Η νέα στροφή του φιλελευθερισμού

Στη σημερινή ιστορική συγκυρία μπορούμε να διακρίνουμε με σαφήνεια ένα πολύ σπουδαίο φαινόμενο: μια νέα στροφή της φιλελεύθερης ιδεολογίας. Όπως κάθε άλλη πολιτική ιδεολογία, ο φιλελευθερισμός μεταβάλλεται συνεχώς, αλλά σε συγκεκριμένες περιόδους μπορούμε να εντοπίσουμε πραγματικά θεμελιώδεις μεταβολές που μας δίνουν το δικαίωμα να πούμε: εδώ κάτι τελειώνει και κάτι νέο αρχίζει. Αυτό είναι το next-momentum. Συχνά συνοδεύεται από την πτώση ενός συγκεκριμένου πολιτικού καθεστώτος ή την ισορροπία δυνάμεων μετά από έναν σοβαρό - π.χ. παγκόσμιο - πόλεμο κ.ο.κ. Αλλά μερικές φορές περνάει απαρατήρητη στο λανθάνον υποσυνείδητο επίπεδο. Σίγουρα, μπορούμε πάντα να διακρίνουμε κάποια συμπτώματα των συντελούμενων αλλαγών, αλλά το βάθος τους και το ερώτημα αν έχουμε φτάσει στο σημείο χωρίς επιστροφή παραμένουν προς το παρόν υπό συζήτηση.

«Υποστηρίζω ότι αυτή τη στιγμή είμαστε μάρτυρες μιας τέτοιας δραματικής αλλαγής στη φιλελεύθερη πολιτική ιδεολογία.»

Ας το ονομάσουμε μετάβαση από τον φιλελευθερισμό 1.0 στον φιλελευθερισμό 2.0. Όπως κάθε σοβαρή μετάβαση, απαιτεί μια ορισμένη "ιεροτελεστία μετάβασης". Ερμηνεύω ως τέτοια, την κατάσταση στην οποία η προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ κορυφώθηκε με την ανατροπή του από την παγκοσμιοποιητική ελίτ με προεξάρχοντα τον Joe Biden και την -για άλλη μια φορά! - neocon (neoconservative) κυβέρνηση. Αλλά αυτό δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια "ιεροτελεστία της μετάβασης" - που εκδηλώνεται στις gay pride παρελάσεις, στις εξεγέρσεις των BLM, στις ιμπεριαλιστικές επιθέσεις των LGBT+, στην παγκόσμια εξέγερση του άγριου φεμινισμού και στη θεαματική έλευση του μετα-ανθρωπισμού και της ακραίας τεχνοκρατίας. Πίσω από όλα αυτά υπάρχουν βαθύτερες - καθαρά διανοητικές, φιλοσοφικές - διαδικασίες τις οποίες προτείνω να εξετάσουμε.

Φιλελεύθερη μοναξιά

Θα ήθελα να δηλώσω εκ των προτέρων ότι θα πραγματοποιήσω την εν λόγω έρευνα μέσω της δομικής μου προσέγγισης, η οποία βασίζεται στην Τέταρτη Πολιτική Θεωρία. Αυτό σημαίνει ότι θεωρώ ότι η φιλελεύθερη ιδεολογία (ή η Πρώτη Πολιτική Θεωρία) είναι το σύνολο της ιστορικής διασποράς του ίδιου του παραδείγματος της Δυτικής Νεωτερικότητας, το οποίο κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα κέρδισε την επική μάχη ενάντια στους κύριους αντιπάλους του - τους κομμουνιστές (Δεύτερη Πολιτική Θεωρία) και τους φασίστες (Τρίτη Πολιτική Θεωρία), οι οποίοι προς στιγμήν αμφισβήτησαν τη φιλελεύθερη αξίωση να είναι η πιο σύγχρονη και δήλωσαν ότι είναι πιο σύγχρονοι από τους φιλελεύθερους. Αυτό διατυπώθηκε ρητά από τον μαρξιστικό φουτουρισμό, αλλά διέπει και τον φασιστικό τρόπο σκέψης.

Έτσι, σύμφωνα με αυτό το όραμα, ο φιλελευθερισμός ως ιδεολογία - πολιτική, οικονομική, πολιτιστική, κοινωνική κ.ο.κ. - κέρδισε κατά τον 20ό αιώνα όχι μόνο τακτικά, αλλά και στρατηγικά, και κατά κάποιο τρόπο έγινε αμετάκλητα η μοναδική πολιτική ιδεολογία μετά τη δεκαετία του 1990. Αυτό συνήθως αποκαλείται "μονοπολική στιγμή" (Charles Krauthammer) και βαφτίστηκε - πρόωρα όπως φαίνεται τώρα - "το τέλος της ιστορίας" από τον Francis Fukuyama. Πέρα από όλες τις λεπτομέρειες και τα ζητήματα που άπτονται του ακριβούς προσδιορισμού του χρόνου, η ιδεολογική νίκη του φιλελευθερισμού ακριβώς εκείνη την περίοδο ήταν αναμφισβήτητη. Ο κινεζικός κομμουνισμός δεν αποτελούσε μια πλήρη εναλλακτική λύση στον φιλελεύθερο καπιταλισμό, διότι από την εποχή της διακυβέρνησης του Ντενγκ Σιαοπίνγκ, η Κίνα ενσωματώθηκε, εν μέρει, στην παγκόσμια πολιτική οικονομία σε μια προσπάθεια να τη χρησιμοποιήσει προς όφελος της ισχύος της χώρας, αποδεχόμενη ωστόσο τους βασικούς φιλελεύθερους κανόνες και τις αρχές της ελεύθερης αγοράς.

Αυτό ήταν το σημείο καμπής που διαχώρισε συμβολικά τον παλιό φιλελευθερισμό από τον νέο φιλελευθερισμό, τον φιλελευθερισμό 1.0 από τον επερχόμενο φιλελευθερισμό 2.0. Τότε, στη δεκαετία του 1990, μπορούσαμε να καταγράψουμε την κυοφορία μιας βαθιάς σημασιολογικής μετάλλαξης της Πρώτης Πολιτικής Θεωρίας. Η επική νίκη του φιλελευθερισμού στον 20ό αιώνα δημιούργησε δύο σημαντικές ιδεολογικές μετατοπίσεις:

- Η εμφάνιση των ερυθρό-καφέ ή " Eθνικο-Μπολσεβικικών " συμμαχιών, βασισμένων σε μια βαθιά κατανόηση της αμετάκλητης ήττας, τόσο του ιστορικού κομμουνισμού όσο και του φασισμού από τον φιλελευθερισμό και στη θέληση να δημιουργηθεί ένα κοινό αντιφιλελεύθερο μέτωπο δεξιάς-αριστεράς (αλλά αυτό παρέμεινε μια πολιτικά περιθωριακή τάση, ασύγκριτα μικρότερη σε σύγκριση με τη σοβαρότητα του κινδύνου της φιλελεύθερης κυριαρχίας, που συνιστούσε ένα τέτοιο ιδεολογικό εγχείρημα),

- Η μοναξιά του φιλελευθερισμού, ο οποίος έχασε και τους δύο κύριους ιδεολογικούς εχθρούς του, αποτέλεσε (όπως διδάσκει ο Carl Schmitt τονίζοντας τη σημασία της διάκρισης φίλου/εχθρού για τον ίδιο τον ορισμό της πολιτικής και ιδεολογικής ταυτότητας) ένα σημαντικό στοιχείο της αυτοεπιβεβαίωσης του φιλελευθερισμού.

Στο βαθμό που ο αντιφιλελεύθερος Eθνικο-Mπολσεβικισμός δεν αποτελούσε πραγματική πολιτική απειλή, το πρόβλημα της μοναξιάς παρέμενε θεμελιώδες.

