Αριστερός Εγελιανισμός του Μαρξ

Η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία, μετά την αναγνώριση των δομών που περιγράφονται προκαταρκτικά, θα μπορούσε να γίνει πιο συστηματική και λεπτομερής εξετάζοντας ορισμένα θεμελιωδώς σημαντικά δόγματα, σχολές και μορφές για την πολιτική φιλοσοφία. Για παράδειγμα, ας εξετάσουμε τον Χέγκελ.

Κατ' αρχάς, θα πρέπει να σημειωθεί ότι το σύστημα του Χέγκελ έλαβε μια αρκετά αναπτυγμένη ερμηνεία στο πλαίσιο τριών πολιτικών θεωριών, τις οποίες η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία στοχεύει να υπερβεί.

Η πιο λεπτομερής (αλλά ταυτόχρονα και πιο στρεβλή) ανάπτυξη του Χέγκελ έλαβε χώρα στο πλαίσιο της Δεύτερης Πολιτικής Θεωρίας, στον Μαρξισμό. Ο Μαρξ δημιούργησε το δικό του σύστημα με βάση τον Χέγκελ, υιοθετώντας θεμελιώδη βήματα και μεθόδους για να δικαιολογήσει τη δική του πολιτική φιλοσοφία. Κατά μία έννοια, όλος ο Μαρξισμός είναι μια ερμηνεία του Χέγκελ. Επομένως, η φιλοσοφία του Χέγκελ δεν είναι απλώς ένα εξωτερικό αντικείμενο που πρέπει να εξεταστεί στην οπτική της Δεύτερης Πολιτικής Θεωρίας, αλλά αποτελεί μια ουσιαστική διάσταση στο εσωτερικό της. Ο Μαρξισμός είναι αριστερός Εγελιανισμός.

Ωστόσο, μια κύρια διαφορά εδώ είναι η απόρριψη του κύριου ισχυρισμού του Χέγκελ για το υποκειμενικό πνεύμα, για την αρχική - ακόμα κρυμμένη και άγνωστη (όχι ακόμα πραγματωμένη) - Ιδέα. Με αυτό, ο χριστιανός Χέγκελ εννοεί τον Θεό. Και ακριβώς αυτή η αρχική οντότητα (η κύρια θέση ολόκληρου του συστήματος) εξηγεί όλα τα υπόλοιπα στη γενική θεωρία του Χέγκελ.

Ο άθεος και υλιστής Μαρξ απορρίπτει αυτή την "ιδεαλιστική" στιγμή και ανακηρύσσει ως πρώτη αρχή αυτό που ήταν δεύτερο για τον ίδιο τον Χέγκελ - τη Φύση. Για τον Χέγκελ, η Φύση είναι το αποτέλεσμα της άρνησης της Ιδέας, μια αντίθεση. Και όλο το οντολογικό περιεχόμενο της Φύσης είναι ότι είναι η άρνηση του υποκειμενικού πνεύματος, η υποταγή του. Αλλά η υποταγή δεν είναι πλήρης καταστροφή. Το πνεύμα κοιμάται μέσα στη Φύση, και αυτό εξηγεί το ίδιο το γίγνεσθαι (das Werden). Ακριβώς με το έργο του πνεύματος στη Φύση εξηγεί ο Χέγκελ τη μετάβαση από το μηχανικό επίπεδο στο χημικό και το οργανικό. Η ζωή είναι μια εκδήλωση αυτού του πνεύματος - υποβόσκει στη Φύση (ως ο εαυτός της), αλλά είναι παρούσα ως ένα άλλο. Επιπλέον, ο Χέγκελ αντιλαμβάνεται συγκεκριμένα τις βασικές φάσεις της ιστορικής ύπαρξης, από την ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών (civil society) μέχρι την τελική φάση της διαμόρφωσης νέων ειδών κρατών, όπως οι συνταγματικές μοναρχίες, ως αφύπνιση του πνεύματος.

Σύμφωνα με τον Μαρξ, το "τέλος της ιστορίας" είναι μια κομμουνιστική κοινωνία, την οποία οραματίζεται ως εξ ολοκλήρου διεθνή.

