνο πόλο. Αυτός ο πόλος αποτελεί τον πραγματικό πόλο της μονοπολικότητας. Έτσι, σύμφωνα με τον Krauthammer αυτόν τον πόλο αποτελούν οι Ηνωμένες Πολιτείες ενώ σύμφωνα με τη νεο-μαρξιστική ανάλυση,ο πλούσιος Βορράς. Αλλά ουσιαστικά πρόκειται για τον ίδιο πόλο (το ΝΑΤΟ, το πλαίσιο του ΝΑΤΟ σε στρατηγικό, γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο).

 

Έτσι, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμόο Wallerstein, όντας προσωπικά μαρξιστής, τάσσεται,συναισθηματικά ή ηθικά, εναντίων του καπιταλισμού. Είναι όμως καισυνεχιστής της θέωρησης του Τρότσκι. Για εκείνον η παγκόσμια επανάσταση, η διεθνής επανάσταση είναι δυνατή μόνο μετά την παγκόσμια νίκη του καπιταλισμού. Κατ’αυτόν τον τρόπο, ενώ επικρίνει την παγκοσμιοποίηση, ο Wallerstein μέσω των απόψεωνεναντίον της παγκοσμιοποίησηςπου εκφράζει τάσσεται την ίδια στιγμή υπέρ της. Διότι επικρίνει όχι το γεγονός αλλά την ηθική βάση. Διότι είναι ακριβώς αυτό το κακό που σύμφωνα με τον ίδιο δημιουργεί τη δυνατότητα παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης του φτωχού Νότου ενάντια στον πλούσιο Βορρά. Αλλά, αυτή η επανάσταση θα πρέπει να είναι παγκόσμια. Έτσι, μέχρι ενός ορισμένου σημείου αυτή ήταν η μυστική ατζέντα των Αμερικανών νεο-συντηρητικών οι οποίοι ήταν όλοι τροτσκιστές στα νιάτα τους και τώρα έχουν περάσει στο εντελώς αντίθετο στρατόπεδο ίσως για να κατανοήσουν καλύτερα την κρυφή ατζέντα και να βοηθήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και το φιλελευθερισμό να κερδίσουν σε παγκόσμιο επίπεδο και μετά από αυτό να βοηθήσουν ώστε να γίνει η προλεταριακή επανάσταση. Αλλά φαίνεται να έχουν ξεχάσει εντελώς την αρχική τους ατζέντα και τώρα εργάζονται βοηθώντας τον παγκόσμιο καπιταλισμό και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό να επικρατήσει.

 

Έτσι, στο μαρξιστικό ή νεο-μαρξιστικό όραμα της νέας διεθνούς τάξης έχουμε μέχρι ένα ορισμένο σημείο επιβεβαίωση της αναθεώρησης της μονοπολικής στιγμής. Αλλά, το παράδειγμα του Wallerstein είναι πολύ σημαντικό για να κατανοήσουμε κάποια προβλήματα που υπάρχουν σε αυτήν την πρόβλεψη και τα οποία ήταν ο λόγος που περίπου δώδεκα χρόνια αργότερα ο Charles Krauthammer αναθεώρησε τη στάση του και αναγνώρισε ότι έκανε λάθος, ότι υπήρξε προφανώς μια μονοπολική στιγμή αλλά ήταν μόνο μια στιγμή και όχι η μορφή της νέας παγκόσμιας τάξης. Ήταν ένα είδος μετάβασης. Και για να καταλάβουμε γιατί αναθεώρησε την προηγούμενη θέση του θα πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στην έννοια του Wallerstein σχετικά με ημιπεριφέρεια. Διότι σύμφωνα με τον Wallerstein, στη θέωρησή του για το παγκόσμιο σύστημα υπάρχει ένας πυρήνας (ο πλούσιος Βορράς), υπάρχει μια περιφέρεια (ο φτωχός Νότος), αλλά μεταξύ τους, στη μέση,υπάρχειη ζώνη μιας ημιπεριφέρειας που αντιπροσωπεύει τις εκσυγχρονιζόμενες, αναδυόμενες περιφερειακές οικονομίες (όπως οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και η Νότιος Αφρική).

 

Έτσι, έχουμε τις BRICS ως μια ζώνη ημιπεριφέρειας σύμφωνα με τον Wallerstein. Ο Wallerstein από μια μαρξιστική άποψη και οι νεο-φιλελεύθεροι από την αντίθετη άποψη για τις διεθνείς σχέσεις συμφώνησαν σχετικά με τις προβλέψεις τους για την τύχη της ημιπεριφέρειας. Σύμφωνα με την άποψη και των δύο, η ζώνη της ημιπεριφέρειας προορίζεται να χωριστεί στα δύο. Η περιφερειακή κινεζική, ινδική, ρωσική ολιγαρχία και η Λατινική Αμερική πρέπει να ενσωματωθούν στον παγκόσμιο Βορρά, παραιτούμενες έτσι από τα εδάφη τους και αντιπροσωπεύοντας ένα είδος πρακτόρων της παγκόσμιας κυβέρνησης, πουλώνταςτο εθνικό τους συμφέρον στην παγκόσμια κυβέρνηση.

Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης θα έδινε τηνευκαιρία στο φτωχόπληθυσμό του φτωχού Νότου να έρθει σε αυτή τη ζώνη της ημιπεριφέρειας ή και στον πυρήνα και να δημιουργήσει το παγκόσμιο προλεταριάτο. Έτσι, η μετανάστευση, η παγκόσμιας κλίμακας μετανάστευση πρέπει να καταστρέψει εντελώς την εθνική ταυτότητα των φτωχών. Σε κάποια στιγμή, σύμφωνα με τις απόψεις του, δε θα υπάρχουν πια Ευρωπαίοι ή Ρώσοι ή Ινδοί ή Κινέζοι. Θα υπάρχουν αναμεμειγμένοι πληθυσμοίγιατί οι φτωχοί θα είναι μόνο φτωχοί, χωρίς οποιαδήποτε εθνική ταυτότητα. Και οι πλούσιοι θα είναι μόνο πλούσιοι χωρίς ίχνος εθνικής ταυτότητας επίσης. Έτσι, θα έχουμε ένα είδος διαχωρισμού τωνχωρών της ημιπεριφέρειας σε δύο στρατόπεδα. Στη βάση της κοινωνικής τάξης και όχι σε πολιτισμική ή εθνική βάση. Και οι μαρξιστές αισθάνθηκαν ότι η πλούσια μειονότητα εκπροσωπεί την απόλυτη και καθοριστικής σημασίας μειοψηφία της απολυταρχικής διακυβέρνησης. Κατ’αυτόν τον τρόπο οι μαρξιστές αισθάνθηκαν ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι ένα είδος νέου ολοκληρωτισμού, και ότι η πλούσια διεθνής μειονότητα θα επιβάλει τη δικτατορία της σε παγκόσμια κλίμακα και αυτό θα αποτελέσειτην ευκαιρία για το παγκόσμιο προλεταριάτο να ξεκινήσει τη διαδικασία της επανάστασης. Άρα ήταν σύμφωνοι με την προηγούμενη άποψη δεδομένου ότι υποστήριξαν αυτό το είδος του διεθνούς μείγματος και στα δύο μέρη, επειδή με αυτή τη διαδικασία θα υπάρξει το διεθνές προλεταριάτο χωρίς ίχνος εθνικών διαφορών το οποίο θα πρέπει να εμφανιστεί και να ολοκληρώσει την επανάσταση.

Οι φιλελεύθεροι επέμειναν ότι θα υπάρξει μια μεσαία τάξη που θα μεγαλώνει σε παγκόσμια κλίμακα και θα ενσωματώσει την πλουσιότερη μειονότητα της οικονομικής ολιγαρχίας και επίσης τη δυνατότητα ανάπτυξης των φτωχότερων πληθυσμών του Νότου. Αυτή η έννοια της μεσαίας τάξης βασίζεται στην ιδέα της αέναης ανάπτυξης, του παιχνιδιού θετικού αθροίσματος. Αυτή είναι η πιο σημαντική ιδέα του κάθε φιλελεύθερου. Έτσι, κάθε είδους οικονομική δραστηριότητα δίνει πλεόνασμα για το κοινωνικό σύνολο. Αυτή είναι η ιδέα των φιλελευθέρων. Εάν κάποιος γίνεται πλουσιότερος αυτό σημαίνει ότι και η κοινωνία γίνεται πλουσιότερη. Και το ελεύθερο εμπόριο, δίνει τη δυνατότητα σε κάθε μέρος και παράγοντα να συμμετέχει σε αυτό. Αυτή είναι η ιδέα της ανάπτυξης.

 

Το ρεαλιστικό μοντέλο στις διεθνείς σχέσεις επιμένει στην ανάπτυξη μηδενικού αθροίσματος, ότι δηλαδή υπάρχουν περιορισμένοι πόροι. Εάν πάρεις κάποιους από τους πόρους γίνεσαι πλουσιότερος, αλλά κάποιος γίνεται φτωχότερος. Ο ρεαλισμός και ομαρξισμός συμφωνούν, συμπίπτουν σε αυτήν τη στάση. Έτσι έχουμε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Οι πλούσιοι θα μπορούσαν να γίνουν πλουσιότεροι μόνο αν οι φτωχοί γίνονταν φτωχότεροι. Δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος.

Αλλά, η ιδέα της φιλελεύθερης μετανεωτερικότητας ή της φιλελεύθερης μεταμοντέρνας τάξης είναι βασισμένηστην υπόθεση της ανάπτυξης. Της απόλυτηςανάπτυξης της οικονομίας. Της ανάπτυξης της μεσαίας τάξης, των κανονικών-ούτε πάρα πολύ πλούσιων ούτε πολύ φτωχών- ανθρώπων. Αυτός ο αναπτυσσόμενος τομέας αποτελεί ένα είδος ελπίδας, απόλυτης ελπίδαςκαθώς και την πιο σημαντική προϋπόθεση για να συνεχιστεί αυτό το είδος της παγκοσμιοποίησης.

 

Έτσι, και οι δύο ιδέες αποδείχθηκαν ότι ήταν λανθασμένες κατά τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000. Πρώτα από όλα ο χωρισμός της ζώνης της ημιπεριφέρειαςδεν επιβεβαιώθηκε από την πραγματικότητα. Αντίθετα, η εδραίωση και η συγκέντρωση των χωρών αυτών και η ανάπτυξη της στρατηγικής συνείδησής τους ήταν τόσο εντυπωσιακή που δημιούργησαν την ΕΕ, στο σχηματισμό των BRICS, στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Έτσι, η ιδέα ήταν να δοθεί μια άλλη απάντηση, να μην χωριστούμε σε δύο παγκόσμιες τάξεις, να ενσωματωθεί δηλαδή η παγκόσμια ολιγαρχία στον παγκόσμιο Βορρά και η φτωχότερη προλεταριακή τάξη της εθνικής κοινωνίας στο παγκόσμιο προλεταριάτο, αλλά αντίθετα να επαναβεβαιώσουν την ιδιαίτερη εθνική ή πολιτιστική τους ταυτότητα (και να μη διασπαστούν). Στη χώρα μας,τη Ρωσία, αυτό ήταν το φαινόμενο του Πούτιν. Ήταν ο Πούτιν που σταμάτησε την ανάπτυξη της παγκόσμιας, φιλοδυτικής, φιλελεύθερης, φιλοαμερικανικής ολιγαρχίας. Μέχρι ένα ορισμένο σημείο βέβαια δεδομένου ότι αυτή δεν εξαλείφθηκε, αλλά μπήκε κατά κάποιο τρόπο στον πάγο. Σταμάτησε τη μεταμοντέρνα τάση στο φιλελεύθερο επίπεδο, σταμάτησε την επέκταση των ΜΚΟ, σταμάτησε την επέκταση της διάσπασης της ρωσικής κοινωνίας, κάτι που είχε συμβολικό χαρακτήρα.

Εάν επικεντρωθούμε τώρα στην Κίνα, είχαμετην ίδια κατάσταση επειδή με άλλα μέσα, με άλλες διαδικασίες, υπάρχει ένα είδος ελέγχου της η εθνική κρατικής υπόστασης που εκπροσωπείται από το κομμουνιστικό κόμμα αναφορικά με την οικονομική, πολιτική και κοινωνική ανάπτυξη της Κίνας. Έτσι, η Κίνα είναι εν μέρει ανοιχτή. Και η Ρωσία είναι εν μέρει ανοιχτή. Είναι απαραίτητο να διατηρήσουμε τη δυνατότητα να είμαστε σε συμφωνία με τις άλλες δυνάμεις. Αλλά η Ρωσία και η Κίνα επιμένουν στην διατήρηση της (ίσως σχετικής) συνοχήςτους, της εσωτερικής συνοχής τους.