Ο Εθνικο-Μπολσεβικισμός ως έννοια που προκλήθηκε από τη νίκη του φιλελευθερισμού

Φιλοσοφικά, ο Eθνικο-Mπολσεβικισμός συνέπεσε με την παράλληλη αλλαγή παραδείγματος που εμφανίστηκε με τη μετα-νεωτερικότητα. Οι μεταμοντέρνοι συγγραφείς, προερχόμενοι κυρίως από την άκρα αριστερά, έγιναν πολύ επικριτικοί απέναντι στον κομμουνισμό σοβιετικού και εν μέρει κινεζικού τύπου και έτσι υιοθέτησαν τη στρατηγική μιας ιδεολογικής συμμαχίας (πάντα όλο και πιο "αντιφασιστικής" και επίσης αντι-ΕΜ) με τους αριστερούς φιλελεύθερους. Έτσι, ο Μεταμοντερνισμός καθιερώθηκε ως ένα είδος κοινού εδάφους, με τους πρώην κομμουνιστές να γίνονται όλο και πιο φιλελεύθεροι (ατομικιστές, ηδονιστές κ.ο.κ.) και με τους αριστερούς φιλελεύθερους να υιοθετούν την πρωτοποριακή επιστημολογία των ριζοσπαστικών στοχαστών που προωθούν ακραίες θεωρίες και πρακτικές χειραφέτησης - από κανόνες, νόρμες, σταθερές ταυτότητες, ιεραρχίες, σύνορα κ.ο.κ. Εδώ είναι που έχει τις ρίζες του ο φιλελευθερισμός 2.0. Αλλά για να γίνει σαφής με τη μορφή της νέας εκδοχής της φιλελεύθερης πολιτικής ιδεολογίας, χρειάστηκαν άλλα 30 χρόνια δραματικής πολιτικής ζωής. Το φαινόμενο Τραμπ ήταν η τελευταία και πιο καθοριστική περίοδος που ώθησε όλη τη δομή του φιλελευθερισμού 2.0 να εμφανιστεί όπως είναι.

«Το κύριο χαρακτηριστικό του φιλελευθερισμού 2.0 είναι η αναγνώριση ενός εσωτερικού εχθρού, μιας πέμπτης φάλαγγας μέσα στον ίδιο τον φιλελευθερισμό. Ελλείψει καλά εδραιωμένων ιδεολογικών εχθρών - κομμουνιστών και φασιστών - οι μοναχικοί φιλελεύθεροι αναγκάστηκαν να επανεξετάσουν την ίδια τη χαρτογράφηση της κυριαρχίας τους που είχε γίνει παγκόσμια. Ιδεολογικά, η αδύναμη ερυθρό-καφέ τάση εμφανίστηκε πιο σημαντική απ' ό,τι θα μπορούσε να θεωρηθεί από την εμφάνισή της ως κίνημα με ασήμαντη απήχηση.»

Αλλά αν εξετάσουμε αυτόν τον Εθνικο-Μπολσεβικισμό με ευρύτερους όρους, η συνολική εικόνα αλλάζει δραστικά. Η επανεμφάνιση της Ρωσίας του Πούτιν μπορεί να αξιολογηθεί ως ένα νέο μείγμα της σοβιετικού τύπου στρατηγικής της αντιδυτικής πολιτικής και του παραδοσιακού ρωσικού εθνικισμού. Κατά τα άλλα, το φαινόμενο Πούτιν παραμένει αινιγματικό. Εξομοιώθηκε, κατά προσέγγιση, με τον "Εθνικο-Μπολσεβικισμό", γεγονός που επιβεβαιώνει το κύριο ιδεολογικό πλαίσιο της μονοπολικής - φιλελεύθερης - εποχής. Η ίδια προσέγγιση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και για την ερμηνεία του κινεζικού φαινομένου. Διαφορετικά, θα ήταν δύσκολο ή, πολύ απλά, αδύνατο να εξηγηθεί η πολιτική της Κίνας και κυρίως η γραμμή του Σι Τζινπίνγκ. Εδώ, και πάλι, βλέπουμε τον ιδιαίτερο κινεζικό κομμουνισμό να αναμειγνύεται με τον ολοένα και περισσότερο εμφανή κινεζικό εθνικισμό. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για την άνοδο του ευρωπαϊκού λαϊκισμού (ποπουλισμού - populism), όπου η απόσταση μεταξύ αριστεράς και δεξιάς μειωνόταν δραστικά μέχρι το σημείο της εμβληματικής δημιουργίας της κιτρινοπράσινης συμμαχίας στην ιταλική κυβέρνηση που βασίστηκε στη συμμαχία μεταξύ της Lega di Nord (δεξιός λαϊκισμός) και των 5 Stars (αριστερός λαϊκισμός). Μια ανάλογη σύγκλιση είχε προδιαγραφεί στη λαϊκιστική (πουπουλιστική) εξέγερση των Κίτρινων Γιλέκων κατά του Μακρόν στη Γαλλία, στην οποία οι οπαδοί της Marine Le Pen πολεμούσαν το φιλελεύθερο κέντρο μαζί με τους οπαδούς του Jean-Luc Melenchon.

Έτσι, στη μονοπολική παγκόσμια τάξη οι φιλελεύθεροι ήταν κατά κάποιο τρόπο υποχρεωμένοι να αποδεχθούν την απειλή του Εθνικο-Μπολσεβικισμού - με την ευρεία έννοια του όρου - ως κάτι σοβαρό. Και ως εκ τούτου άρχισαν να πολεμούν μια τέτοια σύγκλιση υπονομεύοντας τους μηχανισμούς και τους συντελεστές της, όπου κι αν εμφανίζονταν. Αλλά για να μην βοηθήσουν στην προώθηση μιας αυτοπροσδιοριζόμενης αποτελεσματικής εναλλακτικής λύσης στη φιλελεύθερη παγκοσμιοποιητική κυριαρχία, οι παγκόσμιες ελίτ υπονόμευσαν επιφανειακά τη σημασία αυτού του φαινομένου, ενώ στην πραγματικότητα το πολεμούσαν με κάθε μέσο. Αν ο Πούτιν, ο Σι Τζινπίνγκ, οι Ευρωπαίοι λαϊκιστές (αριστεροί και δεξιοί) και τα ισλαμικά αντιδυτικά κινήματα (ομοίως ούτε υπερβολικά ιδεολογικώς κομμουνιστικά, ούτε εθνικιστικά), καθώς και τα αντικαπιταλιστικά ρεύματα στη Λατινική Αμερική και την Αφρική είχαν συνείδηση ότι αντιτίθενται στον φιλελευθερισμό από μια κατά κάποιον τρόπο ενιαία ιδεολογική θέση, η αποδοχή του αριστερού/δεξιού ή ενιαίου λαϊκισμού ως ξεκάθαρου πεδίου θα ενίσχυε σημαντικά την αντίστασή τους, πολλαπλασιάζοντας τις δυνατότητές τους. Έτσι, για να μην αφήσουν να συμβεί αυτό, οι φιλελεύθεροι χρησιμοποίησαν όλα τα μέσα, πάνω απ' όλα την πέμπτη και την έκτη φάλαγγα (φιλελεύθεροι καλά ενσωματωμένοι στις κυβερνητικές δομές και τυπικά πιστοί στους κυρίαρχους ηγέτες των αντίστοιχων καθεστώτων), οι οποίοι προσπάθησαν να καταστείλουν κάθε ιδεολογική κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση.