Με τον Μαρξ, τα πάντα ξεκινούν από τη Φύση και, όπως ο Σπινόζα, αναγκάζεται να της αποδώσει πρωτοκαθεδρία σε σχέση με τη συνείδηση. Η θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου βοηθά τον Μαρξ σε αυτό. Καμία υπερβατική αρχή δεν υποστηρίζεται πλέον, αν και ο Μαρξ δανείζεται από τον Χέγκελ τη λογική της περιγραφής του γίγνεσθαι και της μετάβασης από τη Φύση στην ιστορία. Ωστόσο, η διαστρέβλωση του κύριου μοντέλου της φιλοσοφίας του Χέγκελ επηρεάζει όχι μόνο την αρχή του συστήματός του αλλά και το τέλος του. Για τον Χέγκελ, η παγκόσμια ιστορία είναι η αφύπνιση του κοιμώμενου πνεύματος. Και αυτή η αφύπνιση εντείνεται, φτάνοντας σε αυτό που ο Χέγκελ ονομάζει σφαίρα της ηθικής (Sittlichkeit). Εδώ διακρίνει και πάλι μια διαλεκτική τριάδα: οικογένεια - κοινωνία των πολιτών - κράτος. Και στο κράτος βλέπει την προσέγγιση της εκδίπλωσης του παγκόσμιου πνεύματος στην απόλυτη μορφή του. Το κράτος, όπως το εκφράζει ο Χέγκελ, "είναι η πορεία του Θεού στον κόσμο".

Προφανώς, για τον υλιστή Μαρξ, το κράτος δεν μπορεί να διαθέτει τέτοια οντολογία και τέτοια τελεολογική υπόσταση. Ως εκ τούτου, ο Μαρξ σταματά στην κοινωνία των πολιτών και με τον όρο "κράτος" εννοεί αυτό που ο Χέγκελ θεωρούσε "παλαιά κράτη" σε αντιδιαστολή με τα νέα κράτη, τις συνταγματικές μοναρχίες, τα οποία, σύμφωνα με τη λογική του Χέγκελ, θα πρέπει να εγκαθιδρυθούν αφού η κοινωνία των πολιτών φτάσει στη στιγμή της αυτογνωσίας και αποφασίσει την αυτοεξουδετέρωση. Η κοινωνία των πολιτών του Χέγκελ είναι η άρνηση της οικογένειας ως πρώτης στιγμής εισόδου στο πεδίο της ηθικής. Η εγκαθίδρυση μιας συνταγματικής μοναρχίας είναι η άρνηση της άρνησης, δηλαδή η σύνθεση. Τη στιγμή της αυτο-υπέρβασης και της ετοιμότητας για την ίδρυση κράτους, η κοινωνία των πολιτών στον Χέγκελ μετατρέπεται σε λαό (Volk).

Ο Μαρξ δεν αντιλαμβάνεται ένα τέτοιο "ιδανικό" κράτος - παραμένει επικεντρωμένος στην κοινωνία των πολιτών. Από αυτή την πλευρά, ο Μαρξ εισάγει την έννοια της τάξης, με την οποία ο Χέγκελ δεν ασχολείται, και δίνει προτεραιότητα στην "ταξική πάλη". Ενώ ο Μαρξ δανείζεται και πάλι από τον Χέγκελ τον ρόλο της σύγκρουσης (Widerstreit, Kampf) ως κινητήριας δύναμης στην ιστορία, οραματίζεται την κοινωνία των πολιτών (που ταυτίζεται με τον καπιταλισμό) να γίνεται παγκόσμια. Σε αυτή τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, τα παλιά κράτη θα καταργηθούν. Καθώς ο καπιταλισμός γίνεται παγκόσμιο φαινόμενο, οι συσσωρευμένες ταξικές αντιθέσεις θα οδηγήσουν σε μια συστημική κρίση και μια παγκόσμια επανάσταση. Το προλεταριάτο θα καταλάβει την εξουσία και η δομή της κοινωνίας των πολιτών θα αντιστραφεί από ταξική άποψη - η εξουσία δεν θα βρίσκεται πλέον στα χέρια του κεφαλαίου (αστική τάξη) αλλά στα χέρια των εργαζομένων, μετά από αυτό θα εγκαθιδρυθεί μια αταξική κοινωνία. Ωστόσο, δεν θα υπάρχει πλέον κράτος ως τέτοιο, ούτε έθνη. Σύμφωνα με τον Μαρξ, το "τέλος της ιστορίας" είναι μια κομμουνιστική κοινωνία, η οποία οραματίζεται ως εξ ολοκλήρου διεθνής.

Σε αυτή την αριστερή εγελιανή εικόνα, υπάρχουν πολλές αποχρώσεις και ρεύματα, αλλά σε γενικές γραμμές, ο Χέγκελ, στο πλαίσιο της Δεύτερης Πολιτικής Θεωρίας, εμφανίζεται ακριβώς με μια τέτοια διαστρεβλωμένη, κουτσουρεμένη και, σε σύγκριση με τη σκέψη του ίδιου του Χέγκελ, διεστραμμένη μορφή.