Έτσι, είχαμε μια στροφή που ήταν εντελώς αντίθετη από έναν μονοπολική στιγμή. Αυτό αποτέλεσε ένα είδος σκίτσου μιας πιθανής μελλοντικής πολυπολικής τάξης. Έτσι, το πρόβλημα του τέταρτου Νόμου της γης δε λύθηκε. Παραμένει ανοιχτό. Υπάρχει μια πιθανότητα ότι το μοντέλο του ενός πόλου, η μονοπολική στιγμή που συνεχίζεται μέχρι αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να επιβιώσει και θα μπορούσε να κερδίσει, αλλά την ίδια στιγμή υπάρχουν όλο και περισσότερες αποδείξεις ότι υπάρχει κάτι λάθος σε αυτό το σχέδιο και κατ’αυτόν τον τρόποη πολυπολικότητα είναι κοντά στην πόρτα του διεθνούς μέλλοντός μας.

 

Υπάρχει και ένα δεύτερο σημείο που αποτέλεσε επίσης μια μεγάλη εξαπάτηση των νεο-φιλελεύθερων καθώς και των νεο-μαρξιστών (σε ένα μικρότερο βαθμό). Δεν υπήρχε καμία απόδειξη της δυνατότητας συνεχούς ανάπτυξης. Είχαμε την οικονομική κρίση του .com και της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η οποία δεν έχει σταματήσει ακόμη και η οποία είναι ο λόγος για ότι συμβαίνει τώρα στην Ευρωπαϊκή οικονομία και στην Ελλάδα συγκεκριμένα. Είναι γεγονός ότι η απόλυτη ανάπτυξη, η αέναη ανάπτυξη δεν αποτελεί την πραγματικότητα. Υπάρχει περιορισμός πολλών ειδών και η χρηματοπιστωτική οικονομίατων υπερ-αναπτυγμένων τρίτων τομέων της οικονομίας (υπηρεσίες στον χρηματοπιστωτικό τομέα της οικονομίας) αντί για την αποκεντρωμένη βιομηχανία του τρίτου κόσμου, δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μαγικό όπλο για να επιλύσει όλα τα προβλήματα και όλες τις οικονομικές προκλήσεις. Έτσι, δύο μύθοι κατέρρευσαν, ίσως όχι εντελώς, αλλά έχουν τεθεί κάτω απόέντονη αμφιβολία. Η απεριόριστη,η χωρίς όρια ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας δεν επιβεβαιώθηκε στην πραγματικότητα. Τώρα, βλέπουμε σαφώς έναν περιορισμό, ορισμέναόρια της ανάπτυξης αυτής. Η ανάπτυξη δεν είναι απεριόριστη. Όλες οι προβλέψεις της παγκόσμιας ανάπτυξης της μεσαίας τάξης, της αρμονικής ανάπτυξης του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης τίθενται πλήρως υπό αμφισβήτηση και δεν επαληθεύονται από την πραγματικότητα.

 

Έτσι, αποδεικνύεται ότι έγινε λάθος. Αυτό το γεγονός δεν μπορεί να αναγνωριστεί από τουςτραπεζίτες της Wall Street, τους "banksters" ή την παγκόσμια ολιγαρχία, αλλά είναι προφανές για όλη την υπόλοιπη ανθρωπότητα που ασχολείται με τα συγκεκριμένα οικονομικά θέματα. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό να πούμε ότι έχουμε φτάσει στα όρια της ανάπτυξης. Η ανάπτυξη θα μπορούσε να μείνει στα ίδια επίπεδα ή θα μπορούσε να μειωθεί. Αλλά αυτή η προϋπόθεση αποκλείει τη θεωρητική μονοπολικότητα ή τη συνέχιση της παγκοσμιοποίησης προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό.

 

Και κάτι ακόμα. Η διάσπαση των περιφερειακών ηγεμονιών που είχε προβλεφθεί δεν επιβεβαιώθηκε από την πραγματικότητα. Η σταθερότητα της εξουσίας του Πούτιν, η σταθερότητα του ΚΚ στην Κίνα και η αύξηση της πολυπολικήςτάσης σε όλο τον κόσμο είναι η δεύτερη σημαντική απόδειξη της δυνατότητας εναλλακτικής λύσηςαπέναντι στη μονοπολική στιγμή. Αυτό αναγνωρίζεται σήμερα από όλουςστο επίπεδο της θεωρητικής έρευνας των διεθνών σχέσεων, από όλα τα κόμματα στις ΗΠΑ, τους αντιπάλους των ΗΠΑ, τα κόμματα της Δύσης, τους αντιπάλους της Δύσης. Αυτόπου είναι σαφές τώρα είναι ότι, αν έχουμε το τέλος της ιστορίας (και αυτό ήταν το σημείο που συζήτησα προσωπικά με τον Francis Fukuyama), αν υπάρξει το τέλος της ιστορίας, εάν υπάρξει ένας μονοπολικός κόσμος και ένα ηγεμονικό, αυτοκρατορικό, παγκόσμιο, ολιγαρχικό διεθνές σύστημα και παγκόσμια κυβέρνηση, αυτό θα προκύψει μόνο μετά από μια πολύ κρίσιμη και πολύ δραματική περίοδο μετάβασης που αναγκαστικά θα φέρει μαζί της πολέμους, ίσως μεγάληςκλίμακας πολέμους, όχι περιφερειακούς/μικρούς πολέμους όπως σήμερα. Θα φέρει επίσης φτώχεια, επανάσταση, χάος και αναρχία. Έτσι, η παγκόσμια κυβέρνηση ή ένας πραγματικά μονοπολικός κόσμος είναι δυνατός μόνο μετά τα δραματικά και αιματηρά αυτά γεγονότα με απρόβλεπτες συνέπειες. Δεν μπορεί να είναι γραμμικά επιτρεπτός. Η γραμμική εξέλιξη είναι αδύνατη. Θα μπορούσε να προκύψει μόνο μετά από κάποιες καταστροφικές αλλαγές. Μόνο μετά από αυτές. Χωρίς αυτές είναι αδύνατη. Τι θα συμβεί μετά αποτελεί ένα μεγάλο ερώτημα, επειδή η ανθρώπινη ιστορία είναι ανοιχτή. Έτσι, αυτή η κατάσταση είναι πολύ προβληματική.

 

Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ένας πολυπολικός κόσμος που αρχίζει να θεωρείται όλο και πιο ρεαλιστικός, όλο και πιο γραμμικός μέχρι ενός ορισμένου σημείου. Διότι δε βασίζεται ούτε στην προϋπόθεση της διαρκούς ανάπτυξης της οικονομίας ούτε και στην προϋπόθεση της αδυναμίας των υφιστάμενων περιφερειακών δυνάμεων. Είναι ένα είδος ενός εντελώς εναλλακτικού οράματος που αρχίζει σήμερα να θεωρείται όλο και πιο σοβαρό. Έτσι, υπάρχει ένα βιβλίο που έχω γράψει πρόσφατα και που δημοσιεύθηκε στη Ρωσία. Ονομάζεται«Οι Θεωρίες του Πολυπολικού Κόσμου». Έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, στα πορτογαλικά, στα ισπανικά, στα γαλλικά και σε άλλες γλώσσες και νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό επειδή έκανα μια ακαδημαϊκή μελέτη σχετικά με όλους τους παράγοντες που παίζουν ρόλο, όλα τα υπέρ και τα κατά σχετικά με την πολυπολικότητα. Διότι σήμερα δεν υπάρχει θεωρία της πολυπολικότητας. Όλοι μιλούν για αυτήν, υπάρχουν όλο και περισσότερα βιβλία σχετικά με την πολυπολικότητα, αλλά δεν υπάρχει καμία θεωρία. Και εγώ προσπάθησα να συγκεντρώσω, να τοποθετήσω μαζί διαφορετικές θεωρητικές και εννοιολογικές απόψεις της πολυπολικότητας ώστε να εκφράσω κάτι περισσότερο ή λιγότερο συνεκτικό. Το βιβλίο μου σχετικά με την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία είναι αυτό που θα εμφανιστεί εδώ στα Ελληνικά, αλλά νομίζω ότι θα υπάρξει και συνέχεια. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό και πολύ πραγματικό βιβλίο, επειδή αφορά όλους, δεν αφορά μόνο κάποιες θεωρητικές κατασκευές.

 

Αλλά ποιο είναι το σημαντικό σε αυτήν την Πολυπολικότητα που πρέπει να μελετηθεί σοβαρά, ρεαλιστικά και να αναλυθεί θεωρητικά; Πρώτα απ ' όλα, ότι η πολυπολικότητα δεν είναι μια επιστροφή ή συνέχιση του Βεστφαλιανού συστήματος. Δεν πρόκειται για μια επιστροφή του Βεστφαλιανού συστήματος, μια επιστροφή στην εθνική κρατική υπόσταση. Η εθνική κρατική υπόσταση δεν μπορεί να είναι κυρίαρχη στην νέα ισορροπία και τη νέα κατανομή δυνάμεων. Αυτή ήταν η ιδέα της αποικιοκρατικής Ευρώπης του 17ου, 18ου, 19ου και του 20ου αιώνα μέχρις ενός ορίου. Αλλά στον 21ο αιώνα το εθνικό κράτος δε θα μπορούσε να είναι πια ο ένας και μοναδικός δρών. Αυτό είναι μια πολύ σημαντική βάση για το πολυπολικό όραμα. Δεν πρόκειται απλά για μια επιστροφή ή μια διατήρηση της Βεστφαλιανής νεωτερικότητας. Πρόκειται επίσης για κάτι μεταμοντέρνο. Αυτό είναι σημαντικό.

 

Ανήκει στον τέταρτο Νόμο της γης, ανήκει στο μεταμοντέρνο διεθνές σύστημα αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό ως κάτι διαφορετικό από το όραμα που περισσότερο ή λιγότερο περιέγραψα σε γενικές γραμμές.

 

Έτσι, έχουμε ένα είδος ενός νέουδρώντος. Ποιος είναι αυτόςο νέοςδρών; Πρέπει να γίνει αντιληπτός ως ο πόλος της πολυπολικότητας. Έτσι, ο πόλος της πολυπολικότητας δεν μπορεί πια να αποτελείται από το εθνικό κράτος, πολύ απλά επειδή δεν έχει τη δυνατότητα πλέον ναείναι πραγματικά κυρίαρχο σε μια κατάσταση νέων προκλήσεων.

Έτσι, η ιδέα προτείνεται στο κείμενο του Samuel Huntington σχετικά με τη σύγκρουση των πολιτισμών. Δεχόμαστε την πολυπολικήιδέα του Huntington ότι θα υπάρξει ένας νέοςδρών στο εγγύς μέλλον. Αυτός ο δρών είναι ο πολιτισμός. Έτσι, η αραβική άνοιξη αποτελεί μια μορφήαναταραχής του αραβικού πολιτισμού. Είναι είναι μόνο η αρχή, μια εισαγωγή. Το πιο σημαντικό είναι αυτό που θα ακολουθήσει.

 

Την ίδια στιγμή, η Ευρασιατική Ένωση είναι η υλοποίηση της συγκεκριμένης ιδέας δημιουργίας μιας γεωπολιτικής οντότητας με βάση την ύπαρξη μιας πολιτιστικής κοινότητας. Μιας κοινότητας των αξιών, των κοινών ιστορικών εμπειριών και ούτω καθεξής. Δεν πρόκειται για ανασυγκρότηση της Σοβιετικής Ένωσης διότι πριν τη Σοβιετική Ένωση ζούσαμε στην ίδια Τσαρική αυτοκρατορία ενώ πριν από αυτή ζούσαμε σε διαφορετικές γεωπολιτικές οντότητες. Πριν υπήρχαν Τούρκοι, Μογγόλοι, Σκύθες και άλλες πολύ διαφορετικές εθνοτικάομάδες πληθυσμών βασισμένες περισσότερο ή λιγότεροστο Τουρανικό στοιχείο. Έτσι, η Ευρασιατική Ένωση του Πούτιν είναι ακριβώς το έργο της υλοποίησης ενός πόλου της πολυπολικότητας. Θα μπορούσε να γίνει κατανοητή μόνο στο πλαίσιο της πολυπολικότητας πουτίθεται σε εφαρμογή. Έτσι, δεν αποτελεί μόνο μια δήλωση ή μια νοσταλγία ή απλώς μια οικονομική συνεργασία για τη συγκέντρωση των πόρων όπως τίθεται από απόψεις στο εξωτερικό. Η Ευρασιατική Ένωση είναι κατανοητή ως η δημιουργία, ένα πολύ σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία μιας νέας παγκόσμιας τάξης, μιας πολυπολικής παγκόσμιας τάξης, ως ένα είδος οργάνωσης του παγκόσμιουχώρου. Διότι ούτε η Ρωσία ούτε η Λευκορωσία ούτε το Καζακστάν, ούτε άλλες χώρες θα μπορούσαν να αντέξουν να αποτελέσουν χωριστούςπόλους. Η Ρωσία είναι πολύ μικρή για κάτι τέτοιο, για να μη μιλήσουμε για τους άλλους συμμετέχοντες εταίρους και μέλη της Ευρασιατικής Ένωσης.