Ο εκ των έσω εχθρός

Αλλά ακριβώς οι επιτυχίες τους σε αυτόν τον περιορισμό της πιθανής ανάδυσης μιας Εθνικο-Μπολσεβίκικης - αντιφιλελεύθερης - ιδεολογίας σε μορφή επίσημου εχθρού ήταν αυτές που έκαναν τους φιλελεύθερους όλο και πιο μόνους. Δεν τόλμησαν να αφήσουν τον επίσημο εχθρό να εμφανιστεί, αλλά το τίμημα γι' αυτό ήταν η κυοφορία ενός εσωτερικού εχθρού. Αυτό είναι το κρίσιμο σημείο στη γέννηση του φιλελευθερισμού 2.0.

Πολιτική ιδεολογία δεν μπορεί να υπάρξει όταν το ζεύγος εχθρός/φίλος έχει εκλείψει. Χάνει την ταυτότητά της και δεν μπορεί να συνεχίσει να είναι αποτελεσματική. Το να μην υπάρχει εχθρός ισοδυναμεί με ιδεολογική αυτοκτονία. Έτσι, ένας ασαφής και απροσδιόριστος εξωτερικός εχθρός δεν ήταν αρκετός για να δικαιολογήσει τον φιλελευθερισμό. Με όλη τη δαιμονοποίηση της Ρωσίας του Πούτιν και της Κίνας του Σι Τζινπίνγκ, οι φιλελεύθεροι δεν μπόρεσαν να καταστούν πλήρως πειστικοί. Ακόμα περισσότερο: η αποδοχή της ύπαρξης ενός επίσημου, δομημένου ιδεολογικού εχθρού εκτός της ζώνης της φιλελεύθερης επιρροής (δημοκρατία, οικονομία της αγοράς, ανθρώπινα δικαιώματα, παγκόσμια τεχνολογία, καθολική δικτύωση κ.ο.κ.), μετά την έναρξη της μονοπολικής στιγμής που είχε κατά τεκμήριο γίνει παγκόσμια, θα ισοδυναμούσε με την αναγνώριση κάποιας σοβαρής αποτυχίας. Έτσι, λογικά, έπρεπε να εμφανιστεί ένας εσωτερικός εχθρός. Αυτό ήταν θεωρητικά απαραίτητο στην ανάπτυξη των ιδεολογικών διεργασιών μετά τη δεκαετία του 1990. Και ο εσωτερικός εχθρός έφτασε ακριβώς στην ώρα του, ακριβώς όταν τον χρειαζόταν περισσότερο. Είχε ένα όνομα: Ντόναλντ Τραμπ.

Με την ταμπέλα που του έδωσαν, από την πρώτη στιγμή της εμφάνισής του στις αμερικανικές εκλογές του 2016, ο Ντόναλντ Τραμπ άρχισε να παίζει έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο - αυτόν του εχθρού.

Αποτέλεσε τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ του φιλελευθερισμού 1.0 και του φιλελευθερισμού 2.0. Έγινε η μήτρα του φιλελευθερισμού 2.0, βοηθώντας τον να γεννηθεί τελικά στο ακέραιο. Αρχικά, υπήρχε η σαθρή ιδέα της προσπάθειας να συνδεθεί ο Τραμπ με τον ερυθρό-καφέ Πούτιν. Αυτό προκάλεσε πραγματική ζημιά στην προεδρία του Τραμπ, αλλά, ιδεολογικά, ήταν ασυνεπές. Όχι μόνο εξαιτίας της απουσίας πραγματικών σχέσεων μεταξύ Τραμπ και Πούτιν και του καθαρά ιδεολογικού καιροσκοπισμού του Τραμπ, αλλά και επειδή ο ίδιος ο Πούτιν, που έμοιαζε με "Εθνικο-Μπολσεβίκο" που αντιτίθεται συνειδητά στον παγκόσμιο φιλελευθερισμό, είναι στην πραγματικότητα πολύ περισσότερο πραγματιστής - ρεαλιστής. Όπως και ο Τραμπ, είναι ένας λαϊκιστής, και επίσης, όπως και ο Τραμπ, είναι περισσότερο ένας οπορτουνιστής που δεν ενδιαφέρεται για την ιδεολογία.

Το εναλλακτικό σενάριο της παρουσίασης του Τραμπ ως "φασίστα" ήταν επίσης γελοίο. Καθώς χρησιμοποιήθηκε υπερβολικά από τους πολιτικούς του αντιπάλους, προκάλεσε πράγματι προβλήματα στον Τραμπ, αλλά ήταν και αυτό εντελώς ασυνεπές. Ούτε ο ίδιος ο Τραμπ ούτε κάποιοι από το προσωπικό του ήταν "φασίστες" ή εκπρόσωποι κάποιας ακροδεξιάς τάσης, που άλλωστε έχει προ πολλού περιθωριοποιηθεί πλήρως στην αμερικανική κοινωνία και υπάρχει μόνο ως ένα είδος ελευθεριακού περιθωρίου της κουλτούρας του κιτς.

Έτσι, αντιμετωπίζοντας τον Τραμπ σε ιδεολογικό επίπεδο (και όχι μόνο στην προπαγάνδα, όπου όλες οι μέθοδοι γίνονται αποδεκτές αν αποδίδουν), οι φιλελεύθεροι ήταν υποχρεωμένοι να προσδιορίσουν τη θέση του διαφορετικά. Και εδώ προσεγγίζουμε το πιο σημαντικό σημείο της μελέτης μας. Ο Τραμπ ήταν και είναι εκπρόσωπος του φιλελευθερισμού 1.0. Αυτός διαπιστώθηκε ότι είναι, ακριβώς, ο κύριος -και αυτή τη φορά πραγματικά εσωτερικός- εχθρός του νέου φιλελευθερισμού.  Αν παραμερίσουμε όλα τα ξένα καθεστώτα που η πολιτική πρακτική τους αντιτίθεται στη φιλελεύθερη ιδεολογία ως προς το γεγονός ότι δεν δημιουργούν κανένα σοβαρό πρόβλημα, αλλά αντίθετα δεν αποτελούν παρά περιστασιακά, άναρθρα εμπόδια στο δρόμο προς τον αναπόφευκτο θρίαμβο της φιλελεύθερης προόδου, απομένει μόνο ένας πραγματικός εχθρός του φιλελευθερισμού - ο ίδιος ο φιλελευθερισμός. Προκειμένου να προχωρήσει περαιτέρω, ο φιλελευθερισμός έπρεπε να προβεί σε μια εσωτερική εκκαθάριση.

Εδώ εμφανίζεται μια εσωτερική, σαφώς ορατή και καθορισμένη διάσπαση. Ο νέος φιλελευθερισμός, θεμελιωμένος στη συνεχή σύγκλιση με τον αριστερό μεταμοντερνισμό, έπαψε να αναγνωρίζει τον εαυτό του στον παλιό φιλελευθερισμό. Και ακριβώς αυτός ο παλιός φιλελευθερισμός ταυτίστηκε με τη συμβολική φιγούρα του Ντόναλντ Τραμπ. Και αξιολογήθηκε ως ο Άλλος. Αυτό τα εξηγεί όλα στην ιδεολογική ανάπτυξη της εκστρατείας του Biden - "return to normality", " build back better" και ούτω καθεξής. Η εν λόγω "κανονικότητα" είναι μια νέα κανονικότητα - η κανονικότητα του φιλελευθερισμού 2.0. Ο φιλελευθερισμός 1.0 - εθνικός, καθαρά καπιταλιστικός, ρεαλιστικός, ατομικιστικός και κατά κάποιο τρόπο ελευθεριακός - κρίθηκε εφεξής ως "ανωμαλία". Η δημοκρατία ως κυριαρχία της πλειοψηφίας, η πλήρης ελευθερία του λόγου και της σκέψης, η ανοιχτή δυνατότητα να εκφράζεις οποιαδήποτε θέση θέλεις, οποιαδήποτε θρησκευτική επιλογή, το δικαίωμα να κάνεις οικογένεια και να οργανώνεις τις σχέσεις των δύο φύλων σε οποιαδήποτε βάση, θρησκευτική ή κοσμική - όλα αυτά, πλήρως αναγνωρισμένα από τον φιλελευθερισμό 1.0, κατέστησαν ανεπίτρεπτα. Στο εξής: πολιτική ορθότητα, κουλτούρα της ακύρωσης - cancel culture, πρακτική της διαπόμπευσης όλων όσων δεν αποδέχονται αυτόν τον αριστερό φιλελευθερισμό ως κάτι αναγκαίο, δικαιολογημένο και φυσιολογικό.