Ο Στάλιν και ο Χέγκελ

Μια άλλη πτυχή είναι η διάθλαση του αριστερού Εγελιανισμού στην ιστορική πρακτική. Εδώ, είναι απαραίτητο να εξετάσουμε ξεχωριστά τις ιστορικές εμπειρίες της ΕΣΣΔ και της Κομμουνιστικής Κίνας. Ο Σταλινισμός και ο Μαοϊσμός, ενώ τυπικά οικοδομήθηκαν πάνω στα πρότυπα του Μαρξισμού και της προλεταριακής ιδεολογίας, στην πράξη αντιπροσώπευαν πολιτικά συστήματα πολύ πιο κοντά στον ίδιο τον Εγελιανισμό. Χωρίς να περιμένουν την τελική νίκη του καπιταλισμού σε παγκόσμια κλίμακα και την εξάπλωση της κοινωνίας των πολιτών, η Σοβιετική Ρωσία υπό τον Στάλιν και στη συνέχεια η Κομμουνιστική Κίνα υπό τον Μάο άρχισαν να οικοδομούν μετά-κοινωνία-των-πολιτών (post-civil) κράτη, όπου η εστίαση ήταν στην οικοδόμηση του κράτους και η ταξική θεωρία απλώς διευκόλυνε την επιταχυνόμενη (και συχνά βίαιη) εκβιομηχάνιση και αστικοποίηση του προηγουμένως αγροτικού πληθυσμού.

Έτσι, η Σοβιετική Ρωσία και η Κομμουνιστική Κίνα ακολούθησαν μια πορεία πιο κοντά στον Χέγκελ και περισσότερο σύμφωνη με την Τρίτη Πολιτική Θεωρία παρά με τον Κλασικό Μαρξισμό.

Χέγκελ και φιλελευθερισμός (Κοινωνία των πολιτών)

Η Πρώτη Πολιτική Θεωρία προσφέρει δύο διαφορετικές σχέσεις με τον Χέγκελ. Εφόσον ο Χέγκελ θεωρεί απαραίτητο να ξεπεραστεί η κοινωνία των πολιτών, δηλαδή η φιλελεύθερη δημοκρατία και ο καπιταλισμός, αρκετοί φιλελεύθεροι στοχαστές προτείνουν τη ριζική απόρριψη του Χέγκελ συνολικά ως απαράδεκτου και άσχετου συγγραφέα. Ο Καρλ Πόπερ το πίστευε αυτό και ανέπτυξε λεπτομερώς τη σκέψη του στο βιβλίο Η ανοικτή κοινωνία και οι εχθροί της. Εδώ, ο Χέγκελ αναγνωρίζεται ως "εχθρός της ανοικτής κοινωνίας" και ως μια μορφή που καλεί για την υπέρβαση του Διαφωτισμού. Η φιλελεύθερη άποψη, ωστόσο, θεωρεί την κοινωνία των πολιτών την κορυφή της ιστορικής διαδικασίας. Το κράτος εδώ είναι απλώς ένα προσωρινό φαινόμενο. Ο ίδιος ο Χέγκελ ονόμασε μια τέτοια ερμηνεία του κράτους Notstaat, "κράτος ανάγκης" ή εξωτερικό κράτος (äußerer Staat). Δεν έχει καμία σημασία, καμία οντολογία και είναι ένα μεταβατικό κράτος μεταξύ της "βαρβαρότητας" και του "σκότους του Μεσαίωνα" και της κοινωνίας των πολιτών. Καθώς η κοινωνία διαφωτίζεται, η ανάγκη για ένα τέτοιο κράτος θα εκλείψει. Αυτή είναι η κύρια θέση του φιλελευθερισμού στις διεθνείς σχέσεις. Ο Popper και όσοι τον ακολουθούν (καθώς και οι θετικιστές όπως ο B. Russell) απορρίπτουν τον Hegel σε όλες τις ερμηνείες, αφήνοντας τη φιλοσοφία του να ερμηνεύεται από αριστερούς και δεξιούς.

