Η κατανόηση των τρεχουσών συνθηκών της αγοράς ή της οικονομίας και των συμφερόντων των διαφόρων ανταγωνιστών δεν αρκεί για την επαρκή κατανόηση των εν εξελίξει γεωπολιτικών διεργασιών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Απαιτείται βαθιά ανάλυση και αποδόμηση των υφιστάμενων περιφερειακών συστημάτων για τον εντοπισμό στοιχείων αλληλεξάρτησης και την ανάπτυξη πιθανών απαντήσεων σε κάθε είδους προκλήσεις.

Τι ενώνει και τι χωρίζει τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια; Δεν υπάρχει μόνο μια μακροχρόνια σύγκρουση μεταξύ χριστιανικών και μουσουλμανικών παραγόντων από τη μια πλευρά, αλλά, από την άλλη, υπάρχει επίσης μια συγκρητιστική συνύπαρξη του Ισλάμ και του Χριστιανισμού που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της αμοιβαίας επιρροής των πολιτισμών των διαφόρων λαών. Αυτό δεν είναι μόνο θέμα εγγύτητας ή απόστασης. Μπορεί κανείς να εξετάσει τις περιοχές αυτές από διαφορετικές οπτικές γωνίες ανάλογα με το σημείο θέασης που επιλέγει.

Κατά τη γνώμη του συγγραφέα, πρέπει να δοθεί σοβαρή προσοχή σε δύο πράγματα. Πρώτον, υπάρχει το σύστημα εξωτερικών επιρροών υπό τις οποίες δημιουργήθηκαν και συνεχίζουν να επηρεάζονται οι δύο περιοχές. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η κοινή ιστορική και πολιτική κληρονομιά, η οποία, όταν γίνεται επίκληση, προσφέρει λύσεις για τα σύγχρονα ζητήματα.

Για να συζητήσουμε την επίδραση αυτών των παραγόντων, είναι απαραίτητο να ξεκινήσουμε με τη διαδικασία της πολιτικής φαντασίας που χρησιμοποίησαν οι Βρετανοί στρατηγοί όταν καθιέρωσαν το σχέδιο της Μέσης Ανατολής και την οποία επέβαλαν στον υπόλοιπο κόσμο. Αυτή η θεωρία και η πρακτική εφαρμογή της είναι γνωστή ως "Οριενταλισμός", την οποία ο Edward Said περιγράφει λεπτομερώς στο βιβλίο του. Η Βρετανική Αυτοκρατορία δικαιολόγησε τον έλεγχό της στην περιοχή με το πρόσχημα της μεταφοράς των δυτικών αντιλήψεων για την πολιτική διακυβέρνηση στους λαούς άλλων χωρών ως του μόνου σωστού και αποδεκτού τρόπου. Έτσι ξεκίνησε η επεκτατική πολιτική της Δύσης. Ο Ralph Peters παρατήρησε πολύ εύλογα ότι όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες επιδιώκουν τους στόχους της εξωτερικής τους πολιτικής, στέλνουν πρώτα χάμπουργκερ από τα McDonalds και κινηματογραφικές παραγωγές του Χόλυγουντ σε άλλες χώρες. Μόνο τότε, αν χρειαστεί, οι σφαίρες και οι βόμβες γίνονται τα εργαλεία της εξωτερικής πολιτικής.

Σε κάθε γεωπολιτική αντιπαράθεση, θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η αυτοσυνειδησία των εθνών και των ελίτ τους. Αυτή η εντελώς συνηθισμένη παρατήρηση καταδεικνύει πώς η πολιτική γεωγραφία κυριαρχεί σε άλλες ιδέες. Αυτή η περιοχή, η Μέση Ανατολή, γίνεται αντιληπτή από τα ίδια τα έθνη του Περσικού Κόλπου και της Ερυθράς Θάλασσας ως "Ανατολή"; Γιατί οι πλούσιες χώρες του Περσικού Κόλπου δεν αντιμετώπισαν τη διαδικασία της αποαποικιοποίησης όπως συνέβη στην Ινδία;

Παρόλο που στην περιοχή επικρατεί ο Ισλαμικός νόμος και μια ιδιαίτερη ιεραρχία εξουσίας, αυτό δεν εμποδίζει τις περισσότερες Αραβικές χώρες να ενσωματωθούν στο συνολικό παγκόσμιο σύστημα που έχει διαμορφωθεί σύμφωνα με τη Βρετανία, ή μάλλον τις ιδέες του Σκωτσέζικου φιλελευθερισμού.

Ένα άλλο σαφές στοιχείο του Δυτικισμού μπορεί να βρεθεί στην πολύπλοκη επιστήμη της γεωπολιτικής. Οι κλασικοί συγγραφείς της γεωπολιτικής επέμεναν ότι υπάρχει η Παγκόσμια Νήσος με την Καρδιογαία (Heartland) στο κέντρο και την "εσωτερική ημισέληνο" που περιγράφει τα σύνορα, γνωστή ως Δακτύλιος (Rimland), η οποία περιλαμβάνει τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή. Η Παγκόσμια Νήσος στο σύνολό της περιβάλλεται από την εξωτερική ημισέληνο.

Ο Nicolas Spykman, επανεξετάζοντας τις βασικές θέσεις του Halford Mackinder, πίστευε ότι η Δακτύλιος (Rimland) είναι πιο σημαντική από την Καρδιογαία (Heartland), δεδομένης της αμφίσημης φύσης της: αυτή η παράκτια ζώνη αντικρίζει την Ευρασιατική ήπειρο, αλλά είναι εξίσου ανοιχτή στις εξωτερικές θάλασσες.