Έτσι, ο φιλελευθερισμός 2.0 εξελίχθηκε σιγά-σιγά σε κάτι ολοκληρωτικό. Δεν ήταν τέτοιος - τουλάχιστον εμφανώς - όταν πολεμούσε ενάντια σε ιδεολογίες πολύ πιο ξεκάθαρα ολοκληρωτικές - τον κομμουνισμό και τον φασισμό. Αλλά όταν αφέθηκε μόνος του, ο φιλελευθερισμός ήρθε να εκδηλώσει το απροσδόκητο χαρακτηριστικό του. Αν ο φιλελευθερισμός 1.0 δεν ήταν ολοκληρωτικός, τότε ο φιλελευθερισμός 2.0 είναι ολοκληρωτικός. Από εδώ και στο εξής, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να μην είναι φιλελεύθερος. Ο παλιός φιλελευθερισμός θα αρνιόταν αμέσως μια τέτοια θέση, διότι αποτελεί ξεκάθαρη και ευθεία αντίφαση με τα ίδια τα θεμέλια της φιλελεύθερης ιδεολογίας που βασίζεται στην ελεύθερη επιλογή. Το δικαίωμα να είναι κανείς μη φιλελεύθερος είχε γίνει σεβαστό όπως και το δικαίωμα να είναι φιλελεύθερος. Αλλά όχι τώρα. Όχι πια. Έτσι, ένας φιλελευθερισμός έχει τελειώσει - μόλις πρόσφατα, τη στιγμή που ο Τραμπ έφυγε από τον Λευκό Οίκο. Ο άλλος φιλελευθερισμός βασιλεύει από εδώ και στο εξής. Εδώ, η ελευθερία (liberty) δεν είναι πλέον ελεύθερη (free). Είναι καθήκον. Και η έννοια της ελευθερίας δεν είναι αυθαίρετη. Ορίζεται με σαφήνεια από τις νέες κυρίαρχες φιλελεύθερες (2.0) ελίτ. Όποιος διαφωνεί είναι καταδικασμένος να ακυρωθεί.

Φριντριχ Φον Ηαγιεκ (Friedrich von Hayek): η αρχή

Μπορούμε να εντοπίσουμε την ιδεολογική εξέλιξη του φιλελευθερισμού 2.0 ακολουθώντας την κατά καιρούς όχι και τόσο σαφή εξέλιξη των ιδεών των ίδιων των κορυφαίων ιδεολόγων του φιλελευθερισμού του 20ού αιώνα. Έχουμε εδώ τρεις βασικούς σταθμούς - τον Φρίντριχ Φον Χάγιεκ (Friedrich von Hayek), τον Καρλ Πόππερ (Karl Popper) και τον Τζορτζ Σόρος  (George Soros). Ανήκουν στην ίδια παράδοση - ο πρώτος ήταν ο άμεσος δάσκαλος του δεύτερου και ο δεύτερος του τρίτου. Φαίνεται λοιπόν ότι πρέπει να έχουν λίγο πολύ τις ίδιες απόψεις. Αυτό είναι εν μέρει σωστό, αλλά εν μέρει όχι.

Ο Φρίντριχ Φον Χάγιεκ ήταν ξεκάθαρα ένας γνήσιος φιλελεύθερος. Στα έργα του επέκρινε τόσο τον κομμουνισμό όσο και τον φασισμό, τονίζοντας τη δέσμευσή τους στο "σχέδιο – the project". Στο όνομα του προγραμματισμού – του σχεδίου, τα κομμουνιστικά και φασιστικά καθεστώτα επέβαλαν τις βίαιες πολιτικές και οικονομικές πρακτικές τους στις κοινωνίες, διαστρεβλώνοντας τη φυσική λογική της κοινωνικής και πολιτικής ζωής. Και τα δύο υπερχρησιμοποιούσαν το μέλλον και την πρόοδο ως καίρια επιχειρήματα για το δικαίωμα να κυβερνούν και να κυριαρχούν ως πολιτική δομή που είναι προικισμένη με την αποστολή να πραγματοποιήσει αυτό το μέλλον με οποιοδήποτε τίμημα. Έτσι, οι κομμουνιστές και οι φασίστες βεβήλωσαν την πραγματικότητα υποτάσσοντάς την στους αυτοαποκαλούμενους "νόμους της προόδου".

Σε αντίθεση με αυτό, ο Φρίντριχ Φον Χάγιεκ αποδέχτηκε, απλώς, το status quo ως κάποιο σημείο εκκίνησης. Ανίκανοι θεωρητικά να υπολογίσουμε σωστά το μέλλον (καθώς υπάρχουν πάρα πολλοί σχετικοί παράγοντες - πάντα περισσότεροι από όσους μπορεί να λάβει υπόψη του ο ανθρώπινος νους), θα πρέπει να προσπαθήσουμε να προχωρήσουμε προσεκτικά, ήπια, χωρίς να καταστρέψουμε τις υπάρχουσες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δομές, αλλά μερικές φορές να προσπαθήσουμε απλώς να τις αναπτύξουμε ή να τις βελτιώσουμε. Ο Φρίντριχ Φον Χάγιεκ αντιπαρέβαλε το "σχέδιο – the project" με την έννοια της παράδοσης, η οποία κατά την άποψή του ήταν η μόνη βάση της οργανικής ανάπτυξης, εφόσον στην παράδοση εντόπιζε το σύνολο των ορθολογικών επιλογών πολλών προηγούμενων γενεών, ως μια τεράστια δομή λαθών και διορθώσεων, την οποία κανένα σχέδιο δεν θα μπορούσε ποτέ να εξισώσει.

Όντας εντελώς αντίθετος στον κομμουνισμό και τον φασισμό (και, λογικά, σε οποιοδήποτε μείγμα τους), ο Φρίντριχ Φον Χάγιεκ ήταν πολύ πιο κοντά στον Έντμουντ Μπερκ (Εdmund Burke) και τον αγγλικό συντηρητισμό. Δεν είναι λοιπόν ασυνήθιστο ότι οι ιδέες του Φρίντριχ Φον Χάγιεκ έγιναν αποδεκτές από μέρος της γαλλικής Nouvelle Droite (Henry de Lesquen, Yvan Blot και άλλοι) σε συνδυασμό με τον μετριοπαθή γαλλικό εθνικισμό.

«Ο Φρίντριχ Φον Χάγιεκ μπορεί να θεωρηθεί το ιδανικό παράδειγμα του φιλελευθερισμού 1.0.»