Η δεύτερη φιλελεύθερη προσέγγιση του Χέγκελ επιχειρεί να ερμηνεύσει το σύστημά του και, κυρίως, την τελεολογία του σε φιλελεύθερο κλειδί. Αυτό είναι πιο εμφανές στον Alexandre Kojève, ο οποίος ενδιαφέρθηκε για τον Χέγκελ μεταξύ των μαρξιστών, αλλά πρότεινε μια φιλελεύθερη ερμηνεία της φιλοσοφίας του. Σύμφωνα με τον Kojève, το τέλος της ιστορίας θα είναι η κοινωνία των πολιτών και όχι το κράτος (το οποίο θεωρούσε ενδιάμεσο κράτος). Όμως ο Kojève εγκατέλειψε την ταξική προσέγγιση του Μαρξ, με αποτέλεσμα τον θρίαμβο του καπιταλιστικού πολιτισμού ως στόχο της ιστορικής διαδικασίας. Ο Francis Fukuyama δανείστηκε αυτή την έννοια από τον Kojève, ερμηνεύοντας την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και την έναρξη της "μονοπολικής στιγμής" υπό αυτό το πρίσμα. Ουσιαστικά, μια κατάφωρα διαστρεβλωμένη εγελιανή διαλεκτική τέθηκε στην υπηρεσία της παγκοσμιοποίησης. Προφανώς, μια τέτοια ερμηνεία του Χέγκελ στο πλαίσιο της Πρώτης Πολιτικής Θεωρίας ήταν δυνατή μόνο μέσω της βίας πάνω στο ίδιο το σύστημα του Χέγκελ, όχι λιγότερο (αν όχι περισσότερο) από ό,τι στην περίπτωση του Μαρξ. Πρόκειται επίσης για μια αθεϊστική ερμηνεία που βασίζεται στην άρνηση της κύριας θέσης του Χέγκελ για το υποκειμενικό πνεύμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ένας τέτοιος φιλελεύθερος Εγελιανισμός (που χαρακτηρίζει ορισμένους τροτσκιστές και αμερικανούς νεοσυντηρητικούς) διατυπώθηκε από πρώην κομμουνιστές, γενετικά συνδεδεμένους με την αριστερή ερμηνεία του Χέγκελ.

Ξεχωριστά στέκονται οι φιλελεύθεροι εγελιανοί, όπως ο Μπενεντέτο Κρότσε, ο οποίος πρότεινε μια καθαρά αισθητική εκδοχή ερμηνείας του Χέγκελ, απορρίπτοντας το δόγμα του για το κράτος. Στη Ρωσία, τον 19ο αιώνα, υπήρξε μια σχολή φιλελεύθερων εγελιανών (K. D. Kavelin, B. N. Chicherin, A. D. Gradovsky κ.ά.), οι οποίοι κατανόησαν τη φιλοσοφία του Χέγκελ ως δικαιολογητική του συνταγματισμού σε αντίθεση με το τότε υπάρχον απολυταρχικό σύστημα στη Ρωσία. Δεν τους ενδιέφερε η οντολογία του ίδιου του κράτους.

Δεξιός Εγελιανισμός

Η ερμηνεία του Χέγκελ στο πλαίσιο της Τρίτης Πολιτικής Θεωρίας ήταν πολύ πιο κοντά στο πρωτότυπο. Συγκεκριμένα, ο Εγελιανισμός ήταν θεμελιώδης για την πολιτική θεωρία του ιταλικού Φασισμού. Ο Τζιοβάνι Τζεντίλε, ένας Εγελιανός, ήταν ο κύριος ιδεολόγος του καθεστώτος του Μουσολίνι. Στην περίπτωση αυτή, το δόγμα του κράτους απέκτησε τη δική του οντολογία. Η φασιστική θεωρία αναγνώριζε την αναγκαιότητα της υπέρβασης της κοινωνίας των πολιτών υπέρ ενός πολιτικού έθνους. Το ρωμαϊκό σύμβολο του fasces lictor, που παριστάνει μια δέσμη ράβδων, δηλαδή την αλληλεγγύη και την ενότητα των διαφόρων στρωμάτων της ρωμαϊκής κοινωνίας, συμβόλιζε αυτό το νέο κράτος.

Ωστόσο, ο καπιταλισμός κατά τη διάρκεια της φασιστικής εικοσαετίας (Ventennio) δεν ξεπεράστηκε. Ο Φασισμός συνέχισε την παράδοση του Risorgimento, που ξεκίνησε από φιλελεύθερους-αριστερούς εθνικιστές όπως ο Ιακωβίνος Mazzini και εφαρμόστηκε πρακτικά από τον φιλελεύθερο μοναρχικό Camillo Cavour. Η ιδέα ήταν να οικοδομηθεί ένα ενιαίο κράτος στην Ιταλία με βάση αποσπασματικές πολιτικές οντότητες, πριγκιπάτα, αυτονομίες κ.λπ.

Στον Φασισμό και στη θεωρία του Gentile, αυτές οι τάσεις έφτασαν στο αποκορύφωμά τους και, στο πνεύμα του Χέγκελ, μετατράπηκαν σε υπέρβαση της κοινωνίας των πολιτών και δημιουργία ενός συντεχνιακού κράτους.

Ωστόσο, η βασική ιδέα του Χέγκελ ήταν η συνειδητή εγκαθίδρυση μιας συνταγματικής μοναρχίας από την κοινωνία των πολιτών μέσω της υπέρβασης του εαυτού της. Η μοναρχία αποτελούσε κύρια στιγμή εδώ, καθώς ο μοναδικός μονάρχης καταλάμβανε την κορυφή του ιεραρχικού κράτους, αντικαθιστώντας τη φιλελεύθερη τριάδα εξουσιών - δικαστική εξουσία. Ο Χέγκελ - στο πνεύμα του Κικέρωνα - πίστευε ότι σε ένα πραγματικό κράτος θα έπρεπε να υπάρχουν και οι τρεις πολιτικές μορφές εξουσίας που είχε προσδιορίσει ο Αριστοτέλης:

• — Μοναρχία (η εξουσία του ενός, στην οποία προσωποποιείται το Πνεύμα),
• — Αριστοκρατία (την οποία συνέδεε με την κυβέρνηση και την εκτελεστική εξουσία), και
• — Πολιτεία (που αντιπροσωπεύεται από το κοινοβούλιο).

