Κείμενο της ομιλίας του Raphael Machado στην Παγκόσμια Πολυπολική Διάσκεψη στις 29 Απριλίου 2023.

Αν αναλογιστούμε την Ελληνική (Hellenic) παράδοση, η οποία έχει σημασία για τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό, αλλά και για άλλους κοντινούς ή συγγενείς πολιτισμούς, όπως ο Ιβηρο-Αμερικανικός, θα δούμε την έμφαση που δίνουν φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης στην αρετή του θάρρους (ἀνδρεία). Θεωρούμενη ως η ύψιστη αρετή των Σπαρτιατών, όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από τους Λόγους των Σπαρτιατών του Πλούταρχου, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, η αρετή του θάρρους περιελάμβανε την προθυμία να αντιμετωπίσει κανείς έναν σοβαρό αλλά όχι απελπιστικό υπαρξιακό κίνδυνο για χάρη ενός άξιου σκοπού.

Επομένως, ο Αριστοτέλης αρνείται ότι έχουμε να κάνουμε με την αρετή του θάρρους όταν ο κίνδυνος δεν είναι υπαρξιακός, όταν δεν υπάρχει πιθανότητα θριάμβου ή όταν δεν υπάρχει άξιος σκοπός. Το θάρρος, επομένως, όπως όλες οι αριστοτελικές αρετές, περιλαμβάνει ένα σωστό αντικείμενο, έναν σωστό τρόπο και έναν σωστό χρόνο, σε ένα είδος και μια εμπιστοσύνη.

Θα μπορούσαμε και εδώ να θυμηθούμε την έννοια του yong ( 勇 ), της αρετής του θάρρους, όπως αυτή παρουσιάζεται στον Κινεζικό πολιτισμό από τα γραπτά του Κομφούκιου. Εδώ, το θάρρος εμφανίζεται ως μία από τις τρεις αρετές του ευγενούς άνδρα, αλλά το θάρρος περιλαμβάνει επίσης ένα ζήτημα μέτρησης για τον Κομφούκιο. Πρέπει να πλαισιώνεται από την αίσθηση της ευπρέπειας ή της ιεροτελεστίας, με άλλα λόγια υπάρχει ένας σωστός τρόπος για να είναι κανείς θαρραλέος, και προηγείται επίσης η γνώση. Είναι, εν ολίγοις, η προθυμία να διακινδυνεύσει κανείς τον εαυτό του για να αποτρέψει το κακό υπακούοντας σε ηθικούς κανόνες.

Λοιπόν, θα μπορούσε κανείς να διερωτηθεί για τον λόγο αυτής της σύντομης ομιλίας για την αρετή σε μια διάλεξη για την πολυπολικότητα. Αλλά είναι δυνατόν να δικαιολογήσει κανείς αυτόν τον λόγο επικαλούμενος μια μάλλον παραδοσιακή αντίληψη: σύμφωνα με τους Αρχαίους, υπάρχει μια ομολογία μεταξύ του ανθρώπου και της πόλης (με άλλα λόγια, του κράτους, με σύγχρονους όρους), έτσι ώστε να είναι δυνατή η μετάγγιση των ανθρώπινων αρετών στην πολιτική διάσταση, στην κοινοτική και θεσμική διάσταση του δημόσιου πράγματος.

Πρέπει, λοιπόν, να σκεφτούμε την πολυπολική μετάβαση και τη στάση των χωρών απέναντι σε αυτή τη μετάβαση υπό το πρίσμα του παραδοσιακού θάρρους ως δημόσιας αρετής.

Είναι κάτι που όλοι αντιλαμβάνονται ότι βρισκόμαστε σε ένα ιστορικό σταυροδρόμι, αντιμέτωποι με κοσμοϊστορικές συνθήκες που μπορούν να αλλάξουν την πορεία της ιστορικής εξέλιξης των λαών. Πρέπει να δούμε την παρούσα στιγμή ως τόσο εκπληκτική όσο και την περίοδο της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης. Οι δυνατότητες αυτές εγκαινιάστηκαν με την εκτόνωση της Ρωσικής ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης στα νοτιοδυτικά της σύνορα. Η απόφαση της Ρωσίας να ξεκινήσει αυτή την επιχείρηση, ακριβώς στον κατάλληλο καιρό (kairos), άνοιξε μυριάδες δυνατότητες για τους άλλους λαούς του κόσμου. Βρίσκονται και αυτοί στον καιρό (kairos) της λήψης κάποιας απόφασης.

Οι μυριάδες δυνατότητες που ανοίγονται με τη Ρωσική απόφαση μπορούν να συμπυκνωθούν στην υπέρβαση της μονοπολικής Ατλαντικής στιγμής με την εγκαθίδρυση μιας πολυπολικής παγκόσμιας τάξης. Θα βρισκόμαστε τώρα στη μετάβαση, στο διάστημα, στο κατώφλι μεταξύ αυτών των δύο κατευθύνσεων, και αν η τελική έκβαση εξαρτάται από το αποτέλεσμα της Ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης, η υλοποίηση, η σταθεροποίηση και η τάξη της πολυπολικής τάξης εξαρτάται από μια απόφαση που θα λάβει ο κάθε λαός σε αυτόν τον καιρό (kairos) που είναι μοναδικός και γι' αυτό απαιτεί μια απόφαση. Οι συνέπειες της μη λήψης απόφασης ή της λανθασμένης απόφασης και του κλεισίματος των θυρών αυτού του καιρού (kairos) μπορεί να είναι δραστικές.