Καρλ Πόππερ (Karl Popper): το μεσαίο σημείο

Ο μαθητής του Φρίντριχ Φον Χάγιεκ, Καρλ Πόππερ - ο συγγραφέας της θεωρίας της "Ανοιχτής Κοινωνίας" και άμεσος μέντορας του Τζορτζ Σόρος - παρέμεινε πιστός στις ιδέες του Χάγιεκ επιφανειακά. Αποδέχτηκε την ελεύθερη ανάπτυξη της κοινωνίας, άσκησε δριμεία κριτική στο "σχέδιο" καθ’ αυτό και εξέδωσε γενικεύσεις περί του κοινού εδάφους της Δεύτερης και της Τρίτης Πολιτικής Θεωρίας, βοηθώντας έτσι άθελά του στη διαμόρφωση των Εθνικο-Μπολσεβικικών αρχών. Ο Πόππερ εντόπισε το κύριο σφάλμα της πολιτικής παράδοσης στην πλατωνική αποδοχή της ύπαρξης της ιδανικής Πολιτείας που αποτελεί την πηγή των κανόνων και στην αριστοτελική θεωρία του Τέλους, causa finalis - του τέλους ως κύριου λόγου που δικαιολογεί τα μέσα για την επίτευξή του. 

Ακολουθώντας τυπικά την προσέγγιση του Χάγιεκ, ο Πόππερ μετατόπισε σημαντικά ορισμένες σημαντικές επισημάνσεις. Στον τίτλο του κύριου έργου του, Η Ανοικτή Κοινωνία, πρόσθεσε το "και οι εχθροί της", τονίζοντας έτσι τον δυισμό της θέσης του. Φοβούμενος κάθε είδους "φιλελεύθερο σχέδιο", ο Χάγιεκ ήταν πολύ προσεκτικός στη διατύπωση κάθε είδους δυαδικής προσέγγισης της πολιτικής και της ιδεολογίας. Σύμφωνα με τον Χάγιεκ, είτε πρόκειται για φιλελεύθερο είτε για "σχέδιο", ο φιλελευθερισμός είναι οργανικά ανοιχτός σε ό,τι υπάρχει. Πρόκειται για ένα είδος στωικής ηθικής.

Με τον Πόππερ, ωστόσο, αλλάζουμε εντελώς το σύστημα. Η "Ανοιχτή Κοινωνία" είναι ένα ξεκάθαρα φιλελεύθερο “σχέδιο”. Διαιρεί τους πάντες σε δύο στρατόπεδα.

- την Ανοικτή Κοινωνία και

- τους εχθρούς της Ανοιχτής Κοινωνίας.

Και υπάρχει ένας πόλεμος μεταξύ τους. Ο τόνος της κριτικής του Πόππερ στον Πλάτωνα ή τον Αριστοτέλη, τον Χέγκελ ή τον Σέλινγκ (Schelling) δεν είναι μόνο απόλυτα μισαλλόδοξος και υστερικός, αλλά έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ήρεμη προσέγγιση του Χάγιεκ, ακόμα και προς τους αντιπάλους του.

«Ο Πόππερ υποστήριζε τη ριζική καταστροφή των εχθρών της Ανοιχτής Κοινωνίας, υποστηρίζοντας ότι διαφορετικά, στερούμενοι εσωτερικών ορίων, οι ίδιοι θα κατέστρεφαν την Ανοιχτή Κοινωνία. Έτσι, η λογική του Πόππερ ήταν: ας τους σκοτώσουμε νωρίτερα από ότι θα μας σκοτώσουν αυτοί.»

Αυτό ήδη ακούγεται εντελώς διαφορετικό. Αυτή είναι η στροφή προς τον φιλελευθερισμό 2.0. Ο Πόππερ μισεί οτιδήποτε μπορεί να κριθεί ως παραπλήσιο με τον εθνικισμό ή με τον σοσιαλισμό. Δεν απορρίπτει απλώς τη Δεύτερη και την Τρίτη Πολιτική Θεωρία, αλλά τις ποινικοποιεί και ζητά την πλήρη εξόντωσή τους.  

Στα μάτια του, δεν υπάρχει επιλογή να είναι κανείς μη φιλελεύθερος. Κάθε εχθρός της Ανοιχτής Κοινωνίας είναι εξ ορισμού ιδεολογικός εγκληματίας - δεν έχει σημασία αν αυτός (ή αυτή) βρίσκεται στη δεξιά ή στην αριστερή πλευρά του πολιτικού φάσματος.

Αλλά ο Karl Popper εξακολουθούσε να είναι ξεκάθαρα καπιταλιστής και οικονομικά δεξιός. Αντιτιθέμενος σε κάθε είδους κομμουνιστικά/σοσιαλιστικά στοιχεία στην τέχνη, την κοινωνία κ.λπ. ήταν επίσης κατά κάποιο τρόπο πολιτισμικά προς τα δεξιά. Έτσι, ο Πόππερ δεν ήταν ακόμη ένας πλήρους κλίμακας φιλελεύθερος 2.0, αλλά είναι ήδη κοντά.

Τζορτζ Σόρος (George Soros): ο προορισμός

Στη συνέχεια ήρθε το τελευταίο στοιχείο της μετάβασης από τον φιλελευθερισμό 1.0 στον φιλελευθερισμό 2.0. Καλώς ήρθατε στο σύμπαν του Τζορτζ Σόρος. Κατά ειρωνικό τρόπο, το όνομα "Σόρος" στα ουγγρικά σημαίνει "επόμενος". Τι σωστή επιλογή για να είναι η συμβολική φιγούρα του φιλελευθερισμού 2.0.

Ο Σόρος είναι μαθητής του Καρλ Πόππερ, ο οποίος, όπως αναγνωρίζει και ο ίδιος ο Σόρος, επηρέασε καθοριστικά την ιδεολογία του. Ο Σόρος έγινε θιασώτης του Πόππερ και έθεσε ως στόχο της ζωής του να προωθήσει την Ανοιχτή Κοινωνία παντού στον κόσμο. Εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα πλήρους κλίμακας φιλελεύθερο "σχέδιο" (μια αντίφαση στα μάτια του Hayek) που είναι ακόμη πιο επιθετικό και ριζοσπαστικό από αυτό του Πόππερ. Ο Πόππερ περιόρισε τον ακτιβισμό του στην έκφραση των απόψεών του. Ο Σόρος, που έγινε ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο μέσω οικονομικών κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων, εφάρμοσε τις αρχές της Ανοιχτής Κοινωνίας στην παγκόσμια πολιτική. Ο Soros επέλεξε το όνομα "Ανοικτή Κοινωνία" για το ίδρυμά του, το οποίο αποτελεί ομπρέλα για ένα παγκόσμιο δίκτυο επιθετικού φιλελευθερισμού που προσπαθεί να επηρεάσει, να ελέγξει, να ηγηθεί και να υπονομεύσει την πολιτική σε παγκόσμια κλίμακα. Με τον Σόρος, ο φιλελευθερισμός γίνεται πραγματικά εξτρεμιστικός. Δεν διστάζει να χρηματοδοτεί έγχρωμες επαναστάσεις, εξεγέρσεις, πραξικοπήματα κ.ο.κ. όποτε θεωρεί ότι στρέφονται εναντίον κάποιου εχθρού της Ανοιχτής Κοινωνίας. Ποια είναι τα κριτήρια για κάτι τέτοιο; Ποιος είναι ο κριτής; Τα κριτήρια εκφράζονται στη Βίβλο του Σόρος - το βιβλίο του Πόππερ, «Η Ανοιχτή Κοινωνία και οι Εχθροί της». Ο κριτής είναι ο ίδιος ο Σόρος, ο κύριος ρυθμιστής του φιλελεύθερου σχεδίου και της πρακτικής εφαρμογής του.

