De 20e eeuw was een eeuw van rivaliteit tussen drie ideologieën. Sommige wisten enkele eeuwen te heersen (liberalisme), andere tientallen jaren (communisme en nationaal socialisme). Maar hun ondergang lijkt ons duidelijk. Alle drie de ideologieën, dochters van de New Age filosofie, hebben de ruimte van de politiek verlaten. Het tijdperk van de moderniteit is ten einde gekomen.

Het einde van het moderne tijdperk

De dood van het liberalisme lijkt niet zo duidelijk als die van het communisme of het nationaal socialisme. Francis Fukuyama verkondigt "het einde van de geschiedenis", d.w.z. het einde van de rivaliteit tussen de drie ideologieën en de eindoverwinning van de liberale doctrine. Maar het liberalisme heeft niet gewonnen... Dit kan men zien door te letten op het onderwerp van de politiek vandaag. Was in het klassieke liberalisme het onderwerp van de politiek het individu (zijn voornaamste deugd was de vrijheid in negatieve zin: nauwkeurig beschreven door Helvetius: "Een vrij mens is een mens die niet geketend is, niet gevangen zit, niet als een slaaf geïntimideerd wordt door de vrees voor straf..."), vandaag bestaat dit individu niet meer. Het subject van het klassieke liberalisme is uit alle sferen geëlimineerd, zijn heelheid wordt gewantrouwd, zijn identiteit, zelfs als die negatief gesteld is, wordt gekarakteriseerd als een mislukking in de werking van het globale virtuele systeem van de moderniteit. De wereld is het rijk van de post-politiek en het post-liberalisme binnengegaan.

Rizomatische politiek

Het individu is veranderd in een rizoom, de contouren van het subject zijn opgelost met het geloof in de Nieuwe Tijd ("Er is geen Nieuwe Tijd geweest!" verkondigt Bruno Latour, die in de moderniteit de vele tegenstrijdigheden opmerkt en de niet-naleving van haar eigen regels van werking - de grondwet). "We zijn het hout beu", de logos van de moderniteit wordt bespot door de vloeibare en versmolten maatschappij van de postmoderniteit. Er ontstaat een nieuwe actor in de politiek: het post-subject. Hij denkt chaotisch: dia's veranderen in zijn hoofd met de snelheid van het licht, en doorkruisen de klassieke logische denkstrategieën. Het nieuwe denken is dat van een chaotische stub, het glitch-denken. De politiek wordt omgevormd tot een wonderland, waarin de actor-bewijs-Alice nu toeneemt, nu afneemt in het psychedelische schema van de nieuwe post-rationaliteit.

Het hedendaagse links en rechts zijn een voorbeeld van dit patroon. De recente coalitie van links en rechts tegen het Front National na de eerste ronde van de regionale verkiezingen toonde het einde van het politieke model van de moderniteit. De versmelting van de waarden van links en rechts, verenigd door een nieuw soort liberaal virus. Modern links begint te flirten met het kapitaal, verdedigt actief de politieke waarden van rechts (ecologie) en rechts neemt het komische karakter aan van nep-nationalisten.

Een kenmerk van de post-politiek is de vervaging van de contouren van de schaal van het "gebeuren". De schaal verschuift dramatisch ("Alice groeit, Alice krimpt"). De moderne confrontatie tussen het systeem en het terrorisme is door Baudrillard de Vierde Wereldoorlog genoemd. In tegenstelling tot de vorige oorlogen - de 1-2 wereldschaal, WW3 - de confrontatie van de twee belangrijkste geopolitieke polen (VS en USSR) - een softpower, semi-middeleeuwse oorlog met de bereidheid om elk moment oorlog te worden met nieuwe wapens; WW4 - een postmodernistische oorlog waarin zowel vijand als vriend behendig met elkaar verweven zijn (het terrorisme wordt een deel van het politieke systeem). WW4 flirt met schaal: haar voornaamste kenmerk is willekeur, chaos en willekeur bij het bepalen van de schaal van de gebeurtenis (het micro-verhaal wordt de gebeurtenis, macro-verhalen worden genegeerd). Een terreurdaad beslaat een klein gebied: een gebouw, een gang, een paar kamers of terrassen (micro-verhaal). Maar de betekenis ervan is even groot als de slag bij Stalingrad (macro-narratief).