 

Ήμουν πρόσφατα στην Αρμενία όπου συνάντησα πολλούς εκπροσώπους της πολιτικής ελίτ στο Ερεβάν. Στην αρχή, ήταν περισσότερο ή λιγότερο διστακτικοί στο ενδεχόμενο Ευρασιατικής Ένωσης και εξήγησαν γιατί: διότι έχουν φόβο από το τουρκικό στοιχείο στην Ευρασιατική Ένωση και τη σημαντική παρουσία των Καζάκων ή άλλων τουρκικών λαών. Αλλά τελικά αυτή η Ευρασιατική Ένωση δεν είναι σλαβική. Αυτή η ιδέα δεν ανήκει σε Σλάβους, Τούρκους ή Αρμένιους. Είναι ένα είδος γεωπολιτική οργάνωσης στη βάση της κοινότητας των πολιτισμικών αξιών και των γεωπολιτικών συμφερόντων. Είναι ταυτόχρονα αξίες και συμφέροντα. Όπως ακριβώς, σε οποιαδήποτε μορφή των διεθνών σχέσεων. Αλλά ο δρών, το υποκείμενο και ο άξονας αυτών των αξιών και των συμφερόντων δεν είναι πια το εθνικό κράτος. Είναι ο πολιτισμός, ένας εντελώς νέος παράγοντας στη διεθνή πολιτική.

 

Έχουμε την ίδια ιδέα, για παράδειγμα, για την Κίνα, η οποία δε θεωρεί ότι αποτελείαπλώςμία χώρα. Είναι ένα είδος πολιτισμού. Και τα όρια αυτού του πολιτισμού καθώς και η μορφή της επιρροής τηςΚίναςστοΕγγύς της Εξωτερικό θα αποφασιστούν στη συγκεκριμένη διαδικασία επεξεργασίας της δομής της πολυπολικότητας. Εκεί έγκειται το πρόβλημα της Ταϊβάν, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τους Κινέζους επειδή προσπαθούν να επιβεβαιώσουν ότι η Κίνα δεν είναι μόνο ένα εθνικό κράτος. Είναι κάτι πολύ περισσότερο και πολύ διαφορετικό.

 

Την ίδια ιδέα έχουμε και για την Ινδία. Θεωρεί τον εαυτό της όχι μόνο ένα εθνικό, Ινδουιστικό κράτος επειδή δεν είναι Ινδουιστικό. Υπάρχουν πολλοί μουσουλμανικοί πληθυσμοί στην Ινδία. Ο Ινδουισμός είναι ένα είδος θρησκείας, αλλά υπάρχουν πολλοί Ινδοί μουσουλμάνοι που αντιπροσωπεύουν ένα πολύ σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού ολόκληρης της Ινδίας.Και υπάρχουν πολλές διαφορετικές εθνικές κουλτούρες μέσα στην Ινδία και λίγο πολύοι ίδιες ομάδες υπάρχουν και έξω από την Ινδία. Έτσι, η Ινδία ως πολιτισμός δεν συμπίπτει με την Ινδία ως ένα συγκεκριμένο πολιτικό, μετα-αποικιακό κράτος με τα σύνορα που χάραξαν οι αποικιοκράτες, η Μ. Βρετανία. Η Ινδία δεν περιορίζεται στα ινδικά σύνορα. Τα σύνορά της χαράχθηκαν από τους ξένους που δεν καταλάβαιναν τίποτα για στην ινδική κουλτούρα, την ισχύ, την εξουσία, τις παραδόσεις, τη θρησκεία, την δικαιοσύνη και ούτω καθεξής. Πρόκειται για κάτι εντελώς τεχνητό.

 

Έτσι, έχουμε το δεύτερο και τον τρίτο πόλο της πολυπολικότητας. Ο Ισλαμικός κόσμος θα μπορούσε να είναι έναςακόμη πόλος. Και προβλέπω ότι θα υπάρξουν δύο τουλάχιστονπόλοι, ίσως ακόμη και τρεις εντός του ισλαμικού πολιτισμού. Επειδή ο Σιιτικός πολιτισμός είναι τώρα αντιμέτωποςμε μεγάλη σκληρότητα με το Σουνιτικό πολιτισμό,για παράδειγμα στη Συρία (και επίσης στο Λίβανο). Υπάρχουν δύο είδη διεθνικών κοινωνιών, δεν υπάρχουν μοναδικοί πολιτισμοί. Έχουμε το Σιιτικό και το Σουνιτικό πολιτισμό. Τουλάχιστον δύο πολιτισμούς. Αλλά επίσης το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και ίσως οι Μουσουλμάνοι της Κεντρικής Ασίας αποτελούν ένα τρίτο είδος Ισλαμικού πολιτισμού και ίσως το Ινδονησιακό Ισλάμ και τοΙσλάμ του Ειρηνικού ένα τέταρτο. Αλλά ας αφήσουμετους Μουσουλμάνους να αποφασίσουν οι ίδιοι πόσους πολιτισμούς θα ήθελαν.

 

Υπάρχει προφανώς και ο δυτικός ευρωπαϊκός πολιτισμός. Πρόκειται για ένα ιστορικό γεγονός. Έτσι η ενοποίηση της Ευρώπης θεωρείται από τους υποστηρικτές της πολυπολικότητας ως ένα θετικό γεγονός. Γιατί μόνο μαζί θα μπορούσαν οι Ευρωπαίοι να αποτελέσουν έναν ανεξάρτητο πόλο, ανεξάρτητο από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και από τη Ρωσία. Διότι σε αυτό το (πολυπολικό) όραμα δεν οδηγούμαστε από ένα ρωσο-κεντρικό σημείο αναφοράς. Το σημείο εκκίνησής μας είναι να ληφθεί περισσότερο ή λιγότερο υπόψη κάθε συμφέρον. Έτσι, η Ρωσία θα πρέπει να είναι πρώτα από όλα ασφαλής από τις Ηνωμένες Πολιτείες που αποτελούν την παγκόσμια ηγεμονική δύναμη. Η Ρωσία δεν ήταν πάντα τόσο αδύναμη και σε τόσο δύσκολη κατάσταση όπως είναι σήμερα. Οι Ρώσοι γνώρισαν διαφορετικά στάδια ιστορικής παρουσίας. Θα μπορούσαμε να είμαστε επιθετικοί, ίσως είναι η ταυτότητά μας, διότι διαθέτουμε μια συγκεκριμένη ταυτότητα που δεν είναι δυτικοευρωπαϊκή.

 

Υπάρχει ένα πρόβλημα αυτοπροσδιορισμού της Ανατολικής Ευρώπης. Και οι ορθόδοξες χώρες (όπως η Ελλάδα) καθώς και οι σλαβικές ίσως θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα είδος ζώνης, μια ενδο-πολιτισμική ζώνη όπου εκεί θα μπορούσε να υπάρξει κάποιο είδος ουδετερότητας ή μια διπλή ταυτότητα πολιτισμού. Όλα αυτά θα μπορούσαν να συζητηθούν.

 

HΛατινική Αμερική αποτελεί ένανακόμη πόλο και η υπερ-Σαχάρια Αφρική άλλον ένα. Έτσι, αυτό το όραμα της πολυπολικότητα βασίζεται σε δύο θεμελιώδεις αρχές:πρώτον, ο πολιτισμός ως δρών και δεύτερον τα όρια της ανάπτυξης. Αλλά τα όρια της ανάπτυξης και η ύπαρξη των ορίων της ανάπτυξης απαιτούννα οργανώσουμε την οικονομία μας στηριζόμενοι στους πόρους που έχουμε. Ένα είδος οικονομίας των μεγάλων χώρωνόπως αναφέρει και η οικονομική θεωρία του Friedrich List, ενός Γερμανού οικονομολόγου που ολοκλήρωσε το γερμανικό θαύμα κατά τον 19ο αιώνα, ενώνοντας σε έναν ενιαίο τελωνειακό χώρο (Zollverein) όλα τα γερμανικά έθνη. Διότι η οικονομική ολοκλήρωση της Κεντρικής Ευρώπης, ήταν το πρώτο βήμαπρος την ιστορική εμφάνιση της ευρύτερης Γερμανίας.

Το ίδιο πράγμα επαναλαμβάνει σήμερα ο Πούτιν με το δικό μας Zollverein στην Ευρασιατική Ένωση. Όλες οι χώρες της Ευρασίας αποτελούν μέρος ενός μοναδικού οικονομικού χώρου. Έχουμε δηλαδή το μάθημα του Listτο οποίο έλαβε, κατανόησε και αποδέχθηκε ο Πούτιν. Κατά παρόμοιο τρόπο θα μπορούσαμε να σκεφτούμε σχετικά με την οικονομική ολοκλήρωση του ισλαμικού κόσμου, της Κίνας και της Ινδίας. Αυτές οι δύο οικονομίες είναι ενσωματωμένες στα εθνικά όρια αλλά στο μέλλον θα μπορούσε να επεκταθούν περισσότερο. Επίσης, η οικονομία της Λατινικής Αμερικής μπορεί να αποτελέσει έναν ανεξάρτητο από τη Βόρεια Αμερική οικονομικό πόλο. Αυτή είναι η πιο σημαντική τάση στη Λατινική Αμερική. Ήμουν εκεί πριν από λίγο καιρό. Θα μπορούσα να πω ότι τα θέματα αυτά είναι τα πιο πολυσυζητημένα μεταξύ όλων στη Λατινική Αμερική. Πώς να δημιουργηθεί μια ζώνη συνεργασίαςτης νότιας / ΛατινικήςΑμερικής. Πώς να ενωθεί αυτή η ζώνη για να αποτελέσει μια εναλλακτική λύση προς τη Βόρεια Αμερική. Πώς να συγκεντρωθούν οι δυνάμεις ώστε η Λατινική Αμερική να αντιπροσωπεύσει και να δημιουργήσει ένα νέο πόλο εντός του πολυπολικού κόσμου.

Αυτό είναι περισσότερο ή λιγότερο το μήνυμά μου. Προσπάθησα σε ένα γενικό πλαίσιο να περιγράψω τον τρόπο δικής μου κατανόησης το τι συμβαίνει σε διεθνές επίπεδο και στη διεθνή τάξη. Επίσης, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ένα είδος εισαγωγής για το τι συμβαίνει στη σημερινή Ρωσία. Διότι χωρίς αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι σκέφτεται ή τι κάνει ο Πούτιν και ποια είναι η εσωτερική αντίδραση. Έχουμε ένα πολύ ανεπτυγμένο δίκτυο φιλοαμερικανών, φιλελευθέρων που υποστηρίζουν το δικό τους όραμα, το μονοπολικό όραμα της απόλυτης ανάπτυξης. Υπάρχει μία μονοπολική στιγμή και οι οπαδοί της στη Ρωσία, ένα είδος δικτύου των οπαδών της παγκοσμιότητας που τους αναδεικνύει μερικές φορές ως επιφανείς προσωπικότητες με πολύ ισχυρή επιρροή. Έχουμε το φιλοαμερικανικό, φιλελεύθερο, ατλαντικό, μονοπολικό λόμπι, και έχουμε τον Πούτιν προσωπικά με τη δική του πορεία και τους δικούς του ανθρώπους γύρω του οι οποίοι έχουν μια μεγάλη υποστήριξη από τον πληθυσμό. Διότι ο Πούτιν είναι δημοφιλής λόγω των κύριων χαρακτηριστικών των πολιτικών του, τα οποία συμμερίζονται όλοι ή τουλάχιστον η πλειοψηφία. Θα πρέπει να αποκόψουμε από την πλειοψηφία το φιλελεύθερο δίκτυο, το οποίο είναι πολύ δραστήριο σε κάθε περίπτωση, αλλά μέχρι εκεί. Και ο Πούτιν επιλέγοντας μεταξύ της φιλελεύθερηςελίτ και της πλειοψηφίαςτου απλού ρωσικού πληθυσμού, επέλεξε τον απλόΡώσο άντρα και τη Ρωσίδα γυναίκα. Και αυτό ήταν ένα αποφασιστικό βήμα στη διαδρομή του και για αυτό το λόγο είναι Ευρασιατιστής και υπέρ της πολυπολικότητας και για αυτό παραμένει και θα παραμείνει στην εξουσία για τόσο πολύ καιρό.