Ο Χέγκελ αντιλαμβανόταν το σύνταγμα ως την έκφραση της συνειδητής ιστορικής βούλησης της κοινωνίας των πολιτών να εγκαθιδρύσει ελεύθερα και στοχαστικά μια μοναρχική αρχή πάνω από τον εαυτό της. Η μοναρχία εγκαθιδρύεται συγκεκριμένα, δεν διατηρείται απλώς.

Στην Ιταλία, ο ρόλος του βασιλιά Βίκτωρα Εμμανουήλ Β' διατηρήθηκε από αδράνεια και δεν επιβαρύνθηκε με κανένα περιεχόμενο. Η πραγματική εξουσία βρισκόταν στα χέρια του Μπενίτο Μουσολίνι, του οποίου ο ρόλος δεν ήταν δογματικά και συνταγματικά σαφώς καθορισμένος.

Εν τω μεταξύ, η φασιστική Ιταλία διατήρησε σε μεγάλο βαθμό τις δομές του οικονομικού καπιταλισμού και τις ατομικιστικές αντιλήψεις για τη φύση του ανθρώπου, που χαρακτήριζαν την κοινωνία των πολιτών. Ως εκ τούτου, μετά την αμερικανική κατοχή, οι Ιταλοί επέστρεψαν εύκολα στο φιλελεύθερο παράδειγμα. Οι Ιταλοί δεν έγιναν ποτέ λαός με την εγελιανή έννοια- οι αστικές σχέσεις διατηρήθηκαν, και μετά το 1945 έγιναν και πάλι κυρίαρχες.

Όπου υπεισέρχεται ο αστικός εθνικισμός, ο οποίος δεν ανέρχεται στη συνταγματική μοναρχία, και κυρίως ο βιολογικός ρατσισμός, ο οποίος αναιρεί πλήρως την ηθική φύση του κράτους (θεμελιώδης πτυχή για τον Χέγκελ), η απόκλιση από το εγελιανό σύστημα γίνεται ακόμη πιο εμφανής.

Στη Γερμανία, στις δεκαετίες του 1920 και του '30, αναπτύχθηκε επίσης μια σχολή εγελιανών, που ερμήνευσε τη διδασκαλία του Χέγκελ στο πνεύμα της Τρίτης Πολιτικής Θεωρίας - Julius Binder, Karl Larenz, Gerhard Dulckeit. Όμως η στροφή των εθνικοσοσιαλιστών στη "φυλή" αλλοίωσε τη συνοχή της εγελιανής σκέψης, η οποία αντιλαμβανόταν τον λαό (Volk) χωρίς καμία αναφορά στη βιολογία ή τη γενετική, καθώς ο λαός ήταν, σύμφωνα με τον Χέγκελ, μια στιγμή αυτογνωσίας του Πνεύματος στο πεδίο της ηθικής, όπου οι όποιοι βιολογικοί προκαθορισμοί είχαν πλήρως και αμετάκλητα υποσκελιστεί. Οι Γερμανοί εγελιανοί δεν θα μπορούσαν να το έχουν παρεξηγήσει αυτό, αλλά αναγκάστηκαν να προσαρμόσουν τη φιλοσοφία τους στις απαιτήσεις της ναζιστικής ηγεσίας.

Εν τω μεταξύ, η γερμανική μοναρχία, με επικεφαλής τον Βίλχελμ Β', καταργήθηκε κατά τη διάρκεια της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και δεν αποκαταστάθηκε ποτέ από τον Χίτλερ μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ναζί. Οι δικτατορικές του εξουσίες και η χαρισματική του ιδιότητα ως "Φύρερ" δεν έτυχαν πλήρους νομικής και συνταγματικής ανάπτυξης - παρά τις σημαντικές θεωρητικές εξελίξεις στα νομικά και συνταγματικά μοντέλα από τους Γερμανούς φιλοσόφους, ιδίως τον Καρλ Σμιτ.

Έτσι, ακόμη και στο πλαίσιο της Τρίτης Πολιτικής Θεωρίας, το σύστημα του Χέγκελ και η αντίληψή του για το κράτος και τον λαό διαστρεβλώθηκαν ριζικά.