Ταυτόχρονα, μπορούμε να σημειώσουμε κάποιες αλλαγές στην ιδεολογική στάση του Σόρος και της παγκόσμιας αυτοκρατορίας του. Ο Σόρος έχει αρχίσει να προσεγγίζει όλο και περισσότερο τους ακροαριστερούς φιλελεύθερους, τους απόλυτους μεταμοντέρνους και τους ακροαριστερούς ακτιβιστές πλήρους κλίμακας. Ίσως επειδή θεωρεί ότι αυτοί ασχολούνται περισσότερο με τον πολιτικό ακτιβισμό - ο οποίος είναι απαραίτητος για την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου του φιλελεύθερου εγχειρήματος. Ή οι απόψεις του για το καπιταλιστικό σύστημα γενικά έχουν αλλάξει. Αλλά τα τελευταία του γραπτά και, ακόμη περισσότερο, οι πολιτικές πράξεις του Σόρος και των οργανώσεων που υποστηρίζονται από αυτόν μαρτυρούν μια αυξανόμενη τάση προς την Αριστερά - συμπεριλαμβανομένης της ακροαριστεράς που είναι ανοιχτά επικριτική απέναντι στον καπιταλισμό ως τέτοιο. Ο Σόρος προωθεί ενεργά τον μετα-ανθρωπισμό (posthumanism), την πολιτική των φύλων (gender politics), την κουλτούρα της ακύρωσης (cancel culture), τον φεμινισμό και κάθε είδους αντιθρησκευτικά κινήματα. Όλα αυτά τα υποστηρίζει στο όνομα της προόδου.

«Με τον Σόρος, λοιπόν, έχουμε φτάσει κατά κάποιο τρόπο στο αντίθετο άκρο του φιλελευθερισμού.»

Αν ο Πόππερ ήταν παρόμοιος με τον Χάγιεκ και ο Σόρος ήταν παρόμοιος με τον Πόππερ, τότε ο Σόρος και ο Χάγιεκ εμφανίζονται ως δύο άκρα. Ο ένας (ο Χάγιεκ) τάσσεται υπέρ της παράδοσης, είναι ριζικά εναντίον κάθε είδους "σχεδίου" και είναι σκεπτικός απέναντι στην πρόοδο (καθώς κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει με βεβαιότητα αν κάτι είναι πρόοδος ή όχι). Ο άλλος, αντίθετα, είναι υπέρ της προόδου και ενός φιλελεύθερου "σχεδίου" που μπορεί να ονομαστεί ακροαριστερός φιλελευθερισμός. 

Και οι τρεις είναι εναντίον της Δεύτερης και της Τρίτης Πολιτικής Θεωρίας, αλλά φαίνεται ότι μετά τη νίκη επί αυτών, το φίδι γύρισε να δαγκώσει την ίδια του την ουρά. Ο Σόρος επιτίθεται σχεδόν σε όλα όσα ήταν αγαπητά και ουσιώδη στον Χάγιεκ. 

Όλα αυτά ήταν ξεκάθαρα στην περίπτωση του Τραμπ. Ο Σόρος θεώρησε ότι ο Τραμπ είναι ο βασικός του εχθρός, πράγμα που σημαίνει ότι είναι και ο Χάγιεκ, όπως κανένας άλλος. Ο Τραμπ, άλλωστε, δεν είναι καθόλου μη φιλελεύθερος. Δεν υπάρχει τίποτα Εθνικο-Μπολσεβικικό σε αυτόν και στις θέσεις του. Είναι ένας αγνός φιλελεύθερος - του είδους του Χάγιεκ, όχι του τύπου του Σόρος.

Εδώ βρίσκεται το μεταίχμιο μεταξύ του Χάγιεκ (φιλελευθερισμός 1.0) και του Σόρος (φιλελευθερισμός 2.0).

Άτομο και το διασπασμένο άτομο

Θα ήθελα να στρέψω την προσοχή σας σε ένα ακόμη σημαντικό σημείο: στο πρόβλημα του ατόμου, όπως αυτό "επιλύεται" και στις δύο ιδεολογίες, στον φιλελευθερισμό 1.0 και στον φιλελευθερισμό 2.0.

Ο κλασικός φιλελευθερισμός έθεσε το άτομο στο κέντρο της κοινωνίας. Η φιγούρα του ατόμου στην κοινωνική φυσική του φιλελευθερισμού παίζει τον ίδιο ρόλο με το άτομο στη φυσική επιστήμη. Η κοινωνία αποτελείται από άτομα/ατομικότητες που αποτελούν το μόνο πραγματικό και εμπειρικό θεμέλιο των μετέπειτα κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών κατασκευών. Τα πάντα μπορούν να αναχθούν στο άτομο. Αυτός είναι ο νόμος. 

Όντας έτσι, είναι εύκολο να κατανοήσουμε την ηθική του φιλελευθερισμού που αποτελεί το θεμέλιο της αντίληψής του για τους κανόνες και την πρόοδο. Αν το άτομο είναι το κύριο υποκείμενο της πολιτικής θεωρίας, πρέπει να απελευθερωθεί από κάθε δεσμό με συλλογικές οντότητες που περιορίζουν την ελευθερία του και του στερούν τα φυσικά του δικαιώματα. Ιστορικά, όλοι οι πιθανοί θεσμοί και κανόνες δημιουργήθηκαν από τα άτομα ("Τόμας Χόμπς"), αλλά απέκτησαν κάποια αδικαιολόγητη εξουσία πάνω τους, με το κράτος να αποτελεί σαφές παράδειγμα (ο "Λεβιάθαν"). Αλλά όλες οι κοινωνικές δομές - κοινότητες, αιρέσεις, Εκκλησίες, ιδιοκτησίες, επαγγέλματα, και τον τελευταίο καιρό η τάξη, η εθνικότητα και το φύλο, έχουν την ίδια λειτουργία - σφετερίζονται την ελευθερία του ατόμου, επιβάλλοντάς του (ή της) τους ψεύτικους μύθους κάποιας "συλλογικής ταυτότητας". Έτσι, ο αγώνας ενάντια σε κάθε είδους συλλογική ταυτότητα είναι το ηθικό καθήκον των φιλελεύθερων, και η πρόοδος μετριέται από το αν αυτός ο αγώνας πετυχαίνει ή όχι. 

Μια τέτοια λογική είναι ο κύριος δρόμος του φιλελευθερισμού. Μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα, η κύρια ατζέντα της απελευθέρωσης του ατόμου είχε επιτευχθεί. Η παραδοσιακή προ-νεωτερική ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων είχε ηττηθεί και καταστραφεί ολοκληρωτικά ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα. Η νίκη επί του φασισμού το 1945 και επί του κομμουνισμού το 1991 σηματοδότησαν τα δύο συμβολικά σημεία της απελευθέρωσης του ατόμου από την εθνική και ταξική ("estatist - εστατισμός") ταυτότητα (αυτή τη φορά ως τεχνητές ταυτότητες που επινόησαν οι Νεωτερικές ανελεύθερες ιδεολογίες). Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε ως μνημείο αυτής της ιστορικής νίκης. Ο φιλελευθερισμός έγινε η έμμεση, και μερικές φορές η άμεση, ιδεολογία της.

«Εδώ τελείωσε η νικηφόρα ιστορία του φιλελευθερισμού 1.0. Το άτομο απελευθερώνεται. Το τέλος της ιστορίας είναι τόσο κοντά όσο ποτέ άλλοτε.»

Δεν υπάρχουν πλέον επίσημοι εχθροί εκτός του φιλελευθερισμού. Η ιδεολογία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που αναγνωρίζει σχεδόν ίσα δικαιώματα για κάθε ανθρώπινο ον πέρα από τις εθνικές δικαιοδοσίες (αυτή είναι η κύρια ιδεολογική βάση της μαζικής μετανάστευσης), είναι πιστοποιημένη.  