 

Ερωτήσεις-απαντήσεις

 

Καθηγητής κ. Παπαγιανόπουλος: Υπήρχαν κάποια αμφιθυμίες στην ανάπτυξη της σκέψης σας. Πρώτα από όλα, υπάρχουν ορισμένες διαφορές μεταξύ χωρών όπως η Ρωσία ή η Τουρκία ή η Ελλάδα σε σχέση με την Ευρώπη σε σχέσηγια παράδειγμα με χώρες όπως η Ινδία ή η Βραζιλία, επειδή οι ιστορικές επαφές με την Ευρώπη δεν ήταν οι ίδιες. Αυτό σημαίνει ότι έχουμε μια μεγάλη και ιστορική επαφή με τη νεωτερικότητα στην ημιπεριφέρεια. Όπως για παράδειγμα στην Ινδία. Έτσι, το ερώτημα είναι (και υπάρχει κάποια αμφιθυμία ανοικτή όταν είπατε ότι μια νέα ανακάλυψη της προ-νεωτερικότητας θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως κάτι μεταμοντέρνο) ποια είναι η σχέση μεταξύ μιας νέας αποκατάστασης των προ-νεωτερικών αξιών σε ένα μεταμοντέρνο κόσμο; Προϋποθέτει δηλαδή αυτό ότι εμείς κατά κάποιο τρόπο εσωτερικεύουμε την πορεία της νεωτερικότηταςή μπορούμε να πούμε ότι σε αυτές τις χώρες και αυτούς τους πολιτισμούς η νεωτερικότητα βρίσκεται σε αδιέξοδο; Έτσι θα επανέλθουμε κάπου αλλού χωρίς να κινούμαστε μέσα από μια διαλεκτική που διακινείται μέσω της νεωτερικότητας.Αυτόείναιτοπρώτομουερώτημα.

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Ας απαντήσω πρώτα και μετά μπορείτε να κάνετε και το δεύτερο.

 

Καθηγητής κ. Ήφαιστος: Σχετικά με αυτό, αν μου επιτρέπετε, έχουμε και τον ορισμό της μεταμοντέρνας πολιτείας (να πω ότι το λέμε πολιτεία υπό την έννοια ότι το πολιτικόχρειάζεται οντολογικές προϋποθέσεις). Έτσι σε μια ορισμένη πολιτεία, τα διαρθρωτικά μέσα θα είναι ένασύστημα δικαιοσύνης. Η νεωτερικότητα και κυρίως η μετανεωτερικότητα αναφέρονται σε ένα ματεριαλιστικό κράτος, σε μια ματεριαλιστική πολιτεία. Πώς εννοείτε λοιπόν τη μετανεωτερικότητα; Μήπως εννοείτετη ματεριαλιστική πολιτική; Διότι στο δυτικό κόσμο, πολλοί θα πουν αυτό ξέρετε. Ο συνάδελφός μου εννοούσε κάτι άλλο.

 

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Θα προσπαθήσω να απαντήσω. Πρώτα απ ' όλα, πρέπει να παρατηρήσουμεότι η έννοια του πολιτισμού που αναφέρθηκε από τον Huntington δεν μπορεί να θεωρηθεί ως κάτι σύγχρονο. Είναι προ-νεωτερική. Έχουμε τον πολιτισμό στον πληθυντικό (δεν υπάρχει μόνο ένας πολιτισμός). Η νεωτερικότητα αντιλαμβάνεται την κατάσταση κατά αυτόν τον τρόπο: υπάρχει η αγριότητα,η βαρβαρότητα και ο πολιτισμός (στον ενικό). Είναι μια διαλεκτική, ιστορική κίνηση όπου οποιοδήποτε στάδιο είναι απαραίτητο, και αυτό αποτελεί ένα είδος καθολικότηταςτης νεωτερικότητας και μια καθολική κατανόηση του πολιτισμού. Όταν αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε τον πολιτισμό στον πληθυντικό (πολιτισμοί, πολλοί πολιτισμοί), δεχόμαστε με αυτό το βήμα ένα είδος αποκατάστασης της προ-νεωτερικότητας. Διότι η αναγνώριση της δυνατότητας διαφορετικών πολιτισμών να υπάρχουν δείχνει ότι η φιλοδοξία του δυτικού πολιτισμού να θεωρηθεί καθολικός και απαραίτητος για κάθε άλλη κοινωνία αλλά και ως ένα τελικό (ή προ-τελικό) σημείο ανάπτυξης τίθεται σε αμφιβολία.

 

Έτσι, η έννοια των πολιτισμών είναι ένα είδος αποδόμησης της δυτικής καθολικότητας με δύο έννοιες. Σε ιστορικό επίπεδο αφοράτηναποδόμηση,την ιστορική καθολικότητα του χρόνου των αλλαγών από τη βαρβαρότηταστον πολιτισμό και την αποδόμηση και σχετικοποίηση του εσωτερικού-πολιτιστικού δικαιώματος της Δύσης να επιβάλει τις αξίες της, κρίνοντάς τες ως κάτι καθολικό σε όλους. Έτσι, αποτελεί ένα είδος αίσθησηςτου χώρου. Και αυτό λογικά είναι αποτέλεσμα από τη χρήση του όρου πολιτισμός στον πληθυντικό. Έτσι, μιλώντας και σκεφτόμενοιστα πλαίσια του πολιτισμού, αποκαθιστούμε την προ-νεωτερικότητα. Έτσι, η προ-νεωτερικότητα είναι ένα είδος, το οποίο πριν θεωρούνταν ως κάτι που πρέπει να υπερνικηθεί από την πλευρά της Δύσης μέσω της αποικιακής πρακτικής και της ιστορικής διαδικασίας. Ήταν ένα είδος αξιώματος, ένα δόγμα της Δύσης. Αλλά η προ-νεωτερικότητα λέει όχι. Λέει ότι, πέρα από τον πολιτισμό, άλλα είδη πολιτισμών θα μπορούσαν να υπάρχουν με άλλη αίσθηση του χρόνου και του χώρου.

 

Έτσι, ο ισλαμικός κόσμος είναι έναςπρο-νεωτερικός κόσμος που υπάρχει στον κόσμο μας. Θα μπορούσαμε να το πούμεαυτό. Θα μπορούσαμε να το θέσουμε με δύο διαφορετικούς τρόπους. Είτε να αναγνωρίσουμε το δικαίωμα του να είναι προ-Ευρωπαϊκός, προ-νεωτερικός είτε το δικαίωμα να είναι μουσουλμανικός. Έτσι, αν μιλήσουμε για τις μουσουλμανικές αξίες, θα επιτύχουμε την αποκατάσταση της προ-νεωτερικότητας ως ένα είδος πιθανότητας που θα μπορούσαμε να επιλέξουμε σε κάθε ιστορική στιγμή. Αυτή είναι η ιδέα του Bruno Latour, του Γάλλου κοινωνιολόγου,ο οποίος έχει γράψει ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο στο οποίο λέει ότι ποτέ δε γίναμε μοντέρνοι (δεν περάσαμε στη νεωτερικότητα). Έχουμε ένα είδος μετα-νεωτερικότητας. Έτσι, η προσποίησητης νεωτερικότητας ότι είναι καθολική είναι ένα είδος που δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά ένα τοπικό στοιχείο. Η Δύση, η Ευρώπη είναι μόνο ένα συγκεκριμένο μέρος (η Δυτική «επαρχία») της ανθρωπότητας. Δεν αντιστοιχεί στην ανθρωπότητα. Δεν αποτελεί ολόκληρη την ανθρωπότητα. Δεν είναι το τέλος της ανθρωπότητας ούτε η μοίρα της ανθρωπότητας. Η Δύση είναι ένα είδος περιφερειακής δυνατότητας και η νεωτερικότητα ένα στοιχείο του Ευρωπαϊκού ρατσισμού, της εθνοκεντρικής έννοιας, μιας εντελώς εθνοκεντρικής, ιμπεριαλιστικής και ρατσιστικής αντίληψης. Σε αυτή την κατάσταση, εάν το δεχθούμε αυτό, δεχόμαστε ότι δεν είμαστε στην προ-νεωτερικότητα που υπήρξε πριν από τη νεωτερικότητα στην οποία υπήρχε ο αποικιακός διάλογος, ένας ιμπεριαλιστικός διάλογος μεταξύ της Δύσης και του υπόλοιπου κόσμου, αλλά ότι η Δύση και η νεωτερικότητα αποτελούν μια δυνατότητα μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο διαφορετικών επιλογών.

 

Έτσι, μπορούμε να επανεξετάσουμε τον ινδουιστικό πολιτισμό ως κάτι που θα μπορούσε να υπάρχει με βάση την αξίες του και τον εκσυγχρονισμό ως επιλογή ελεύθερης βούλησης και όχι ως ένα είδος καθολικού νόμουώστε ο εν λόγω πολιτισμός να θεωρείται υποχρεωμένος να εκδυτικιστεί ή να εκσυγχρονισθεί. Θα μπορούσε να επιλέξει κάτι τέτοιο. Μπορεί να επέλεγε τη νεωτερικότητα. Έτσι, το πιο σημαντικό εδώ είναι η κατανόηση της νεωτερικότητας είτε ως πεπρωμένο είτε ως δικαίωμα ελεύθερης επιλογής. Θα μπορούσε κάποιος να επιλέξει τη νεωτερικότητα ή θα μπορούσε να μην την επιλέξει. Αλλά στο δυτικό τρόπο σκέψης αυτό είναι αδύνατο, είναι κάτι εντελώς απαράδεκτο να εξετάσει κανείς τη νεωτερικότητα ως ζήτημα ελεύθερης επιλογής. Είσαι υποχρεωμένος να εκσυγχρονιστείς, η νεωτερικότητα είναι καθολική. Έτσι σκέφτεται η Δύση. Είναι ρατσιστικό, είναι αντι-φεμινιστικό, ένας ιμπεριαλιστικός και ευρωκεντρικός τρόπος σκέψης, ένας εντελώς αποικιοκρατικός τρόπος του να ζεις και να σκέφτεσαι ιστορικά. Έτσι, η ιστορία για τον Ευρωπαίο ταυτίζεται με την ευρωπαϊκή ιστορία. Τίποτε άλλο. Το υπόλοιπα θα ακολουθήσουν. Το υπόλοιπο θα εκδυτικιστεί.

 

Έτσι, η μετανεωτερικότηταμας προτείνει να τελειώσουμε με αυτόν τον δυτικισμό, τη νεωτερικότητα και την καθολικότητα. Να αποδεχτούμε και να αναγνωρίσουμε την πολυφωνία της συζήτησης. Με αυτή την έννοια αν δεχτούμε τη μετα-νεωτερικότητα και τη δυνατότητα τηςμετανεωτερικότητας, θα μπορούσαμε ελεύθερα να επιλέξουμε την προ-νεωτερικότητα, την παραδοσιακή κοινωνία, τις θρησκευτικές αξίες, τη θρησκευτική ταυτότητα ή και την ίδια τη νεωτερικότητα. Να πάρουμε τη νεωτερικότηταχωρίς την αξίωσή της για καθολικότητα βασισμένη στο γεγονός ότι αποτελεί πεπρωμένο. Αυτό θα ήτανμία ελεύθερη νεωτερικότητα. Έτσι, η μετα-νεωτερικότητα δεν αρνείται τη νεωτερικότητα στο σύνολό της. Αρνείται μόνο ένα μέρος.

 

Καθηγητής Ήφαιστος: Μπορώ να κάνω ένα σχόλιο σχετικά με αυτό; Για μας, για πολλούς από εμάς εδώ στην Ελλάδα, η προ-νεωτερικότητα ήταν ένας πιο ώριμος πολιτισμός από τη νεωτερικότητα στη συνέχεια.

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Απολύτως. Η προ-νεωτερικότητα είναι το μέλλον.