Ο Zbigniew Brzezinski συνέχισε αυτή τη γραμμή δαιμονοποιώντας την εξεταζόμενη περιοχή, μετατρέποντάς την σε Ευρασιατικό τόξο αστάθειας που ξεκινά από τα Βαλκάνια και καταλήγει στα βουνά της Κίνας. Στη Μεγάλη Σκακιέρα, ο Brzezinski συζητά επίσης τον Ισλαμικό παράγοντα, ο οποίος συνδέεται άμεσα με τα προβλήματα αυτού του τόξου, δεδομένου ότι μέρος των Βαλκανίων, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας μέχρι την αυτόνομη περιοχή Xinjiang Uyghur κατοικείται από Μουσουλμανικά έθνη.

Είναι εμφανές εδώ κάποιο ίχνος του Σάμιουελ Χάντινγκτον και της αντίληψής του για τη σύγκρουση των πολιτισμών; Αν ναι, τότε σε αυτή την περίπτωση, οι τύποι πολιτισμών που εισήγαγε ο ίδιος φέρουν σαφώς θρησκευτική χροιά. Έτσι, το μοντέλο των Βεστφαλιών, που βασίζεται στο διαχωρισμό της κοσμικής και της θρησκευτικής εξουσίας, είναι μια φάρσα. Ως εκ τούτου, τα αποτελέσματα του Διαφωτισμού θα πρέπει να αμφισβητηθούν και να αναθεωρηθούν.

Εν τω μεταξύ, μια από τις συμβατικές θεωρίες των διεθνών σχέσεων παγκοσμίως, ο ρεαλισμός, είναι επίσης προϊόν του πρώιμου Ιταλικού Διαφωτισμού. Ιδρυτής αυτής της θεωρίας και της έννοιας του "εθνικού συμφέροντος" θεωρείται ο Νικολό Μακιαβέλι, ο οποίος προώθησε αυτές τις ιδέες στο βιβλίο του "Ο Ηγεμόνας". Είναι όμως οι απόψεις αυτές αυθεντικές; Ο Μακιαβέλι άντλησε πολλές θέσεις από τα έργα του Βυζαντινού έργου Στρατηγικόν του οποίου ο συγγραφέας είναι γνωστός ως Μαυρίκιος ή ψευδο-Μαυρίκιος. Δεν έχει σημασία αν το έργο αυτό ανήκε στον Αυτοκράτορα Μαυρίκιο ή σε κάποιον από τους στρατηγούς του. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι αυτή η ενδιαφέρουσα Βυζαντινή θεωρία του ρεαλισμού καθοδήγησε την κορυφαία δύναμη του κόσμου. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία κάλυπτε κάποτε σημαντική έκταση και ακολουθούσε αρκετά επιτυχημένες πολιτικές. Επιπλέον, η αντιπαράθεση του Βυζαντίου με τους πολέμους, τις θρησκευτικές συγκρούσεις, τις εσωτερικές αντιθέσεις και τη Μεγάλη Μετανάστευση μπορεί να συγκριθεί με τη σημερινή κρίση, ιδίως τη μεταναστευτική, στην Ευρώπη.

Η Βυζαντινή κληρονομιά μπορεί να βοηθήσει σοβαρά στην εξεύρεση μιας κατάλληλης πολιτικής για την επίλυση πολλών υφιστάμενων προβλημάτων και προκλήσεων. Αυτό δεν ανάγεται μόνο στη Χριστιανική Νεοπλατωνική Σχολή που ανέπτυξε μεταφυσικά δόγματα που ξεπερνούν κατά πολύ τα ζητήματα διοίκησης και διαχείρισης. Είναι επίσης αναπόφευκτο να δούμε την Ισλαμική φιλοσοφία απομονωμένη από τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Μολονότι το μυστικιστικό Ισλάμ και οι νομικές σχολές του έχουν υποστεί σοβαρές αλλαγές, ένας αριθμός αναγνωρισμένων Μουσουλμάνων λογίων, όπως ο Ιμπν αλ-Αράμπι, χρησιμοποίησαν και ανέπτυξαν πολλές Νεοπλατωνικές ιδέες. Το δόγμα του Ιμπν αλ-Αράμπι για την ενότητα του Όντος (waḥdat al-wujūd) απευθυνόταν όχι μόνο σε μυστικιστές, αλλά και σε Μουσουλμάνους νομικούς και θεολόγους, δηλαδή σε εκείνους που στην πραγματικότητα ασχολήθηκαν με θέματα δημόσιας πολιτικής και διεθνών σχέσεων.

Όσοι, ανεξαρτήτως Χριστιανικής ή Μουσουλμανικής καταγωγής, καταφέρνουν να μάθουν (master) να εργάζονται με την αποφατική θεολογία, τις ιδιότητες, τα ονόματα και τα χαρακτηριστικά του Θεού, καθώς και τις διαχρονικές διαδικασίες της θεοφάνειας και του φαινομένου της προ-αιωνιότητας, θα είναι τελικά καλύτερα εξοπλισμένοι για να κατανοήσουν τα συμφέροντα και τις ανάγκες της άλλης πλευράς από εκείνους που λαμβάνουν κοσμική εκπαίδευση στην Οξφόρδη ή το Χάρβαρντ σύμφωνα με τα Αγγλοσαξονικά πρότυπα της φιλελεύθερης παράδοσης που είναι ουσιαστικά αντιθρησκευτική.

μετάφραση Ρήγας Ακραίος

από εδώ: https://www.geopolitika.ru/en/article/balkans-and-middle-east-byzantine-...