In de klassieke oorlogen waren er referentiepunten waartegen wij de gebeurtenis en haar betekenis konden afzetten. In de moderne politieke wereld zijn er geen referentiepunten: het is als Alice in Wonderland. Nu eens neemt zij af, dan weer toe, maar haar "normale, ideale" groei is onmogelijk vast te stellen (de chaos die Deleuze beschrijft in De logica van de betekenis). De logica van het politieke is afgeschaft.

De terroristische aanslagen (130 doden - Parijs, vrijdag 13) doen de "politiek" meer wankelen dan grootschalige oorlogen (Syrië). Dit toont aan dat de wereld een nieuwe fase ingaat: die van de rizomatische politiek. Om de hedendaagse politiek te begrijpen, moeten we leren denken in rizomatische termen. Absorbeer de chaos.

Post-politiek is een wereld van politieke technologie, 5 seconden links, socialistisch - 5 seconden rechts, republikeins. Identiteit verandert met de klik van een afstandsbediening van de TV, technologie. (Alleen rijst de vraag: wie bestuurt de afstandsbediening, wie beslist over het veranderen van de schuif?) In de termen van Martin Heidegger, de voornaamste kracht van de moderne post-politiek: de machenschaft und tehnne.

Een alternatief voor rizomatische politiek in een situatie waarin ideologieën dood zijn

De geschriften van Heidegger bieden een bijzonder perspectief op de organisatie van het politieke. In de liberale westerse maatschappij zijn het werk van Heidegger en vooral zijn politieke filosofie (die niet expliciet gegeven wordt) niet voldoende onderzocht. In de regel wordt de studie van de politieke filosofie van Heidegger gereduceerd tot een poging om in de filosoof een apologia te vinden voor het fascisme en het antisemitisme (een voorbeeld hiervan is de reactie van de filosofische gemeenschap op de recente publicatie van de Black Notebooks, bijzonder welsprekend van de Franse historicus van de filosofie Emmanuel Faye). Een dergelijke interpretatie gaat voorbij aan de metafysische dimensie van de filosofie van Heidegger en lijkt onnodig oppervlakkig en vertekenend voor de leer van Heidegger.

Martin Heidegger kan niet geïnterpreteerd worden in het kader van eender welke politieke theorie van de 20e eeuw. Zijn kritiek op machenshaft geldt niet alleen voor de Joden (en niet op een biologisch, maar op een metafysisch principe), maar ook, in veel sterkere mate, voor het nationaal-socialisme. In die zin kunnen we zeggen dat Heidegger een fundamentele kritiek op het nationaal-socialisme vertegenwoordigt, waarin hij manifestaties van machenshaft ziet (in tegenstelling tot het "geestelijke", authentieke nationaal-socialisme - dat volgens Heidegger onder het bewind van Hitler niet gerealiseerd werd).

Heidegger erkent een diepe crisis in de politieke systemen. Als hij de geschiedenis van het zijn toepast op de geschiedenis van het politieke, blijkt de politiek een proces te zijn van het geleidelijk vergeten van het zijn en het naderen van het zijn. Het moderne politieke heeft geen existentiële dimensie, het bestaat op een niet-authentieke manier. Politiek en ontologie zijn onafscheidelijk, Plato had dit reeds in de Republiek benadrukt, toen hij de homologie tussen het politieke en het ontologische invoerde ("gerechtigheid in de ziel is dezelfde als gerechtigheid in de staat").

Wanneer wij de fundamentalistontologie toepassen op het gebied van het politieke, kunnen wij voorstellen dat het politieke authentiek en inauthentiek kan bestaan. Het authentieke bestaan van de politicus is zijn toewijding aan het zijn, het niet-authentieke is zijn buitensporige preoccupatie met het zijn, zijn vergetelheid van het zijn. De toestand waarin de politicus authentiek existentieel wordt, is hiërarchisch. Het ontologische staat boven het ontische. Het authentieke boven het niet-authentieke. De soorten overheersing liggen in een strikte verticale lijn: van mahenschaft tot herschaft.

In de huidige situatie van crisis van het "politieke" verdient de existentiële politiek bijzondere aandacht en lijkt zij ons een echt alternatief voor de rhizomatische politiek. Zij behoeft diepgaande studie en verdere ontwikkeling.