 

Καθηγητής Ήφαιστος: Εκτός από τη θεοκρατία. Κατά δεύτερον. Έχουμε δύο είδη προ-νεωτερικότητας. Το κρατικό σύστημα των πόλεων στην αρχαία Ελλάδα και τη φάση της αυτοκρατορίας. Εκεί έχουμε την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τη Δυτική ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Όλες αυτές οι φάσεις.

 

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Την αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

 

Νίκος Κοτζιάς: Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αυτοκρατορία σήμερα.

 

Καθηγητής Ήφαιστος: Και εκεί μπορείτε να δείτε μια κοσμο-συστημική δομή. Βλέπετε πρακτικάότι μια μεγάλη διαφορά μεταξύ της προ-νεωτερικότητας και της νεωτερικότηταςπου ακολούθησε είναι ότι υπήρχε τόσο μια ματεριαλιστική όσο και μια πνευματική προ-νεωτερικότητα. Όλες οι φάσεις της προ-νεωτερικότητας έχουν το στοιχείο του πνεύματοςστην πολιτεία. Στην μετα-νεωτερικότητα δεν ήθελαν πνεύμα. Οι άλλοι έχουν πνεύμα, συμφωνώ με τον πρώτο συνάδελφο, ωστόσο μιλώντας τυπολογικά έχουμε υλισμό.

Τώρα η Ελλάδα είναι υλιστική. "Δεν έχω πνεύμα, δεν έχω ταυτότητα". Το ελληνικό κράτος είναι υλιστικό. Έτσι, πρέπει να κάνουμε διάκριση μεταξύ ενός ματεριαλιστικού κράτους ή πολιτείας καιμιας μεταμοντέρνας δομής όπου υπάρχει το πνεύμα στην πολιτική, κάτι το οποίο δεν είναι αυτό που υποστηρίζουν στο δυτικό κόσμο. Εκεί έρχεται ένα πολύ μεγάλο θέμα. Στην πολιτική πραγματικότητα της Ευρασίας ή στην αμερικανική πολιτική, ποιός είναι ο κυρίαρχος (σύμφωνα με τον Schmitt);

 

Καθηγητής Ντούγκιν: Εννοείτε ποιος παίρνει την πολιτική απόφαση σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης... Είναι πολύ σημαντικό. Θεωρώ τη μετανεωτερικότητα ως μετα-υλιστική κατάσταση. Θα μπορούσε να είναι μια ανοικτή επιλογή. Ο υλισμός κατά τη διάρκεια της νεωτερικότητας θεωρήθηκε ως πεπρωμένο. Αλλά θα μπορούσε να είναι μια επιλογή. Και η Ελλάδα μας διδάσκει ότι θα μπορούσε κάποιος να είναι πλατωνικός, θα μπορούσε να είναι αριστοτελικός ή θα μπορούσε να είναι επικούρειος. Αποτελεί ζήτημα επιλογής. Και υπάρχουν τρία είδη πολιτικού οράματος. Θα μπορούσε κάποιος να είναι υλιστής, θα μπορούσε να είναιοπαδός του πνεύματος, θα μπορούσε να είναι φαινομενολόγος ως αριστοτελικός ή να είναι κάπου στη μέση.

 

Σχετικά με τη μετα-νεωτερικότητα, υπό ποια έννοια η Ευρασιατική θέση μας είναι κάτι μεταμοντέρνο: Είναι μετα-υλιστική με την έννοια ότι η ύλη δεν είναι πεπρωμένο. Η ύλη είναι ένα θέμα επιλογής. Θα μπορούσες να προτιμήσεις τον υλισμό, αλλά θα πρέπει να γίνει ένα είδος δημοψηφίσματος. Εναπόκειται σεεσάς τους Έλληνες να κάνετε μια επιλογή μεταξύ της πνευματικότητας και τουυλισμού. Όχι στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Θα μπορούσατε να είστε άνθρωποι του πνεύματος, ή θα μπορούσατε να είστε ο λαός του σώματος. Είναι στο χέρι σας, ή ίσως κάτι που θα μπορούσατε να σκεφθείτεακολουθώντας τους μεγάλους σας διανοητές. Αποτελεί ένα ανοιχτό ζήτημα.

 

Και κάτι άλλο σχετικά με την προ-νεωτερικότητα. Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές μορφές προ-νεωτερικότητας. Η προ-νεωτερικότητα δεν είναι μία και μοναδική, όπως εξηγήσατε σωστά. Είμαι απολύτως σύμφωνος. Και επίσης, παραμερίζοντας τη ιδέα της νεωτερικότητα ως μοίρα, ως πεπρωμένο, θα μπορούσατε να επιλέξετε τη δική σας προ-νεωτερικότητα. Στην προ-νεωτερικότητα ήταν αδύνατο, ήσουν υποχρεωμένος να ζήσεις την προ-νεωτερικότητα της πόλης ή της αυτοκρατορίας. Τώρα βρισκόμαστε σε μια νέα κατάσταση. Διαλέγεις από το παρελθόν ή πέρα από τη νεωτερικότητα. Ό, τι νομίζεις ότι είναι καλό για σένα. Κανείς δεν θα μπορούσε να υποχρεώσει την Ελλάδα να ενταχθεί στη μία ή την άλλη μορφή προ-νεωτερικότητας.

 

Καθηγητής Ήφαιστος: Ποιος αποφασίζει;

 

ΑλεξάντρΝτούγκιν: Η κυριαρχία στη θεωρία της πολυπολικότητας ανήκει στην πνευματική ελίτ του κάθε πολιτισμού. Πρόκειται για ένα είδος πλατωνικού οράματος. Έτσι, φιλόσοφος θα πρέπει να είναι ο βασιλιάς, ο Τσάρος, ο Καίσαρας. Μόνο το πρόσωπο που ενσαρκώνει το πνεύμα της ιστορίας, του πολιτισμού και όχι το πρόσωπο που είναι πιο παραγωγικό ή κάνει την πιο αποτελεσματική διαχείριση (είναι ο πιο αποτελεσματικό μάνατζερ). Η απόφαση πρέπει να ληφθεί από την πνευματική ελίτ σε διάλογο με το λαό. Ο λαός μέσω της πνευματικής ελίτ. Αυτό θα μπορούσε να συμπίπτει σε ορισμένες κοινωνίες με τη θρησκευτική ιεραρχία, σε άλλες με την πολιτική ιεραρχία, αλλά στο πλαίσιο ορισμένων χωρών θα μπορούσε να σημαίνει έναν επαναστατικό τρόπο να αποφασιστεί εάν για παράδειγμα η πνευματική ελίτ με τη γκραμσιανή έννοια και οι άνθρωποι είναι εναντίον της επιλογής που επιβλήθηκε στον λαό από ορισμένες αποξενωμένες δυνάμεις.

Έτσι, ο λαός μαζί με τους φιλοσόφους θα μπορούσαν να κάνουν μια εξέγερση εναντίον του status quo. Και αυτό είναι το απόλυτο δικαίωμα του κάθε κυρίαρχου, της κάθε οργανικής κοινότητας. Να επιβάλει τη δική της επιλογή στον εαυτό της, όχι να της επιβληθεί μια επιλογή. Έτσι, πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό ότι θα πρέπει να επανεξετάσουμε την έννοια της κυριαρχίας όπως την όρισε ο Schmitt. Ο κυρίαρχος δε θα μπορούσε να είναι ούτε ένας Πρόεδρος (εμείς γνωρίζουμε ότι η αντιπροσωπευτική Δημοκρατία αποτελεί ένα είδος χειραγώγησης), δε θα μπορούσε να είναι ούτε ένας αυτοαποκαλούμενος Μεσσίας, ούτε ένας χαρισματικός ηγέτης. Θα πρέπει να είναι οι άνθρωποι μέσω των διανοουμένων. Έτσι, νομίζω ότι χρειαζόμαστε μια μεγάλη πνευματική αναγέννηση. Και στην Ελλάδαπου αποτελεί κέντρο της πνευματικότητας, κάτι τέτοιο είναι ευκολότερο από ό, τι αλλού νομίζω. Διότι στη γλώσσα σας γράφτηκαν τα πιο ενδιαφέροντα, τα πιο βαθιά κείμενα, τα οποία μετά από δύο χιλιάδες χρόνια ή και περισσότερομελετά με πάθος η υπόλοιπηανθρωπότητα. Πολλές ελληνικές λέξεις σημαίνουν πάρα πολλά για όλη την ανθρωπότητα. Έτσι, πιστεύω ότι για τους Έλληνες είναι η δημιουργία ενός πραγματικού πνευματικού αντιπροσωπευτικού κύκλου που πρέπει να ενσαρκώσει τη δύναμη του λαού και την ιστορική του ταυτότητα αλλά και να έρθει αντίθεση με ότι συμβαίνει. Ίσως δεν έχω δίκιο, αλλά βλέπω αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα ως την πλήρη επικράτηση της δικτατορίας μιας μη-ελληνικής δομής που επιβάλλεται στο λαό και στην κοινωνία. Έχουμε ένα είδος αποξένωσης της ελληνικής κοινωνίας από τον εαυτό της. Έτσι, αν δε θέλετε αυτό που συμβαίνειπρέπει να επαναστατήσετε. Εάν το αποδέχεστε θα πρέπει να προσαρμόσετε τον εαυτό σας στοτι συμβαίνει. Αλλά νομίζω ότι τελικά θα πρέπει να αναθεωρηθεί η έννοια του ηγεμόνα/κυρίαρχου. Δεν είναι μόνο μια τυπική έννοια. Θα πρέπει να είναι μια πολιτιστική, πνευματική και ιστορική έννοια.

Καθηγητής Ήφαιστος: Από τι εξαρτάται αυτό; Αυτό εξαρτάται από την ωριμότητα της κοινωνικής δομής. Διότι αν η κοινωνία επιλέξει τονΠερικλή για παράδειγμα ως ηγέτη, όλα είναι καλά. Αν όχι τότε έχουμε μια πνευματική ελίτ, η οποία δεν είναι σε αντιστοιχία με αυτήν την κοινωνία. Και έτσι οδηγούμαστε σεπρο-κλασικές κρατικές δομές. Στους κλασικούς χρόνους έχουμε άμεση δημοκρατία. Είχαμε μορφωμένους πολίτες και έναν ηγέτη που αντιστοιχούσε σε αυτούς. Στην προκλασική εποχή είχαμε μια ελίτ, είχαμε τον Σόλωνα ή οποιονδήποτε άλλο. Αναφέρεστε σε μια προκλασική φάση; Και υποθέτω ότι μια κοινωνία είναι ώριμη, λιγότερο ώριμη, περισσότερο ώριμη...

 

ΑλεξάντρΝτούγκιν: Όλα εξαρτώνται από τη συγκεκριμένη περίπτωση. Δεν καταλαβαίνω την ελληνική κοινωνία μέχρι του σημείουπου να βγάλω οριστικά συμπεράσματα. Τη μελετώ από έξω. Έτσι, εναπόκειται σε σας να πείτεσε μας, τους Ρώσους ή τους Ευρωπαίους τίθεωρούν οι Έλληνες ότι είναι το καλύτερο για αυτούς. Και αυτό είναι όλο. Δεν θα μπορούσε να επιβληθεί ή να προταθεί από το εξωτερικό, από έξω. Πρόκειται για εσωτερικό πρόβλημα.

 

Καθηγητής Παπαγιανόπουλος: Μια παρόμοια ερώτηση. Αναφέρατε τις νέες επιλογές. Έτσι η ερώτηση θα ήταν: επιλογές ποιών; Δηλαδή ποιο είναι το πολιτικό υποκείμενο εδώ; Πρόκειται περίπου για την ίδια ερώτηση. Το πρόβλημα είναι ότι όταν έχουμε μια κρίση οι διανοούμενοι έχουν πολύ μεγάλη δυσκολία στη λήψη αποφάσεων σχετικά με το ποιος είναι ο κυρίαρχος. Έτσι όταν έχουμε μια κρίση σε μια κοινωνία, υπάρχει μια δυσκολία όσον αφορά τον προσδιορισμό της ενότητας. Είναι δύσκολο το να πούμε ότι η Ελλάδα έχει μια ορισμένη πνευματική ελίτ, η οποία αντιπροσωπεύει πραγματικά την κοινωνία. Στην Ελλάδα δεν έχουμε αυτό το είδος της ενότητας στο πνευματικό επίπεδο. Έτσι, το ερώτημα παραμένει ανοικτό. Ποιος είναι ο κυρίαρχος; Ποιος παίρνει το δικαίωμα από τον εαυτό του να εκπροσωπεί την κοινωνία;

 

Καθηγητής Ήφαιστος: Στη Ρωσία, ποιοί είναι;

 

Ντούγκιν: Θα μπορούσα να απαντήσω σε τακτικό επίπεδο.