Η ανάλυσή μας οδηγεί σε δύο σημαντικά συμπεράσματα:

• — Ο Εγελιανισμός είχε σημαντική επιρροή και στις τρεις πολιτικές θεωρίες της Δυτικής Νεωτερικότητας, κυρίως στον εικοστό αιώνα,
• — Ωστόσο, σε καθεμιά από τις τρεις, ήταν θεμελιωδώς διαστρεβλωμένος, μερικές φορές σε σημείο που να μην μπορεί να αναγνωριστεί.

Από εδώ πρέπει να ξεκινήσει η ανάγνωση του Χέγκελ στο πλαίσιο της Τέταρτης Πολιτικής Θεωρίας.

Μια τέτοια ερμηνεία θα μπορούσε απλώς να είναι μια άμεση ακολουθία του ίδιου του Χέγκελ, χωρίς να προσαρμόζει τη θεωρία του σε οποιεσδήποτε εξωτερικές ιδεολογικές απαιτήσεις. Οι φιλελεύθερες και οι κομμουνιστικές ερμηνείες του Χέγκελ θα πρέπει πρωτίστως να απορριφθούν, διότι καμία από τις δύο δεν αποτιμά επαρκώς την πραγματική πνευματική οντολογία του κράτους. Αντίθετα, λειτουργούν είτε με την κοινωνία των πολιτών ως τέτοια, καταλήγοντας τα πάντα στον καθαρό ατομικισμό (μια ριζοσπαστική προσέγγιση που οι σύγχρονοι γκλομπαλιστές έχουν υιοθετήσει τελικά για να καταστρέψουν την οικογένεια), είτε με μια ταξική εκδοχή, η οποία στην πράξη οδηγεί στα ίδια αποτελέσματα με τον φιλελευθερισμό (Πολιτιστικός Μαρξισμός, υπερ-διεθνισμός). Εν τω μεταξύ, οι κλασικοί αριστεροί έχουν απορρίψει τον Σταλινισμό ή τον Μαοϊσμό, όπου το κράτος παίζει σημαντικότερο ρόλο.

Ο Δεξιός Εγελιανισμός είναι ιστορικά πιο κοντά στον Χέγκελ, αλλά είναι μειωμένος, διαστρεβλωμένος και δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως μέχρι τα λογικά συμπεράσματα. Όταν υπεισέρχεται ο αστικός εθνικισμός, ο οποίος δεν ανέρχεται στη συνταγματική μοναρχία, και κυρίως ο βιολογικός ρατσισμός, ο οποίος αναιρεί πλήρως την ηθική φύση του κράτους (θεμελιώδης πτυχή για τον Χέγκελ), η απόκλιση από το εγελιανό σύστημα γίνεται ακόμη πιο εμφανής.

Έτσι, η αποκήρυξη και των τριών κλασικών πολιτικών θεωριών της Δυτικής Νεωτερικότητας ανοίγει την πρόσβασή μας στον πραγματικό Χέγκελ - στον αυθεντικό και με συνέπεια λογικό καθεαυτό Χέγκελ   - πέρα από ιδεολογικές ερμηνείες.

Έτσι, η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία μπορεί να στηριχθεί σε μια καθαρή ανάγνωση του Χέγκελ και να απορρίψει εύκολα όλες τις διαστρεβλωτικές ερμηνείες.

Ταυτόχρονα, έχουμε επανειλημμένα τονίσει ότι το υποκείμενο της Τέταρτης Πολιτικής Θεωρίας θα πρέπει να θεωρείται το Dasein του Χάιντεγκερ ή ο λαός (Volk) στην υπαρξιακή του έκφραση. Ο λαός όχι ως έθνη, όχι ως συλλογή ατομικοτήτων (atomic individuals) (και μπορούμε να προσθέσουμε: όχι ως οικουμένη οικογενειών με την εγελιανή έννοια), αλλά ο λαός ως στιγμή ξεδιπλούμενης αυτογνωσίας του Πνεύματος. Εδώ, η ουσιαστική και λεπτομερής δομή του Χάιντεγκερ για την ανάγνωση του Χέγκελ έρχεται να μας βοηθήσει. Εδώ, αφετηρία μπορεί να αποτελέσει η γενική ερμηνεία του Χέγκελ στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του Χάιντεγκερ, αλλά κυρίως το υλικό των διαλέξεων και των σεμιναρίων για τη "Φιλοσοφία του Δικαίου" του Χέγκελ, που πραγματοποίησε ο Χάιντεγκερ το 1934-35. Εκεί, ο Χάιντεγκερ δίνει ουσιαστικά μια ερμηνεία της διδασκαλίας του Χέγκελ για το κράτος και το δίκαιο, προσπαθώντας να μείνει όσο το δυνατόν πιο κοντά στο πρωτότυπο και αναγνωρίζοντας τον Χέγκελ ως την κορωνίδα της Δυτικοευρωπαϊκής φιλοσοφικής σκέψης, ολοκληρώνοντας μια μακρά πορεία που ξεκίνησαν οι Προσωκρατικοί, ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης.