Σε αυτό το σημείο, οι φιλελεύθεροι συνειδητοποίησαν ότι, εκτός από όλες τις νίκες τους, υπήρχε ακόμη κάτι συλλογικό, κάποια ξεχασμένη συλλογική ταυτότητα που έπρεπε επίσης να καταστραφεί. Καλώς ήρθατε στην πολιτική των φύλων. Το να είσαι άνδρας και γυναίκα σημαίνει να μοιράζεσαι μια συγκεκριμένη συλλογική ταυτότητα που προδιαγράφει ισχυρές κοινωνικές και πολιτιστικές πρακτικές. Αυτή είναι μια νέα πρόκληση για τον φιλελευθερισμό. Το άτομο πρέπει να απελευθερωθεί από το φύλο, καθώς το τελευταίο εξακολουθεί να θεωρείται κάτι αντικειμενικό. Το φύλο θα πρέπει να είναι προαιρετικό και συνέπεια καθαρά ατομικής επιλογής.

Η πολιτική φύλου ξεκινά από εδώ και αλλάζει διακριτικά την ίδια τη φύση της έννοιας του ατόμου. Οι μεταμοντέρνοι ήταν οι πρώτοι που επισήμαναν ότι το φιλελεύθερο άτομο είναι μια ανδρική, ορθολογιστική κατασκευή. Προκειμένου να το "εξανθρωπίσουν" (εδώ βρισκόμαστε ακόμα στη ζώνη του ανθρώπινου), οι νέες χειραφετητικές πρακτικές θα πρέπει όχι μόνο να ξεπεράσουν την ισότητα των φύλων, αλλά συνολικά να ανταλλάξουν το παλιό καλό άτομο με μια νέα, παράξενη και διεστραμμένη (όπως μπορεί να φαίνεται), κατασκευή. Η απλή εξίσωση των κοινωνικών δυνατοτήτων και λειτουργιών για τους άνδρες και τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να αλλάζουν φύλο ελεύθερα και κατά βούληση, δεν λύνει το πρόβλημα. Εξακολουθεί να επικρατεί η "παραδοσιακή" πατριαρχία στον καθορισμό του ορθολογισμού, των κανόνων κ.ο.κ.

«Έτσι, οι μεταμοντέρνοι - ο Ντελέζ (Deleuze), ο Γκουαταρί (Guattar)i και ούτω καθεξής - κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η απελευθέρωση του ατόμου δεν αρκεί. Το επόμενο βήμα είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου, ή καλύτερα της "ζωντανής οντότητας" από το άτομο.»

Τώρα έρχεται η στιγμή της τελικής αντικατάστασης του ατόμου με την προαιρετική ως προς το φύλο "ριζωματική - rhizomatic" οντότητα, ένα είδος διαδικτυακής ταυτότητας. Και το τελευταίο βήμα θα είναι η αντικατάσταση της ανθρωπότητας με μετα-ανθρώπινα παράξενα όντα - μηχανές, χίμαιρες, ρομπότ, τεχνητή νοημοσύνη και άλλα είδη γενετικής μηχανικής. 

Στις δεκαετίες του 1970 και του '80, αυτή ήταν η πρωτοποριακή έρευνα των ακραίων Γάλλων φιλοσόφων. Στη δεκαετία του '90 αποτέλεσε μια σημαντική τάση στον κοινωνικό και πολιτιστικό τομέα των δυτικών χωρών. Στην προεκλογική εκστρατεία του Biden, ήταν ήδη μια πλήρως διαμορφωμένη ιδεολογία που βρισκόταν στην επίθεση, δοξάζοντας όχι πλέον το άτομο (όπως στον φιλελευθερισμό 1.0), αλλά τη νέα, επερχόμενη μετα-ανθρώπινη οντότητα - το τεχνοκεντρικό, προαιρετικό ως προς το φύλο, μετα-ατομικό dividual (το άτομο σε σχάση). Αριστεροί συγγραφείς όπως ο Αντόνιο Νέγκρι (Antonio Negri) και ο Μάικλ Χαρντ (Michael Hardt) (που χρηματοδοτήθηκαν και προωθήθηκαν από τον ίδιο τον Τζορτζ Σόρος) προετοίμασαν το διανοητικό έδαφος για αυτές τις έννοιες. Τώρα όμως γίνονται αποδεκτές από το ίδιο το Μεγάλο Κεφάλαιο, παρά το γεγονός ότι αρχικά στρέφονταν εναντίον του.

Η διαχωριστική γραμμή μεταξύ του ατόμου και του διασπασμένου ατόμου, ή μεταξύ του ακόμα ανθρώπινου και του ήδη μετα-ανθρώπινου, είναι το κύριο πρόβλημα της παραδειγματικής μετατόπισης από τον φιλελευθερισμό 1.0 προς τον φιλελευθερισμό 2.0.

Ο Τραμπ ήταν ένας ανθρώπινος ατομικιστής που υπερασπιζόταν τον ατομικισμό στο ακόμα παλαιού τύπου ανθρώπινο πλαίσιο. Ίσως ήταν ο τελευταίος. Ο Biden είναι υπέρμαχος της άφιξης της μετα-ανθρωπότητας και του διασπασμένου ατόμου.

Ο φιλελευθερισμός 2.0 και η τέταρτη πολιτική θεωρία

Αφιερώνω τις τελευταίες μου παρατηρήσεις πάνω σε αυτό το πραγματικά σημαντικό θέμα, στην Τέταρτη Πολιτική Θεωρία και την ανάπτυξή της στο σημερινό ιδεολογικό πλαίσιο. Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία είναι κανονιστικά προσανατολισμένη ενάντια σε όλες τις μορφές της Νεωτερικότητας, ενάντια στη Νεωτερικότητα καθ’ αυτή. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τις πραγματικότητες της νίκης της Πρώτης Πολιτικής Θεωρίας επί των αντιπάλων της, και συνεπώς της εξασφάλισης της ιδιότητας του μοναδικού κληρονόμου του κεντρικού πνεύματος της Νεωτερικότητας (της Aufklärung), η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία είναι ανοιχτά και ριζικά αντιφιλελεύθερη. Αν μπορούμε να θεωρήσουμε τον Εθνικο-Μπολσεβικισμό ως το πρώτο στάδιο του ιδεολογικού πολιτικο-φιλοσοφικού αναστοχασμού πάνω στο ζήτημα της οριστικής νίκης του φιλελευθερισμού επί του κομμουνισμού το 1991 σε όλο του το μεταφυσικό βάθος, τότε η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία είναι σαφώς το δεύτερο στάδιο του ίδιου διανύσματος. Η κύρια διαφορά έγκειται στην απόρριψη από την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία, του μπολσεβικισμού, του εθνικισμού ή οποιουδήποτε μείγματος αυτών των δύο ως στοιχειωδώς θετικής εναλλακτικής λύσης απέναντι στον παγκοσμίως νικηφόρο φιλελευθερισμό. Αυτό είναι συνέπεια του ριζικά αντι-νεωτερικού πυρήνα της Τέταρτης Πολιτικής Θεωρίας που θα πρέπει να είναι κάτι παραπάνω από σαφής στη διατύπωση των βασικών αρχών της, ούτε λίγο ούτε πολύ κατά την εμπλοκή σε διάφορους συμβιβασμούς με τις υπάρχουσες πολιτικές δομές, είτε αυτές είναι δεξιές είτε αριστερές. Ούτε ο δεξιός ούτε ο αριστερός μη φιλελεύθερος λαϊκισμός (populism) μπορεί να επιτύχει σήμερα ειλικρινή νίκη επί του φιλελευθερισμού. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να ενσωματωθούν η μη φιλελεύθερη αριστερά και η μη φιλελεύθερη δεξιά. Αλλά οι κυβερνώντες φιλελεύθεροι είναι πολύ προσεκτικοί σε αυτό το θέμα και προσπαθούν πάντα να αποτρέψουν εκ των προτέρων οποιαδήποτε τέτοια κίνηση. Η μυωπία των ακροαριστερών και ακροδεξιών πολιτευτών και ομάδων εξυπηρετεί μόνο τα καθήκοντα των φιλελευθέρων.  