Καθηγητής Παπαγιανόπουλος: Θα μπορούσα επίσης προσθέτω αυτό. Για παράδειγμα στην περίπτωση της Τουρκίας με τονΝταβούτογλου. Στην περίπτωση αυτή το ενδιαφέρον σημείο είναι ότι δεν υποθέτει την ενότητα στην τουρκική κοινωνία. Λέει ότι η ενοποίηση της κοινωνίας είναι το έργο μιας πνευματικής και πολιτικής εργασίας. Έτσι δε λέει ότι αντιπροσωπεύει κάτι, αλλά ότι θα εργαστεί ώστε αναδυθεί και πάλι.

 

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Θα μπορούσα να απαντήσω σε τακτικό επίπεδο. Έτσι, πρώτα από όλα για να ορίσουμε το θέμα της κυριαρχίας, της πνευματικής ελίτ, πρέπει να δεχθούμε ένα πλαίσιο. Επειδή η σημασία του θέματος γίνεται πραγματική και πραγματικά απαραίτητη μόνο όταν κατανοούμε την κρίσιμη κατάσταση της κοινωνίας μας και όταν αναγνωρίζουμε την ανάγκη για ταυτότητα. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση. Αν δεχτούμε τα πράγματα ως έχουν, δεν έχουμε καμία ανάγκη να έχουμε μια ειδική πνευματική ελίτ που να αντιστοιχεί στο πραγματικό πνεύμα των ανθρώπων διότι έχουμε την τεχνολογική ελίτ, την ελίτ του εκσυγχρονισμού, την ελίτ που μας επιβάλλεται κατά τρόπο πρακτικό και τεχνικό. Έτσι, πιστεύω ότι σε μια τέτοια κατάσταση για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό πρέπει να επικαλεστούμε τον Ηράκλειτο ο οποίος επιβεβαίωσε ότι ο κόσμος ήταν ο πατέρας των πραγμάτων. Έτσι, η ιδέα είναι ότι η πνευματική ελίτ πρέπει να είναι μια ελίτ πολεμιστών, ότι πρέπει να καταπολεμήσει το υπάρχονομοίωμα του επέβαλε η ψευδο-ελίτ στην κοινωνία, δηλαδή η ελίτ που αρνείται το δικαίωμα στην ταυτότητα, που αρνείται τη δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής, που αρνείται τη γνώμη του λαού, των πραγματικών ανθρώπων. Αντ ' αυτού μιλά για τα ατομικά δικαιώματα, για τους μετανάστες και αγνοούν, αρνούνται απολύτως,την οντολογία του λαού. Και αυτό αποτελεί μια κοινή πρακτική, δεν είναι κάτι φανταστικό. Είναι μια καθημερινή πρακτική. Είναι ένα είδος αποικισμούολόκληρηςτης ανθρωπότητας από κάποιους πολύ συγκεκριμένους κύκλους που επιβάλλουν τη θέλησή τους, που επιβάλουντον τρόπο σκέψης τους και την πρακτική τους σκέψη αντί για την παραδοσιακά ή τη νέα μεταμοντέρνα ελίτ του λαού. Και είναι αδύνατο να πάρουμε αυτέςτις ελίτ, τις πνευματικές ελίτ και να τις τοποθετήσουμε στην εξουσία. Θα πρέπει να αγωνιστεί η ίδια για αυτό. Θα έπρεπε να για έχουμε την αυτόματη δημιουργία όπως είπατε και για την Τουρκία.

 

Δεν είναι ένα δεδομένο γεγονός, είναι ένα είδος θέλησης, ένα είδος διαδικασίας και νομίζω ότι το σημείο ή η παρατήρηση ότι δεν υπάρχει τέτοια ελίτ στην Ελλάδα είναι πολύ σημαντική αλλά θα μπορούσε να σημαίνει δύο πράγματα: αν δεν υπάρχει ακόμη, αλλά θα πρέπει να υπάρχει, ποιος θα μπορούσε να τη δημιουργήσει ή να την προτείνει; Εσείς οι διανοούμενοι και κανείς άλλος. Ή, ίσως, εάν δεν υπάρχει μπορεί να έχετε επιλέξειτην άλλη δυνατή λύση. Να είστε λίγο πολύευχαριστημένοι με ότι συμβαίνει καικατ’επέκταση δεν χρειάζεστε οποιαδήποτε άλλη ελίτ πέρα από την τεχνοκρατική και τους Ευρωπαίους αφέντες. Ίσως είστε ευτυχείς. Σε αυτήν την περίπτωση δε χρειάζεται να έχετε κάποιες άλλες ελίτ που να παλέψουν για το πραγματικά λαϊκό, για την πραγματική ελληνική ταυτότητα. Ίσως, δεν ξέρω.

 

Στη Ρωσία υπάρχει το ίδιο πρόβλημα. Έχουμε μια ελίτ φιλελευθέρων τεχνοκρατών, μια ελίτφιλο-Αμερικανών/φιλο-δυτικών, μιαελίτ που υποστηρίζει την οικουμενικότητα. Από την άλλη πλευρά έχουμε τον Πούτιν και την ξεχωριστή ομάδα των προσώπων που αντιπροσωπεύει, οι οποίοι προσπαθούν να δημιουργήσουν αυτήν την οργανική ρωσική πνευματική ελίτ. Στην δική μας περίπτωση υπάρχει ο Πούτιν που ακούει το λαό. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Ακούει προσωπικά τους ανθρώπους. Προσπαθεί να τους ακούσει. Προσπαθεί να τους καταλάβει αλλά και να κατανοήσει τη ρωσική ιστορία. Ιστορία και άνθρωποι. Δύο πράγματα για τον Πούτιν που είναι τα πιο σημαντικά. Ρωσική ιστορία και ρωσικός λαός.

Υπάρχει μια τεχνοκρατική, φιλοδυτική φιλελεύθερη ελίτ, η οποία είναι εντελώς αναποτελεσματική και χωρίζει τον Πούτιν από τον λαό. Παίζει σημαντικό ρόλο στο να διαφθείρει και να διαστρέφει το πολιτικό μας σύστημα. Για να το καταστήσει εντελώς αναποτελεσματικό στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική. Και υπάρχει και η πνευματική ελίτ που αναπτύσσεται από τα κάτω, από τη βάση της κοινωνίας, η οποίασυνομιλεί με τον Πούτιν προσπαθώντας να κάνει μια πνευματική γενίκευση σχετικά με το τι είναι οι άνθρωποι και ποια είναι η ρωσική ιστορία. Έτσι, έχουμε μια συνεχή διαδικασία, μια πάλη. Μια πάλη μεταξύ των Ευρασιατιστών, των ΡώσωνΕυρασιατιστών και του φιλο-ατλαντικού δικτύου στη Ρωσία. Αυτός είναι ο χαρακτήρας όλων των εκπομπών μας στην τηλεόραση. Συζητήσεις μεταξύ των εκπροσώπων της ρωσικής ταυτότητας και των Ρώσων υψηλών αξιωματούχων που εργάζονται εναντίον αυτής της ταυτότητας.

 

Είναι σημαντικό να πούμε αυτό: έχουμε τον Πούτιν ως έναν πολύ σημαντικό παράγοντα διότι είναι στο πλευρό μας. Αλλά εναντίον μας βρίσκεται η πλειοψηφία της ρωσικής διεφθαρμένης, φιλελεύθερης και φιλο-αμερικανικής ελίτ που προσπαθεί να ανατρέψει όλα τα θετικά βήματα του Πούτιν. Έχουμε μια ειδική κατάσταση. Νομίζω ότι στην Κίνα έχουμε μια εντελώς διαφορετική συλλογική συνείδηση, όχι ένα πρόσωπο που είναι μαζί με το λαό, έχουμε ένα είδος στρατηγικής του συλλογικού οργάνου του Κομμουνιστικού Κόμματος. Σε άλλες χώρες, σε άλλες περιπτώσεις, στην Τουρκία για παράδειγμα παρατήρησα ότι υπήρχε ένα πολύ σημαντικό πνευματικό κίνημα. Για παράδειγμα, ο Τούρκος μεταφραστής του «Είναι και Χρόνος» του Χάιντεγκερ έλαβε εθνικό βραβείο για αυτό. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι η Τουρκία, η οποία δεν είναι τόσο πνευματική ή δεν θεωρείται ότι είναι ιδιαίτερα πνευματική, δίνει ένα βραβείο στο πρόσωπο που έκανε ένα τόσο σημαντικό έργο. Αυτό αποτελεί ένα είδος αναγνώρισης της σημασίας της ταυτότητάς τους.

 

Αλλά υπάρχει μια πολύ δραματική κατάσταση στην Τουρκία, επειδή υπάρχει ένα πολύ σημαντικό δίκτυο των ίδιων φιλελευθέρων που εργάζεται κατά των τουρκικών συμφερόντων, εναντίον της τουρκικής ταυτότητας, εναντίον των τουρκικών γεωπολιτικών στόχων και νομίζω ότι η ίδια κατάσταση περισσότερο ή λιγότερο επαναλαμβάνεται. Υπάρχει ένα μοναδικό παγκόσμιο δίκτυο φιλελευθέρων που αγωνίζεται για το όραμα του οικουμενισμού, παίζοντας ρόλο υπέρ των ΗΠΑ, υπέρ του ΝΑΤΟ, υπέρ του πλούσιου Βορρά, επειδή θέλουν να είναι μέρος του, ένα μέρος του πλούσιου Βορρά . Από την άλλη υπάρχουν διαφορετικοί λαοί που αγωνίζονται για τη διατήρηση και την επιβεβαίωση της ταυτότητάς τους. Αυτό είναι δυνατό μόνο μέσα από αυτές τις πνευματικές ελίτ.

 

Αυτή η ελίτ πρέπει να είναι κυρίαρχη, θα πρέπει να είναι ο κομιστής της βούλησηςγια δράση και απόφαση. Αλλά αυτό είναι ένα είδος επαναστατικής διαδικασίας, διότι η πολυπολικότητα δεν είναι δεδομένη. Είναι κάτι που αναδύεται με στόχο να πολεμήσει. Πρόκειται για ένα είδος εναλλακτικής λύσης, ένα είδος επιλογής και ελευθερίας. Και ο αγώνας για την ελευθερία της επιλογής δεν μπορεί να είναι εύκολος και νομίζω ότι το πρόβλημα που αντιμετωπίζετε με τους Έλληνες διανοουμένους είναι σημαντικό, είναι πολύ σημαντικό, αλλά δεν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε λύσει το πρόβλημα αυτό για σας. Εναπόκειταιστους ίδιους τους Έλληνες να δημιουργήσουν και να ενισχύσουν την πνευματική τους ελίτ (καθηγητές και πανεπιστημιακούς). Είναι καθήκον σας.

 

Ερώτηση φοιτητή: Ας υποθέσουμε ότι θα καταφέρουμε να σφυρηλατήσουμε μια Ευρασιατική Συμμαχία. Ποιο έθνος θα αποτελεί τον πυρήνα αυτής της Ευρασιατικής Συμμαχίας; Και μια δεύτερη ερώτηση, αν δημιουργήσουμε μια Ευρασιατική Συμμαχία θα μπορέσει αυτή η Συμμαχία να αποτελέσει ένα σημαντικό διεθνή παράγοντα, έναν δρώντα με διεθνή αναγνώριση;

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Πρώτα από όλα δεν νομίζω ότι η Ελλάδα θα μπορούσε στο παρόν στάδιο να σκεφτεί κάποια προσκόλληση στην Ευρασιατική Ένωση. Η Ευρασιατική Ένωση είναι ένα είδος ολοκλήρωσης του μετασοβιετικού χώρου. Έχει τα φυσικά της σύνορα. Αλλά η Ελλάδα και οι άλλες χώρες της Ορθοδοξίας, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης θα μπορούσαν να διαδραματίσουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην αναδημιουργία της αρχιτεκτονικής της Ευρώπης. Θα μπορούσαν να επιμείνουνπρος αυτήν την κατεύθυνση όχι όμως με την έννοια της Ευρασιατικής Ένωσης που κατέχει τη δική της ιδιαίτερη ταυτότητα. Θα μπορούσαν να δημιουργήσουν τον ανατολικό πόλο της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Είναι πολύ σημαντικό επειδή η Ελλάδα έχει ακριβώς τον ρόλο των δύο πόλων ευρωπαϊκής ταυτότητας. Και είναι πολύ σημαντικό δεδομένου ότι θα μπορούσε να χρησιμεύσει στονΕυρασιατισμό περισσότερο από ότι σε περίπτωση άμεσης ένταξής της σε αυτό το πλαίσιο.