Σύμφωνα με τον Χάιντεγκερ, το εγελιανό κράτος είναι το όν (Seyn) σε σχέση με αυτό που εμφανίζεται ως Dasein, δηλαδή οι άνθρωποι, που με τη σειρά τους είναι μια στιγμή υπέρβασης (sublation) της κοινωνίας των πολιτών. Στην κοινωνία των πολιτών, συνειδητοποιώντας τον εαυτό του ως άτομο βυθισμένο στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, αλλά δρώντας και υπάρχοντας με βάση την αναπτυγμένη ορθολογική αυτογνωσία, το άτομο κατανοεί την ατομικότητά του όχι ως ελευθερία αλλά ως καθαρή αφαίρεση, και άρα ως μονομέρεια και περιορισμό. Στη συνέχεια, το άτομο παίρνει μια συνειδητή, εκούσια απόφαση να απορρίψει αυτή την αστική ταυτότητα υπέρ του Dasein, δηλαδή των ανθρώπων. Και σε αυτή ακριβώς την πνευματική κίνηση, ο λαός εγκαθιδρύει (συγκροτεί) μια συνταγματική μοναρχία. Σε αυτή τη μοναρχία εκδηλώνεται η θεμελιώδης-οντολογική κατανόηση και έκφραση, η δράση του όντος (Seyn). Μόνο το αυθεντικά υπάρχον Dasein είναι ικανό να δημιουργήσει ένα αυθεντικό (εγελιανό) κράτος. Έτσι, η μεταφυσική κατάσταση του Πνεύματος του Χέγκελ λαμβάνει υπαρξιακή θεμελίωση στους ανθρώπους, που νοούνται ως Dasein του Χάιντεγκερ. Συγκεκριμένα μέσω του Χάιντεγκερ, ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ένας από τους κύριους συγγραφείς που οδηγούν στην Τέταρτη Πολιτική Θεωρία, μπορούμε να προσεγγίσουμε μια τέτοια ερμηνεία του Χέγκελ, η οποία αποκλείεται όσο παραμένουμε στο πλαίσιο των τριών συμβατικών ιδεολογιών.

Είναι ακριβώς μέσω του Χάιντεγκερ, ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ένας από τους κύριους συγγραφείς που οδηγούν στην Τέταρτη Πολιτική Θεωρία, που μπορούμε να προσεγγίσουμε μια τέτοια ερμηνεία του Χέγκελ, η οποία αποκλείεται όσο παραμένουμε στο πλαίσιο των τριών συμβατικών ιδεολογιών.

Σε αυτή την περίπτωση, καθίσταται σαφής η έμφαση που δίνει ο ίδιος ο Χέγκελ σε ολόκληρο το σύστημά του: ότι η αληθινή ελευθερία ανήκει μόνο στο κράτος. Αυτό σημαίνει ότι η υπηρέτηση του κράτους δεν αποτελεί παραίτηση από την ελευθερία, αλλά μάλλον μια πορεία προς αυτήν. Η αποκήρυξη γίνεται στην πραγματικότητα από τον ατομικισμό, ο οποίος είναι απλώς μια επίφαση της ελευθερίας και μάλιστα ένα διαλεκτικό εμπόδιο στην πορεία προς αυτήν.

Έτσι, ολόκληρο το σύστημα του Χέγκελ, και ιδιαίτερα η "Φιλοσοφία του Δικαίου", συσχετίζεται καλύτερα με την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία.

Ο Χάιντεγκερ, αναστοχαζόμενος τις διάφορες πτυχές του ουσιαστικού πόλου των διαφόρων στιγμών της κοινωνίας στη "Φιλοσοφία του Δικαίου", καταλήγει σε μια πολύ σημαντική ιεράρχηση:

• — Το υποκείμενο του αφηρημένου δικαίου είναι το πρόσωπο (persona),
• — Το υποκείμενο της ηθικής (κατά την καντιανή αντίληψη του Χέγκελ, ως ελευθερία από τις άκαμπτες δομές και τους ρόλους του αφηρημένου δικαίου) - το άτομο,
• — Το υποκείμενο της οικογένειας - το μέλος της οικογένειας, ο νοικοκύρης στην οικονομία,
• — Το υποκείμενο της κοινωνίας των πολιτών - ο αστός, ο πολίτης.