Έτσι, μετά από 30 χρόνια ιδεολογικής πάλης, μπορώ να προτείνω να ξεφύγουμε από το Εθνικο-Μπολσεβικικό στάδιο και να περάσουμε κατευθείαν στην ίδια την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία, απορρίπτοντας κάθε είδους σοσιαλισμό και εθνικισμό και αντίθετα υποστηρίζοντας ένα καθαρά αντι-νεωτερικό όραμα πολιτικής οργάνωσης. Είναι τόσο δύσκολο να ενώσουμε τους αδύναμους και παρηκμασμένους αριστερούς και δεξιούς, που θα ήταν ευκολότερο να ξεκινήσουμε από το μηδέν και να οικοδομήσουμε την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία ως μια πλήρως ανεξάρτητη και ανοιχτά αντι-νεωτερική ιδεολογία. Αλλά, ταυτόχρονα, δεν θα πρέπει να αγνοήσουμε την εμφανή και αυξανόμενη άβυσσο μεταξύ του φιλελευθερισμού 1.0 και του φιλελευθερισμού 2.0. Φαίνεται ότι η εσωτερική εκκαθάριση της Νεωτερικότητας και της Μετα-Νεωτερικότητας οδηγεί τώρα στη βάναυση τιμωρία και τον πλήρη αφορισμό ενός νέου είδους πολιτικών όντων - αυτή τη φορά τα θύματα θα είναι οι ίδιοι οι φιλελεύθεροι, όσοι δεν αναγνωρίζουν τον εαυτό τους στη στρατηγική του Great Reset των Μπάιντεν-Σόρος, όσοι αρνούνται να απολαύσουν την οριστική εξαφάνιση της παλιάς καλής ανθρωπότητας, των παλιών καλών ατόμων, της παλιάς καλής ελευθερίας ή της οικονομίας της αγοράς. Δεν θα υπάρχει θέση για τίποτα από αυτά στον φιλελευθερισμό 2.0. Θα γίνει μετα-ανθρώπινος, και όποιος το αμφισβητεί αυτό θα γίνει δεκτός στο κλαμπ των εχθρών της Ανοιχτής Κοινωνίας. Είμαστε εδώ για δεκαετίες και αισθανόμαστε λίγο πολύ άνετα πια. Οπότε, καλώς ήρθατε στην κόλαση, νεοφερμένοι. Οποιοσδήποτε υποστηρικτής του Τραμπ ή απλός Ρεπουμπλικάνος θεωρείται, πλέον, μια δυνητικά επικίνδυνη προσωπικότητα, όπως ακριβώς ήμασταν εμείς εδώ και πολύ καιρό.

«Εδώ είναι το σημαντικό σημείο. Όταν επιμένουμε να ξεπεράσουμε την Εθνικο-Μπολσεβικική θέση, δεν εννοούμε να γίνουμε περισσότερο αποδεκτοί από τους φιλελεύθερους. Όχι· απλώς αποσαφηνίζουμε τη θέση μας προκειμένου να την κάνουμε πιο συνεπή με τις βαθιές αντι-νεωτερικές αρχές. Ωστόσο, στη σημερινή μετάβαση από τον φιλελευθερισμό 1.0 στον φιλελευθερισμό 2.0, αυτό μπορεί παρεμπιπτόντως να έχει κάποιες πρακτικές προεκτάσεις.»

Οι Φιλελεύθεροι 1.0 θα πρέπει να λάβουν υπόψη τους το γεγονός ότι η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία αναγνωρίζει ως κύριο ιδεολογικό εχθρό της την κατάσταση που αποτελεί σήμερα την εκδήλωση αυτού που μισούν και από την οποία υποφέρουν. Ο Τραμπισμός και γενικά ο ανθρώπινος ατομικιστικός φιλελευθερισμός δέχονται πλέον επίθεση. Στα μάτια των Σορικών και των Μπαϊντενικών, είναι σχεδόν ταυτόσημοι με τους Εθνικο-Μπολσεβίκους κ.ο.κ. Δεν κάνουν καμία διάκριση. Το να είσαι εχθρός της Ανοιχτής Κοινωνίας είναι η τελική καταδίκη. Δεν μπορείτε να το αλλάξετε αυτό. Είναι λοιπόν καιρός να λάβουμε υπόψη μας το γεγονός ότι οι φιλελεύθεροι 1.0 δεν είναι πλέον αξιοσέβαστοι πολίτες του καπιταλιστικού status quo. Οι φιλελεύθεροι 1.0 στέλνονται πλέον στην εξορία, στο πολιτικό γκέτο - σε εμάς. Επειδή η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία απαιτεί την αναθεώρηση ολόκληρης της πορείας της πολιτικής Νεωτερικότητας, δεν είναι απαραίτητο να γίνουμε φίλοι του κομμουνισμού ή του εθνικισμού σε αυτό το γκέτο. Δεν πρόκειται για τον Εθνικο-Μπολσεβικισμό. Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία αφορά την τελική μάχη για την ανθρωπότητα ενάντια στον φιλελευθερισμό 2.0 - αυτό ακριβώς που αντιλαμβάνεστε κι εσείς. Από την αρχή ήταν ένα είδος συμβιβασμού να συμπεριληφθεί ο "εθνικισμός" στην εξέγερση ενάντια στον σύγχρονο κόσμο. Ο Έβολα εξήγησε καλά τους λόγους και τα όρια αυτού. Δεν ήταν μικρότερος - και ίσως πολύ μεγαλύτερος - συμβιβασμός να συμπεριληφθεί η αντιφιλελεύθερη αριστερά, δηλαδή οι σοσιαλιστές και οι κομμουνιστές, αν είχαν ειλικρινή αντι-ηγεμονικό προσανατολισμό. Μπορούμε τώρα να κάνουμε ένα βήμα παραπάνω: να αφήσουμε τους φιλελεύθερους 1.0 να ενταχθούν στις τάξεις μας. Για να γίνει αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνουν μη φιλελεύθεροι, φιλοκομμουνιστές ή σφόδρα εθνικιστές. Τίποτα τέτοιο. Ο καθένας μπορεί να διατηρήσει τις παλιές καλές προκαταλήψεις του όσο θέλει. Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία είναι μια μοναδική θέση όπου η πραγματική ελευθερία είναι ευπρόσδεκτη. Η ελευθερία να αγωνίζεσαι για την κοινωνική δικαιοσύνη, η ελευθερία να είσαι πατριώτης και η ελευθερία να υπερασπίζεσαι το κράτος, την εκκλησία, τον λαό, την οικογένεια και η ελευθερία να παραμείνεις άνθρωπος και η ελευθερία να γίνεις κάτι άλλο. Η ελευθερία δεν είναι πια με το μέρος τους. Ο φιλελευθερισμός 2.0 είναι ο εχθρός κάθε ελευθερίας. Ας μην χάσουμε λοιπόν αυτή την αξία. Είναι μια πολύ μεγάλη αξία, γιατί είναι η ουσία της ανθρώπινης ψυχής και της ανθρώπινης καρδιάς. Η ελευθερία μας ανοίγει τον δρόμο προς τον Θεό, την ιερότητα και την αγάπη.

Αν η ελευθερία πρέπει να γίνει πολιτική, ας είναι το κύριο σύνθημά μας.

Μετάφραση: Οικονόμου Δημήτριος