 

Η Ελλάδα θα μπορούσε να παίξει ρόλο αποτελώντας την άλλη Ευρώπη. Τη δεύτερη Ευρώπη. Μια Ευρώπη που στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να βασίζεται στην αναγνώριση των δύο διαφορετικών στοιχείων της Ευρώπης. Έτσι, υπήρχε το Ελληνικό, Βυζαντινό, Ορθόδοξο μέρος της Ευρώπης και του πολιτισμού της. Και υπάρχουν πολλοί σύμμαχοι σε αυτό με την Ελλάδα όπως ο ρουμανικός ορθόδοξος πολιτισμός και ίσως οι Σέρβοι,οι Σλαβικοί λαοί. Είναι δυνατό να δημιουργηθεί ένα είδος μιας ευρύτερης Ανατολικής Ευρώπης, η οποία θα αποτελεί μέρος της μελλοντικής Ευρώπης. Και η Ελλάδα θα πρέπει να επιμείνει για τη διπλή ταυτότητα. Και όχι η Δυτική Ευρώπη ή η κεντρική Ευρώπη να κυριαρχούν πάνω σε αυτά τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Έτσι, βλέπω τον ρόλο της Ελλάδας ως πιο σημαντικό στο πλαίσιο της Ευρώπης παρά στο πλαίσιο της Ευρασίας.

 

Και αυτό αποτελεί ένα είδος απάντηση στη δεύτερη ερώτησή σας, επειδή ίσως η εθνική κρατική υπόσταση θα μπορούσε να υπάρχει εντός του πλαισίου μιας τέτοιας διαδικασίας ολοκλήρωσης. Αλλά η δημιουργία του πολιτισμού ως δρώντα σημαίνει εκκαθάριση του εθνικού κράτους. Θα μπορούσε να υπάρχει, αλλά δεν πρέπει να θεωρείται ως ο τελευταίος παράγοντας της διεθνούς τάξης. Δεν είναι το ίδιο όπως το να καταστρέψουμε αμέσως ή να ρευστοποιήσουμε το εθνικό κράτος. Το εθνικό κράτος θα μπορούσε να υπάρχει στο πλαίσιο αυτό και η Ελλάδα θα μπορούσε να διατηρήσει την εθνική της ταυτότητα στο πλαίσιο της Ευρώπης, αλλά μιας άλλης Ευρώπης, όχι αυτής. Σε αυτήν την Ευρώπη της κυριαρχίας των φιλελεύθερων καιτων φιλοαμερικανικών δυνάμεων είναι αδύνατο. Έτσι, η Ελλάδα θα πληρώσει όλο το τίμημα λόγω του ότι είναι λίγο διαφορετική από τους άλλους. Και η Ορθόδοξη ταυτότητα είναι ίσως μία από τις πολιτιστικές αιτίες γιατί σας συμπεριφέρονται τόσο σκληρά τώρα. Ίσως, δεν ξέρω. Αλλά υπάρχει ένα είδος ρατσιστικής συμπεριφοράς από τη Δυτική Ευρώπη απέναντι στην Ανατολική και τη Νότια Ευρώπη. Και το όνομα PIGS όπως το χρησιμοποιούν είναι ένα αρκετά ταπεινωτικό, ένα ρατσιστικό όνομα. Αλλά ίσως θα πρέπει να παλέψετε για μια άλλη Ευρώπη εντός της Ευρώπης όπως και να παλέψετε για την πραγματική Ελλάδα μέσα στην Ελλάδα. Όχι από έξω.

 

Ερώτηση φοιτητή: Στο βιβλίο σας «Θεμέλια της γεωπολιτικής» αναφέρετε ότι η Ρωσία πρέπει να αποφύγει την παγίδα του περιφερειακού κράτους ή της περιφερειακής ολοκλήρωσης. Ωστόσο, τώρα είπατε ότι Ευρασιατική ολοκλήρωση πρέπει να επικεντρωθεί κυρίως στα μετα-Σοβιετικά κράτη. Δεν νομίζετε ότι αυτό μπορεί να αποτελεί παγίδα, όπως αναφέρατε;

 

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Νομίζω ότι θα μπορούσαμε να αντιληφθούμε τον όρο Ευρασία σε διαφορετικά επίπεδα. Έτσι, πρότεινα στα τελευταία έργα μου έξι ή επτά επίπεδα για το πώς να κατανοήσουμε την Ευρασία. Η Ευρασιατική Ένωση που προτείνει ο Πούτιν είναι ένα συγκεκριμένο βήμα της ολοκλήρωσης της μετα-σοβιετικής ένωσης. Θα μπορούσαμε όμως να μιλάμε για τον Ευρασιατική άξονα ή την Ευρασιατική Συμμαχία. Πρόκειται για κάτι διαφορετικό. Η Ευρασιατική Συμμαχία θεωρητικά είναι ο συντονισμός της Ευρασιατικής ενότητας (ως μια γεωπολιτική ενότητα) με άλλες σημαντικές δυνάμεις της Ευρασίας. Έτσι, πηγαίνει πέρα από την παγίδα της περιφέρειαςόπως το θέτετε. Για παράδειγμα, η Ευρασιατική Συμμαχία είναι μια συμμαχία με την Ινδία, με το Ιράν (πρώτα από όλα με το Ιράν) και με την Τουρκία (και ίσως με το Πακιστάν). Πρέπει βέβαια να ισορροπήσει γιατί όλοι αυτοί είναι αντίπαλοι, περιφερειακοί αντίπαλοι (π.χ.Τουρκία-Ιράν). Όλα λοιπόν εξαρτώνται από τη κατά περίοδο πολιτική κατάσταση αλλά θεωρητικά η Ευρασιατική Συμμαχία θα μπορούσε να είναι πολύ ευρύτερη από την Ευρασιατική Ένωση.

Την ίδια στιγμή, ποτέ δεν έβαλα την Κίνα σε αυτή τη συμμαχία επειδή είναι πάρα πολύ μεγάλη και πολύ δραστήρια. Έτσι, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως σύμμαχος της Ευρασιατικής Συμμαχίας. Πρόκειται για έναν πολύ σημαντικό παράγοντα στη δημιουργία της πολυπολικότητας αλλά από την άλλη στενότερες σχέσεις με την Κίνα θα μπορούσαν να καταστρέψουν όλη αυτήν την κατασκευή.

 

Θα μπορούσαμε τελικά να εξετάσουμε όλο τοφάσμα της Ευρασίας. Είναι ένα είδος ηπείρου εν συνόλω, όπου η Ευρώπη θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μέρος αυτού του στρατηγικού πολυπολικό χώρου. Και η πολυπολικότητα με αυτή την έννοια έχει μια καθολική αρχή. Αποτελεί επίσης ένα είδος παράδοξου. Έτσι, μιλάμε για την καθολικότητα της μη-καθολικότητας.

 

Η πολυπολικότητα θα μπορούσε να δώσει τη δυνατότητα στη διαφορετικότητα να ανθίσει μέσα στη ρωσική κοινωνία. Διότι είναι αντίθετη στη δημιουργία εθνικιστικού χαρακτήρα στους πολίτες και την κοινωνία. Κατ’αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να υπάρχει πολυφωνία μέσα στη ρωσική ενότητα, εντός της Ευρασιατικής Συμμαχίας, όπως επίσης και στο εσωτερικό της Ευρασιατικής ηπείρου, αλλά και στους άλλους πόλους και τους άλλους πολιτισμούς που βρίσκονται έξω από αυτή. Υπάρχει ένας όρος του Ρώσου φιλοσόφουKonstantin Leontiev που ονομάζεται "ακμάζουσα πολυμορφία". Έτσι, η αρχή ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν διαφορές αντιπροσωπεύουν όχι μια πρόκληση ή έναν κίνδυνο αλλά τον πλούτο του πολιτισμού.

 

Ερώτηση φοιτητή: έχω μερικές ερωτήσεις σχετικά με το γεωστρατηγικό περιβάλλον της Ρωσίας. Η πρώτη και η πιο σημαντική αφορά τις εξελίξεις αναφορικά με το Ιράν οι οποίες αποτελούν μια μεγάλη πρόκληση για τη Ρωσία. Η Ρωσία ενδιαφέρεται για το πυρηνικό οπλοστάσιο και τη θέση του Ιράν στο διεθνές σύστημα. Έχοντας κατά νου ότι η Ρωσία έχει διευκολύνει τις Ηνωμένες Πολιτείες στον πόλεμό τους στο Αφγανιστάν, τι θα πράξει τώρα ηΡωσία σε περίπτωση προληπτικής επίθεσης στο Ιράν;

 

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Πρώτα απ ' όλα θεωρώ το Ιράν ως τον σημαντικότερο περιφερειακό εταίρο της Ρωσίας λόγω της βούλησης αυτής της κοινωνίας να απορρίψει την αμερικανική ηγεμονία και την καθολικότητα της Δύσης. Έχω πολύ καλές σχέσεις με υψηλού επιπέδου αξιωματούχους του ιρανικού κράτους και είμαι θαυμαστής αυτής της«εισβολής» της προ-νεωτερικότητας στη σύγχρονη κοινωνία, όπου υπάρχει ένα Συμβούλιο πνευματικού ορθολογισμού. Έτσι, υπάρχει μια ομάδα Αγιατολάδων που κρίνει διανοητικά και πνευματικά εάν αυτή ή η άλλη απόφαση έρχεται σε αντίθεση με την ορθολογικότητα του πολιτισμού και της κοινωνίας. Είναι πολύ ενδιαφέρον.

 

Την ίδια στιγμή, γεωπολιτικά έχουμε ένα κοινό όραμα σχετικά με οποιαδήποτε πραγματική ή ενδεχόμενη σύγκρουση στην περιοχή. Έχουμε το ίδιο όραμα αναφορικά με την Κασπία θάλασσα, το ίδιο όραμα (Ιράν και Ρωσία) σχετικά με την ισορροπία δυνάμεων στον Καύκασο. Στο Αφγανιστάν, εργαζόμαστε μαζί. Έχουμε τις ίδιες επιλογές σχετικά με την Τουρκία και τη Συρία και γενικά για όλα τα ζητήματα οι απόψεις μας αντιστοιχούνστο 100%. Και τα πυρηνικά όπλα δεν ενοχλούντη ρωσική κυβέρνηση γιατί και το Ισραήλ ή το Πακιστάν δεν είναι τόσο προβλέψιμοι, ορθολογικοί ή ειρηνικοί παίκτες. Δεδομένου ότι αυτοί κατέχουν πυρηνικά, γιατί όχι και το Ιράν; Έτσι, ρεαλιστικά μιλώντας,δεν υπάρχει ούτε στο εγγύς μέλλον ούτε μεσοπρόθεσμα, ούτε μακροπρόθεσμα καμίαπιθανότητα σύγκρουσης μεταξύ του Ιράν και της Ρωσίας. Αυτό είναι το πρώτο σημείο.

 

Το δεύτερο σημείο: νομίζω ότι η αντίδραση του Πούτιν μετά την 11^η Σεπτεμβρίου και η άδεια που έδωσε στις ΗΠΑ να καταλάβουν το Αφγανιστάν υπαγορεύθηκε από μια ρεαλιστική προσέγγιση, διότι τα συμφέροντά μας στην Κεντρική Ασία ήταν σε κίνδυνο από το κίνημα των Ταλιμπάν το οποίο μεγάλωνε εκεί και έτσι ο Πούτιν αποφάσισε να χρησιμοποιήσει αυτήν την κατάσταση εναντίον ενός κοινού εχθρού που δημιουργήθηκε στο παρελθόν από τους ίδιους τους Αμερικανούς. Ωστόσο, μετά το μετάνιωσε διότι η εγκατάσταση αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων στο Αφγανιστάν αποτελούσε μεγαλύτερο πρόβλημα από τους φτωχούς αντάρτες-Ταλιμπάν.