Σε αυτό το πλαίσιο μπορούμε να εισάγουμε το θάρρος ως δημόσια αρετή και, ακόμη περισσότερο, ως τη θεμελιώδη δημόσια αρετή σε αυτόν τον διεθνή καιρό (kairos).

Εδώ μαζί μας, στο συνέδριό μας, έχουμε μαζί μας εκπροσώπους από περισσότερες από 64 χώρες. Στο ακροατήριο έχουμε εκπροσώπους από ακόμη περισσότερες χώρες, ίσως από όλες τις χώρες του κόσμου. Δεν θα είναι λοιπόν ξένο να πούμε ότι σε αυτή την εποχή της πολυπολικής μετάβασης υπάρχουν αρκετές χώρες, μεταξύ των μικρών και των μεγάλων, που είναι δύσπιστες ως προς το ενδεχόμενο δραστικών αλλαγών στη διεθνή τάξη.

Πέρα από τον αστικό φόβο για το άγνωστο, οι χώρες αυτές φοβούνται: α) τις κυρώσεις, β) τις στρατιωτικές επεμβάσεις, γ) τις πολύχρωμες επαναστάσεις, ή ένα συνδυασμό αυτών των εργαλείων, σε περίπτωση που τα κράτη τους λάβουν μέτρα με στόχο τη ρήξη με το status quo.

Σύμφωνα με τα αριστοτελικά κριτήρια, όλοι αυτοί οι φόβοι ταιριάζουν στον τύπο του αντικειμένου που είναι κατάλληλο να αντιμετωπιστεί από την αρετή του θάρρους. Πρόκειται για υπαρξιακούς κινδύνους, οι οποίοι μπορούν να οδηγήσουν στην καταστροφή μιας χώρας, ο στόχος είναι ευγενής, αφού η πολυπολικότητα είναι η διεθνής συνθήκη που επιτρέπει την κυρίαρχη αυτοπραγμάτωση κάθε λαού στον πολιτισμό του, και το, σημαντικότερο εδώ, ο κίνδυνος αυτός μπορεί να ξεπεραστεί. Υπάρχει ελπίδα.

Διότι πολλές χώρες, θυμούμενες καταστάσεις του παρελθόντος όπου χώρες δέχθηκαν επιθέσεις με κυρώσεις, επεμβάσεις και πολύχρωμες επαναστάσεις, έχουν έναν υπερβολικό φόβο ακριβώς τη στιγμή της αδυναμίας του ηγεμόνα και των ηγεμονικών δομών, και γι' αυτό οι χώρες αυτές διστάζουν να τοποθετηθούν ενεργά στη μετάβαση στην πολυπολικότητα, επιμένοντας να προσπαθούν να αναβάλουν αυτή τη μετάβαση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι χώρες του κόσμου πρέπει να λάβουν την ίδια θέση με τη Ρωσία και άλλες χώρες που αμφισβητούν ανοιχτά και ενεργά την παλιά μονοπολική δομή. Είναι χαρακτηριστικό του θάρρους να στοχεύει στο σωστό αντικείμενο, με το σωστό τρόπο και τη σωστή στιγμή, και ο χρόνος είναι ο ίδιος για όλους, αλλά ο τρόπος ποικίλλει ανάλογα με τις αντικειμενικές συνθήκες (ισχύος, γεωγραφίας κ.λπ.) της κάθε χώρας.

Παρ' όλα αυτά, ακόμη και αν η μέθοδος διαφέρει, ακόμη και η μικρότερη χώρα στον κόσμο, αν έχει το θάρρος, μπορεί να πάρει το ρίσκο, να δείξει την αξία της και να συμβάλει στην επιτάχυνση και την εδραίωση της πολυπολικής μετάβασης.

Για ορισμένους, αυτό θα σημαίνει απλώς να αρνηθούν να υποστηρίξουν τις κυρώσεις κατά των δυτικών στόχων ακύρωσης ή να ψηφίσουν, στα Ηνωμένα Έθνη, σύμφωνα με τις πολυπολικές αρχές. Ίσως ακόμη και κάτι τόσο απλό όσο η προώθηση του διαλόγου σε επίσημο ή πολιτιστικό επίπεδο με τις χώρες που "ακυρώθηκαν" από τους παγκοσμιοποιητές.

Αυτό που είναι θεμελιώδες, ωστόσο, είναι να κατανοήσουμε τη στιγμή, τον καιρό (kairos), και να δράσουμε αναλόγως, έτσι ώστε καθένας από τους λαούς και τους πολιτισμούς μας να συμμετέχει στην οικοδόμηση της πολυπολικότητας.

Φίλοι όλων των λαών του κόσμου, ας είμαστε τολμηροί.

μετάφραση Ρήγας Ακραίος