Αλλά όταν πρόκειται για το κράτος και τον λαό, το υποκείμενο - για πρώτη φορά! - γίνεται ο άνθρωπος (Mensch). Και ποτέ πριν δεν έχει αποκαλυφθεί πλήρως η φύση του ανθρώπου - της οποίας η πηγή είναι ακριβώς η ελευθερία (=θέληση) -, μόνο κρίκοι της αλυσίδας που οδηγεί στον άνθρωπο ως στόχο. Ο άνθρωπος είναι πλήρως άνθρωπος μόνο μέσα στον λαό και το κράτος. Πριν από αυτό, έχουμε να κάνουμε με τον ύπνο του Πνεύματος, αν και λιγότερο βαθύ από ό,τι στη Φύση. Αλλά και πάλι, έως ότου ο λαός εκδηλωθεί - και κυρίως στην πράξη της εγκαθίδρυσης μιας συνταγματικής μοναρχίας - δεν υπάρχει άνθρωπος ως τέτοιος. Όχι ακόμα. Και είναι εδώ που εντοπίζεται το Dasein του Χάιντεγκερ.

Έτσι, ολόκληρο το σύστημα του Χέγκελ, και ιδιαίτερα η "Φιλοσοφία του Δικαίου", συσχετίζεται καλύτερα με την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία.

Το μόνο που πρέπει να αναφερθεί ξεχωριστά είναι η οργανική και πνευματική σύνδεση των δύο μεγάλων στοχαστών -τόσο του Χέγκελ όσο και του Χάιντεγκερ- με τη μοίρα και την οντολογία της γερμανικής ιστορίας, με τον γερμανικό λαό και τη γερμανική κρατική υπόσταση. Αυτό καθορίζει την οπτική τους για την παγκόσμια ιστορία και την ταυτότητα των άλλων λαών - Δυτικών και μη. Η γερμανική ιστορία είναι στενά συνδεδεμένη όχι μόνο με τον Δυτικοευρωπαϊκό Χριστιανισμό συνολικά, αλλά ιδιαίτερα με τον Προτεσταντισμό, έναν κλάδο που θεωρούσε τον Καθολικισμό ως ιστορικά υπερβατικό, ενώ η Ορθοδοξία δεν αναγνωριζόταν σε μεγάλο βαθμό και δεν εξεταζόταν σοβαρά από αυτούς. Όλα όσα γράφουν ο Χέγκελ και ο Χάιντεγκερ σχετίζονται άμεσα με τον γερμανικό λαό και την ιστορία της Δυτικής Ευρώπης. Αυτός ο εθνοκεντρισμός πρέπει απλώς να ληφθεί υπόψη. Μέσα από αυτόν και με μια ορισμένη βάση, προχωρούν σε γενικότερες αρχές. Η διάκριση μεταξύ του Γερμανικού (και παλαιότερα Ελληνικού, Λατινικού και ευρύτερα Δυτικού) οικουμενισμού και του γενικού οικουμενισμού συχνά παραβλέπεται. Από μια εξωτερική οπτική γωνία, ιδίως όταν εξετάζονται μη Δυτικοί πολιτισμοί που έχουν επανερμηνευτεί από Παραδοσιοκράτες όπως ο Ρενέ Γκενόν, και ιδίως μέσα από τον φακό της Ρωσικής ιστορίας που κινήθηκε σε παράλληλες, κάθετες ή και αντίθετες κατευθύνσεις, η Γερμανοκεντρική θεώρηση αυτών των φιλοσόφων εμφανίζεται πιο σχετική από ό,τι υπέθεταν. Ο Χέγκελ αναγνωρίστηκε και εκτιμήθηκε από τους Ρώσους Σλαβόφιλους, τους Ρώσους θρησκευτικούς φιλοσόφους και τους διανοούμενους της Ρωσικής Αργυρής Εποχής, οι οποίοι πρότειναν την εφαρμογή του συστήματος του Χέγκελ σε έναν διαφορετικό πολιτισμό - τη Ρωσία και τον λαό και το κράτος της. Με παρόμοιο τρόπο έχουμε επανερμηνεύσει τον Χάιντεγκερ, απαιτώντας μια μετατόπιση από τον Ευρωκεντρισμό και τον Γερμανοκεντρισμό του σε μια έννοια πολλαπλών Daseins. Με την επανεκτίμηση αυτής της εθνοκεντρικής στάσης, η οποία υποστηρίζεται επίσης από την ιστορική πορεία της Γερμανίας μετά από δύο αποτυχημένες προσπάθειες που οδήγησαν στην κατάρρευση της κοινωνίας των πολιτών της και στην απώλεια της ελευθερίας και της κυριαρχίας της, δημιουργούμε ένα πιο ολοκληρωμένο μοντέλο πολιτικής ανάλυσης στο πλαίσιο της Τέταρτης Πολιτικής Θεωρίας και της Θεωρίας του Πολυπολικού Κόσμου.

μετάφραση Ρήγας Ακραίος

από εδώ:

https://www.arktosjournal.com/p/hegel-and-the-fourth-political-theory?fb...