 

Έτσι, τώρα θεωρούμε το Ιράν και τη Συρία (αλλά το Ιράν κυρίως) ως μέρος του στρατηγικούμας χώρου. Γι’αυτόη αντίδρασή μας στο ενδεχόμενο οποιασδήποτε πιθανής επίθεσης ή επέμβασης κατά του Ιράν από οποιοδήποτε μπλοκ ή χώρα θα είναι αρνητική, συμπεριλαμβανομένης της πυρηνικής επιλογής. Νομίζω ότι σήμερα υπάρχει ένα είδος συναίνεσης. Μια συναίνεση ανάμεσα στον Πούτιν, στρατιωτικούς κύκλους και την κοινωνία ότι η Συρία αποτελείτο τελευταίο σημείο. Η Συρία θεωρείται από εμάς λίγο πολύ όπως η Τσετσενία. Αποτελεί δική μας ζώνη επιρροής και έτσι η υποστήριξή μας προς τον Άσαντ ή οποιονδήποτε άλλο (δεν είναι ζήτημα προσώπου) – αλλά όχιπρος τους Βαχχαμπιστές, φιλοαμερικανούς, φιλότουρκους αντάρτες - αποτελεί ένα είδος στρατηγικού και όχι τακτικού βήματος. Έτσι, θεωρούμε ότι η Συρία είναι το τελευταίο σημείο, η τελευταία γραμμή. Μετά από αυτό, νομίζω ότι τα ισχυρότερα των επιχειρημάτων θα χρησιμοποιηθούν από τη Μόσχα. Έτσι, νομίζω ότι η αντίδραση θα είναι θεμελιώδης στο ενδεχόμενο μιας πιθανής επίθεσης στο Ιράν.

 

Ερώτηση φοιτητή: θα ήθελα να σας ρωτήσω για το πολυπολικό σύστημα και το διαχωρισμό του σε πολλούς πόλους. Είπατε στην ομιλία σας ότι η διαίρεση αυτή πρόκειται να βασιστεί στους πολιτισμούς που υπάρχουν. Αλλά τι συμβαίνει όταν ένας πολιτισμός είναι εντελώς διαφορετικός από τους γεωγραφικούς παράγοντες που μπορεί ένα κράτος να έχει; Για παράδειγμα τι θα συμβεί με το Ισραήλ και τη θέση του σε σχέση με τις αραβικές χώρες; Σε ποιον πόλο θα μετέχει το Ισραήλ ή άλλες χώρεςτων οποίων το γεωγραφικό τμήμα δεν καλύπτεται; Ευχαριστώ.

 

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Είναι πολύ ενδιαφέρον. Νομίζω ότι πρώτα από όλα την πολιτική ολοκλήρωση των πολιτισμών την αποκαλούμε με τον ελληνικό όρο πολιτεία, η οποία δεν αποτελεί ούτε ένα έθνοςούτε κράτος ούτε Πόλη, αποτελεί μια πολιτική οντότητα. Ο Πλάτων χρησιμοποίησεαυτόν τον όρο πριν τον Αριστοτέλη. Έτσι, η πολιτείαείναι ένα είδος πολιτικής οντότηταςμε μη ορισμένο περιεχόμενο και κλίμακα. Μια μικρή κοινωνία θα μπορούσε να είναι μια πολιτεία και μια αυτοκρατορία. Θα μπορούσε επίσης να είναι πολιτεία. Έτσι, το χρησιμοποιούμε ρητά ως κάτι που δεν είναι νεωτερικό, σαν κάτι που δεν είναι ορίζεται τόσο αυστηρά και αυτό δεν αποτελεί το αδύνατο σημείο του αλλά το ισχυρό. Η απουσία ενός ακριβούς νοήματος.

 

Έτσι, το χρησιμοποιούμε όχι επειδή δεν κατανοούμετην πολιτείαωςέννοια που δεν είναι αρκετά σαφής, αλλά ακριβώς εξαιτίας αυτούτου λόγου. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για να σας απαντήσω, διότι, αν λάβουμε υπόψη τα σύνορα των πολιτισμών ή τα σύνορα της πολιτικήςτους έκφρασης στην πολιτεία ως κάτι που δεν είναι σαφώς καθορισμένο, αυτό σημαίνει ότι είναι μια εντελώς διαφορετική έννοια από την εθνική κρατική υπόσταση με τα σύνορα-γραμμές της. Έχουμε να κάνουμε με ζώνες-σύνορα. Αυτό σημαίνει ότι θα μπορούσαμε να φανταστούμε - και πρόκειται για μια συγκεκριμένη ιστορική κατάσταση-δύο άτομα με διαφορετικέςκουλτούρες να ζουν μαζί σε κάποιο χώρο χωρίς σαφή ορισμό του ενός ή του άλλου συνόρου. Όπως για παράδειγμα στην Τρανσυλβανία, σε χωριά της Ρουμανίας και της Ουγγαρίας. Θα μπορούσαν να διαχωριστούν, αλλά αποτελούν ένα είδος πολυπολιτισμικού χώρου.

Και στην Αφρική, έχουμε αυτό το τρομερό παράδειγμα της Δυτικής αποικιοκρατίας όταν οι ίδιοι λαοί, οι ίδιες φυλές ζουν σε δύο ή τρεις χώρες και χωρίζονται από σύνορα τα οποία δεν αντιπροσωπεύουν τίποτα. Είναι εντελώς τεχνητά. Προκάλεσαν νεκρούς. Τους βάζουν υπό διαφορετικές νομοθεσίες. Έχουμε είναι ένα είδος εθνο-αυτοκτονικών συνόρων.

 

Έτσι, πρέπει να αναθεωρήσουμε την έννοια των συνόρων και αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να δημιουργήσουμε ζώνες μικτές πολιτισμικά, μικτούς πολιτισμικούς χώρους. Και κάθε ηγεμονικόςπεριφερειακόςπολιτισμικός πόλος πρέπει να αναλάβει την ευθύνη να αντιμετωπίσει αυτές τις ειδικές ζώνες με ιδιαίτερη προσοχή. Για παράδειγμα, έχουμε μερικά παραδείγματα αποφάσεων με παρόμοιες συμπεριφορές, ίσως δεν είναι ακριβώς ίδιες, αλλά η κατεύθυνση είναι λίγο πολύ αυτή. Έτσι, θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε ένα είδος συνθήκης αναφορικά με το Ισραήλ και τον αραβικό κόσμο. Ή μια συνθήκη μεταξύ των Αράβων και της Ευρώπης για παράδειγμα (χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες). Επειδή το πιο σημαντικό είναι να απομακρύνουμε τις ΗΠΑ. Αλλιώς θα είχαμε ένα είδος συνέχειας του μονοπολικού κόσμου που δημιουργεί παντού τεχνητά προβλήματα. Το Ισραήλ θεωρείται από τους Άραβες ως πράκτορας των ΗΠΑ και για αυτόν ακριβώς τον λόγο βρίσκεται σε κίνδυνο. Είναι η δημιουργία και η εφαρμογή του σχεδίου της ευρύτερης Μέσης Ανατολής που δημιουργεί αιματηρούς πολέμους. Η Τουρκία βρίσκεται σήμερα σε μια παγίδα. Γιατί δρα όπως οι ΗΠΑ της υπαγορεύουν αλλά την ίδια στιγμή πλησιάζει όλο και περισσότερο η διάσπασή της καθώς ο παράγοντας κουρδικό που άνοιξανοι ίδιες οι ΗΠΑ δε θα τελειώσει ποτέ διότι θα δημιουργήσουν κάποια στιγμή ένα κουρδικό κράτος. Η σύγχρονη τουρκική πολιτική αποτελεί μια αυτοκτονική πολιτική.

 

Και νομίζω ότι τα περιφερειακά προβλήματα αυτήςτης μικτής ομάδας πληθυσμού θα πρέπει να λυθούν σε περιφερειακό επίπεδο. Να λυθούν μεταξύ των δυνάμεων που έχουν επιρροή και οργανικό συμφέρον για την εναρμόνιση της κατάστασης και τη λύση του ενόςή του άλλου προβλήματος.

 

Ερώτηση φοιτητή: Κύριε καθηγητά, αναφέρατε πριν ότι η Ρωσία θα δώσει μια θεμελιώδη απάντηση σε περίπτωση που η Δύση ή οι Ηνωμένες Πολιτείες εισβάλλουν στο Ιράν ή στη Συρία. Ωστόσο τώρα βλέπουμε τη συνεχιζόμενη κρίση της Κορέας και διαπιστώνουμε ότι Ρωσία δεν λαμβάνει μια τέτοια θεμελιώδη θέση εναντίον της Δύσης, υποστηρίζοντας τη Βόρεια Κορέα. Γιατί θεωρείτε ότι η Ρωσία θα δώσει μια θεμελιώδη απάντηση στην περίπτωση της Συρίας ή του Ιράν αλλά δεν κάνει το ίδιο στην περίπτωση της Βόρειας Κορέας;

 

Αλεξάντρ Ντούγκιν: Υπάρχει μια διαφορά. Θεωρητικά πιστεύω ότι η Ρωσία θα πρέπει να υποστηρίζει τη Βόρεια Κορέα αλλά η Μόσχα κρίνει ότι το πολιτικό καθεστώς της Βόρειας Κορέας είναι κάπως παράλογογια να το υπερασπιστεί. Θεωρεί ότι είναι πολύ απρόβλεπτο. Κρίνει ότι δεν μπορούμε να βασιζόμαστε σε αυτό. Προσωπικά, πιστεύω ότι πρέπει να αντιταχθούμε στις ΗΠΑ παντού. Αλλά σε αυτήν την κατάσταση μπορούμε να δούμε τις διαφορές μεταξύ του ιδεολογικού οράματος που αναπτύχθηκε από τους Ρώσους Ευρασιατιστές και τονΕυρασιατικό ρεαλισμότου Πούτιν. Ο Πούτιν είναι περισσότερο ρεαλιστής.

 

Από την άλλη, η Συρία για εμάς αντιπροσωπεύει μια στρατιωτική βάση, το στρατηγικό χώρο για να γίνει επίθεση εναντίον του Ιράν ενώ η τρέχουσα κρίση εκεί δείχνει καιτησυνεργασία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ με το ριζοσπαστικό Ισλάμ το οποίο είναι επικίνδυνο για εμάς στο Βόρειο Καύκασο (και υπάρχουν Τσετσένοι αντάρτεςπου πολεμούν τον Άσαντ). Έτσι, αυτή η κατάσταση λαμβάνεται σοβαρά υπόψη από τη Μόσχα.Αντίθετα, ηΒόρεια Κορέα δεν είναι τόσο οδυνηρή για μας.

 

Αλλά υπάρχουν σημεία στη ρωσική πολιτική τα οποία αν τα αναλύσουμε θα δούμε ένα είδος απόκλισης μεταξύ του Ευρασιατισμού και των πολιτικών του Πούτιν. Υπάρχουν διαφορές που δεν αφορούν μόνο το θέμα της Βόρειας Κορέας, αλλά είναι γενικότερες. Έτσι,έχουμε ένα πολυπολικό Ευρασιατισμόπου εκπροσωπείται από την πνευματική μας ομάδα και τον Ευρασιατικό ρεαλισμό που δηλώνεται φανερά από τον Πούτιν ο οποίος περιορίζεται ίσως από κάποια διπλωματικά συμφέροντα, κάποια συμφέροντα τήρησηςισορροπιών ήκάποιες εκτιμήσεις τις οποίες εμείς ίσως αγνοούμε. Έτσι, ο ρεαλισμός είναι λίγο διαφορετικός από τη δικιά μας ιδεαλιστική ή θεωρητική Ευρασιατική στάση. Παραμένειόμως πολύ κοντά και όλο και πιο πολλοί ακαδημαϊκοί και επιστημονικοί κύκλοι στον κόσμο παρατηρούν κάποια ομολογία μεταξύ της πρακτικήςτου Πούτιν και της Ευρασιατικής θεωρίας. Ωστόσο, δε συμπίπτουν απολύτως. Υπάρχει κάποια απόκλιση. Για παράδειγμα, όσον αφορά το Αφγανιστάν, ήμασταν ενάντιαστο ενδεχόμενο οι Αμερικανοί να εισβάλουν στο Αφγανιστάν και, αν και χάσαμε, είχαμε τελικά δίκιο και ο ίδιος ο Πούτιν λίγο πολύτο αναγνώρισε διότι το κύρος μας έπεσε θεμελιωδώς στα μάτια της Κίνας. Οι Κινέζοι επεσήμαναν ότι αφήσαμετον εχθρό μας να εισέλθει στη ζώνη επιρροής μιας και αυτό αποτέλεσεμια αρνητική συνέπεια. Αυτό έχειτώρα λίγο πολύ αναγνωριστεί.